Στις 16 Οκτωβρίου 2010, μαζί με εκατοντάδες άλλους Έλληνες της Μελβούρνης, είδα την πολύ αξιόλογη και άκρως διδακτική ταινία «Ψυχή Βαθιά» του Π. Βούλγαρη. Ο συγγραφέας, παραγωγός και σκηνοθέτης, ευρισκόμενος για πολλές δεκαετίες μπροστά σε μια πληθώρα αντιθετικών μεταξύ τους πληροφοριών, προσπαθεί να δώσει τη δική του εκτίμηση ια τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο 1946-1949.

Πιστεύω ότι δεν υπάρχουν δίκαιοι πόλεμοι και είναι άκρως πεπεισμένος ότι σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπάρχουν νικητές. Επειδή, δε, η πληγή αυτή – αν και έχουν περάσει εξήντα χρόνια από τότε – δεν έχει κλείσει, ο Π. Βούλγαρης έρχεται με την ταινία «Ψυχή Βαθιά» να υπενθυμίσει σε ΟΛΟΥΣ τους Έλληνες ότι πρέπει να αποτιμήσουν λογικά την ταραχώδη και κρίσιμη αυτή περίοδο, γιατί χωρίς το ιστορικό κλείσιμό της έχουμε παραμείνει δέσμιοι αυτής της άχαρης και άθλιας εποχής η οποία μας ταλανίζει μέχρι σήμερα πολύ καταστρεπτικά. Φαίνεται ότι μέχρι σήμερα δεν μπορούμε να δούμε την εποχή αυτή με «λογικά μάτια». Η περίοδος αυτή μας διαίρεσε εθνικά, αλλά ο χρόνος και ο ίδιος ο πόλεμος μπορούν να μας δώσουν άξια μαθήματα σύμπνοιας, να μάθουμε και να διδαχτούμε από την ιστορία και τα λάθη μας, τα οποία σε καμία περίπτωση και ποτέ δεν πρέπει να επαναληφθούν στο μέλλον. Εάν η ιστορία μας διδάσκει κάτι είναι αυτό ακριβώς το κάτι να γίνει εφαλτήριο μιας νέας ώθησης προς νέους και καλύτερους ορίζοντες.

Η υπόθεση της ταινίας, ο τρόπος παρουσίασης και όλη η προσπάθεια του παραγωγού, δεν είναι για διασκέδαση με τη σημασία του ευχαριστιέμαι  και το ρίχνω έξω, ούτε ότι το έργο αποτελεί ψυχαγωγία με τη σημασία του έρχομαι σε ευχάριστη και εύθυμη διάθεση, αλλά είναι ένα μάθημα σοβαρής περισυλλογής και υπεύθυνης περίσκεψης για ένα σοβαρό εθνικό μας θέμα που παρέλυσε τις δημιουργικές δυνάμεις του έθνους και φαίνεται ότι μέχρι και σήμερα δεν μπορούμε να συνέλθουμε ως σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Εάν ο θεατής δεν είναι διατεθειμένος να δει την ταινία με αυτή τη συγκέντρωση, τότε ο χρόνος του θα είναι χαμένος.

Ως καθηγητής Ελληνικής Γλώσσας στη Μελβούρνη, θα έλεγα ότι η ταινία «Ψυχή Βαθιά» μπορεί αν διδαχθεί αποτελεσματικά στη Γ’ Λυκείου (ή Year 12) του Απολυτηρίου του VCE. Το θέμα μπορεί να ενταχθεί στις «Ελληνόφωνες Κοινότητες» (Greek Speaking Communities) και στο υπόθεμα (subtopic) «ιστορικά και σύγχρονα γεγονότα» (Historical and Contemporary Events). Η διάρκειά του μπορεί να είναι 4 με 5 βδομάδες. Θα διάλεγα τέσσερα κείμενα, τα δύο από τα οποία να παίρνουν την πλευρά του εθνικού στρατού και τα άλλα δύο την πλευρά των ανταρτών. ¨όλα θα αναλύονταν διεξοδικά και θα τόνιζα ιδιαίτερα το λεξιλόγιο που δημιούργησε ο εμφύλιος πόλεμος, όπως μπουραντάδες, συμμορίτης, παιδομάζωμα, παραπέτασμα κ.λπ. Στην τάξη, ως προφορική εργασία, κάθε μαθητής θα παρουσίαζε ως δικά του τα επιχειρήματα των κειμένων και ο ίδιος μαθητής ως συμπέρασμα θα έδινε το δικό του προσωπικό στίγμα για όλα αυτά.

Στη Μελβούρνη ζουν πολλοί που έζησαν την περίοδο του εμφυλίου πολέμου ή και ήταν θύματά του. Θα καλούσα στην τάξη δύο ομιλητές για να υποστηρίξουν τη μια ή την άλλη πλευρά καθώς επίσης και να εκθέσουν τις εμπειρίες τους στο τι ωφέλησε την Ελλάδα ο πόλεμος αυτός. Οι μαθητές θα μπορούσαν να πάρουν συνεντεύξεις από αυτούς τους συνανθρώπους μας, τονίζοντας το τι καλό ή κακό μας έκανε ο πόλεμος αυτός, αν ήταν συμφορά του ελληνικού έθνους και πώς μπορούσε να αποφευχθεί με δημοκρατικά μέσα. Θα ήταν καλό να αναλυθούν και δύο ποιήματα της ίδιας εποχής.

Το κοινό συμπέρασμα των μαθητών δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το ότι ο πόλεμος αυτός ήταν ολέθριος για την Ελλάδα και κανένας Έλληνας δεν μπορεί αν αισθάνεται υπερήφανος γι’ αυτόν. Ποια υπερηφάνεια θα μπορεί να υποστηρίξει ο νικητής και ποια η ηττημένος; Ενώ ο πόλεμος αυτός έχει χιλιάδες παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας και από τις δύο πλευρές, το τελικό «κατόρθωμα» των 70.000 νεκρών που άφησε δεν επιτρέπει σε κανέναν να καυχιέται για κάτι θετικό. Εφόσον η δημοκρατία ξεπήδησε από την Ελλάδα, ποια ήταν η λογική μας για να λύσουμε τις διαφορές μας δημοκρατικά;

Τέλος, όλοι οι μαθητές θα έπρεπε να παραδώσουν μια ολοκληρωμένη εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας της Βικτώριας, με θέμα «Τι προσέφερε ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα». Εδώ θα πρέπει να εκπληρωθούν όλοι οι κανόνες της εκφοράς του γραπτού λόγου, όπως ορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας.

Όταν όλοι οι μαθητές μου θα είχαν τη σταθερή γνώση και βάση της λεπτομερούς μελέτης και την κατανόηση των γεγονότων, τα οποία η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος και κάθε άλλη τέχνη δεν μπορεί να ωραιοποιήσει, τότε η τάξη μου θα ήταν έτοιμη να δει, να στοχαστεί και αν εκτιμήσει την ταινία «Ψυχή Βαθιά» ως μια ανθρώπινη προσπάθεια συγγραφέας και παραγωγός να καταγράψουν μι ανώμαλη, άθλια και ανεκδιήγητη περίοδο ντροπής, γιατί ως Έλληνες δημοκράτες ΟΛΟΙ, δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε λογικά για το μέλλον μας και το μέλλον της πατρίδας μας Ελλάδας. Επιπλέον, καλέσαμε άλλους – και από τις δύο πλευρές – Άγγλους και Αφρικανούς από τη μια και Ρώσους από την άλλη, να μας λύσουν δήθεν – τρομάρα μας – τα δικά μας εσωτερικά προβλήματα. Ούτε η εκδοχή ότι «έτσι ήρθαν τα πράγματα» αληθεύει, γιατί δεν είχαμε το σθένος και τη μόρφωση να βάλουμε πρώτα απ’ όλα μια αδιαίρετη Ελλάδα.

Αφού έβλεπαν την ταινία, οι μαθητές μου θα κατέληγαν νομίζω στο λογικό και ανθρώπινο συμπέρασμα ότι ο εμφύλιος αυτός δεν θα έπρεπε να είχε γίνει και θα ήταν έτοιμοι να συζητήσουν το θέμα στο προφορικό τους διαγώνισμα του Οκτωβρίου, που είναι υποχρεωτικό για ό0λους. Τότε θα ένιωθα ότι δίδαξε αποτελεσματικά το θέμα, γιατί αυτό θα πρέπει αν είναι και το πανελλήνιο συμπέρασμα μιας μεστής λογικής.

Έτσι μόνο μπορεί να υπάρχει γόνιμος χώρος για όλους μας για νέες και κοινές μελλοντικές ελληνικές νίκες. Έτσι μόνο κάθε Έλληνας θα μπορεί, επιτέλους, να εκτιμήσει το σημαντικό έργο της σημερινής Βουλής των Ελλήνων, όπου από το καλοκαίρι του 2011 ο Γράμμος των περιπετειών του εμφυλίου και της εθνικής τραγωδίας μετατρέπεται αυτοδικαίως σε πάρκο της Εθνικής Συμφιλίωσης.