Οι άνευ προηγουμένου πλημμύρες στην Κουηνσλάνδη και στη βορειοδυτική Βικτώρια, με την απώλεια ζωής δεκάδων ανθρώπων, και τις τεράστιες καταστροφές που έχουν προξενήσει σε οικοδομές και σε έργα υποδομής, ήρθαν ως επιβεβαίωση των προειδοποιήσεων των επιστημόνων πως η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίζει συχνά ακραία φαινόμενα, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τη θέρμανση της ατμόσφαιρας την ταυτίζουν με την ανομβρία. Ως εκ τούτου, λόγω των πρόσφατων καταρρακτωδών βροχών στην Αυστραλία, αλλά και σε άλλες χώρες, όπως πριν από μήνες στο Πακιστάν, και πιο πρόσφατα στη Βραζιλία, επανήλθαν στο προσκήνιο εκείνοι που αρνούνται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση σε ευρέα στρώματα του πληθυσμού ως προς την ύπαρξη των κλιματικών αλλαγών, και ως εκ τούτου για την ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων από τη διεθνή κοινότητα.

Εδώ αξίζει να αναφερθώ σε δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Η Καθημερινή (21/1/2011):
«Ο Μπομπ Γουόρντ, του Ινστιτούτου Έρευνας Κλιματικής Αλλαγής του London School of Economics, σημείωσε ότι πρέπει να δράσουμε πολύ γρήγορα και πολύ δυναμικά για να περιορίσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το 1998, χρονιά έντονης κλιματικής μεταβολής εξαιτίας του φαινομένου Ελ Νίνιο, σημείωσε ρεκόρ θερμοκρασίας. Το γεγονός ότι έκτοτε καμία χρονιά δεν ήταν θερμότερη έχει εκληφθεί από ορισμένους ως αιτία αμφισβήτησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όμως αυτοί που αμφιβάλλουν δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί 9 από τις 10 θερμότερες χρονιές όλων των εποχών ήταν μετά το 2000».

Στην ίδια έκδοση, σε άλλο άρθρο της Η Καθημερινή δίνει την ακόλουθη πληροφορία:
«Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός ανακοίνωσε χθες ότι το 2010 ισοβάθμησε στον κατάλογο των θερμότερων ετών όλων των εποχών με το 1998 και το 2005, ενώ οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η τάση υπερθέρμανσης του Πλανήτη εντείνεται».

Η εφημερίδα The Age, σε άρθρο της με τίτλο “The deadly decade” – 31/12/2010 – αναφέρεται σε απόψεις περιβαλλοντολόγων και άλλων επιστημόνων, σύμφωνα με τις οποίες η θερμοκρασία τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν η υψηλότερη από τότε που άρχισαν να κρατιούνται στατιστικά στοιχεία.
Στο εν λόγω άρθρο γίνεται λόγος για τις πλημμύρες στο Πακιστάν, στα μέσα του 2010, που κάλυψαν το ένα πέμπτο της χώρας, με θύματα 2000 άτομα, και πλημμυροπαθείς που ανήλθαν στα 20 εκατομμύρια. Επίσης γίνεται λόγος για τις πρωτοφανείς πυρκαγιές στη Ρωσία κατά την ίδια περίοδο, που κατέστρεψαν τεράστιες εκτάσεις σιτοκαλλιέργειας, και απείλησαν με καταστροφή τη Μόσχα.

Στην έκδοση της 15ης Ιανουαρίου 2011, η ίδια εφημερίδα, σε άρθρα της για τις πρόσφατες πλημμύρες στην Αυστραλία, αναφέρεται σε δηλώσεις Αυστραλών καθηγητών πανεπιστημίου, σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να περιμένουμε και άλλες πλημμύρες, όπως της Κουηνσλάνδης και της Βικτώριας, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Στα τελευταία 20 χρόνια, λένε οι ειδικοί επιστήμονες, οι κυκλώνες έχουν διπλασιαστεί, και οι πλημμύρες έχουν τριπλασιαστεί. Και δεν είναι μόνο η αύξηση στη συχνότητά τους, αλλά και η ένταση και η καταστρεπτικότητά τους.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Με την αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος ασχολήθηκε ο Αμερικανός πανεπιστημιακός και διανοητής Μάρεϊ Μπούκσιν (1921-2006), ο οποίος έγινε ο θεωρητικός του κινήματος γνωστό ως κοινωνική οικολογία.

Κοινωνική οικολογία ονομάζεται η προσέγγιση εκείνη της οικολογίας που θεωρεί ότι οι αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα το περιβάλλον είναι κοινωνικές, δηλαδή οφείλονται στο κυρίαρχο σήμερα κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα, όπως εφαρμόστηκε σε διάφορες χώρες κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Σύμφωνα με τον Μάρεϊ Μπούκτσιν, για τα οικολογικά προβλήματα δεν ευθύνεται γενικά και αόριστα η «ανθρωπότητα» αλλά τα συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά συστήματα, που όχι μόνο οδηγούν στην καταστροφή της φύσης, αλλά υπονομεύουν και την ίδια την κοινωνική ζωή. Το ξεπέρασμα της οικολογικής κρίσης προϋποθέτει, σύμφωνα με την Κοινωνική Οικολογία, μία ελεύθερη κοινωνία χωρίς ταξικές και ιεραρχικές διακρίσεις.
Με άλλα λόγια, για να επιλυθούν τα οικολογικά προβλήματα είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν και να λυθούν τα εσωτερικά προβλήματα της κοινωνίας, αφού το οικολογικό πρόβλημα έχει κοινωνικές αιτίες, με την έννοια ότι είναι συνδεδεμένο με τις οικονομικές δομές και τις επικρατούσες πολιτικές ιδεολογίες της εποχής μας.
Εδώ, κατά την άποψή μου, βρίσκεται το αδύνατο σημείο της κοινωνικής οικολογίας. Με την κατάργηση των ταξικών και ιεραρχικών διακρίσεων ασχολήθηκαν πολιτικά και κοινωνικά κινήματα, τα οποία παρά τις κάποιες επιτυχίες τους, τελικά κατέρρευσαν, γιατί αποδείχθηκε ουτοπική η επιδίωξη για την εξάλειψη των ιεραρχικών διατάξεων στα διάφορα κοινωνικά μορφώματα.

Με το να συνδέσει το οικολογικό πρόβλημα με το δυσεπίλυτο θέμα της κοινωνικής δικαιοσύνης, το κίνημα της κοινωνικής οικολογίας καταδικάζει σε αποτυχία τον απώτερο σκοπό για τον οποίο αγωνίζεται.

Βρίσκω εξωπραγματικό το επιχείρημα των κοινωνικών οικολόγων πως αφού στη φύση δεν υπάρχει ιεραρχική διάταξη, καθότι τα πάντα είναι συμπληρωματικά, και λειτουργούν ως κρίκοι σε μια βιολογική αλυσίδα, έτσι θα πρέπει να γίνει και στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Θεωρητικά, ένας τέτοιος συσχετισμός είναι σωστός, πρακτικά όμως αποδείχθηκε πως είναι ανεφάρμοστος, γιατί όταν ο άνθρωπος δημιούργησε τις πρώτες κοινωνικές ομάδες για λόγους επιβίωσης, δημιούργησε παράλληλα και τις προϋποθέσεις για την ιεραρχική τους μορφή σε τομείς όπως η θρησκεία, η κοινωνική και οικονομική οργάνωση, και η οικογένεια.

Θα έλεγα πως στην καρδιά του οικολογικού προβλήματος βρίσκεται η παράλογη εμμονή στη χρήση ορυκτών πηγών ενέργειας, όπως το πετρέλαιο και το κάρβουνο, και η αλόγιστη εκμετάλλευση των αναντικατάστατων φυσικών πόρων, λες και τα αποθέματά τους είναι ανεξάντλητα. Η πρόοδος στην εποχή μας έχει γίνει ταυτόσημη με έναν άκρατο καταναλωτισμό, και την αντίληψη πως η ευτυχία προάγεται με τη συσσώρευση υλικών αγαθών.

Το κακό ξεκίνησε από τότε που ο άνθρωπος είδε τον εαυτό του ως το κυρίαρχο ον, στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας μεταξύ των άλλων όντων, και με το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το φυσικό του περιβάλλον κατά βούληση, όχι μόνο για να ικανοποιήσει τις ζωτικές του ανάγκες, αλλά και τη ματαιοδοξία του για επίδειξη και κοινωνική αναγνώριση.

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Δυστυχώς για την ανθρωπότητα, η οικονομική κρίση των τελευταίων τριών χρόνων αποπροσανατόλισε την πολιτική των κυβερνήσεων από την οικολογική κρίση που βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, η οποία σίγουρα αποτελεί το μείζον πρόβλημα του αιώνα που διανύουμε.

Να τονίσω εδώ πως η οικολογική κρίση είναι ευρύτερη από τις κλιματικές αλλαγές, καθότι περιλαμβάνει τη ρύπανση του περιβάλλοντος, την τρύπα του όζοντος, την σταδιακή εξάντληση των φυσικών πόρων, καθώς και την ερημοποίηση μεγάλων περιοχών του Πλανήτη μας, με όλες τις ολέθριες επιπτώσεις για τις διατροφικές ανάγκες του αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού.

Αντιλαμβάνομαι πως, κάτω από τις οικονομικές συνθήκες των τριών τελευταίων χρόνων, είναι δύσκολο να πείσεις έναν πολίτη που δυσκολεύεται να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς το ζην, να λάβει ενεργά και αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, και να γίνει κήρυκας για τη μείωση των βλαβερών αερίων που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από τη χρήση ορυκτών μορφών ενέργειας.

Καταλαβαίνω πως στην αρχή της βιομηχανικής εποχής οι άνθρωποι πίστεψαν ότι τα βιοτικά τους προβλήματα λύθηκαν για πάντα, και πως το μόνο που έμενε να ρυθμιστεί ήταν να μοιραστεί δίκαια ο πλούτος που θα απόρρεε από τη νέα τεχνολογία.

Δεν καταλαβαίνω όμως τη σημερινή νοοτροπία των πολιτών, γιατί είναι πλέον πασιφανές πως οι φυσικοί πόροι δεν είναι απεριόριστοι και πως τα απόβλητα της κατανάλωσης ρυπαίνουν το περιβάλλον μας και δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα τις καιρικές αλλαγές, που γίνονται τόσο έντονα αισθητές από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.

Εκείνο που απαιτείται στις ημέρες μας είναι από τη μια η καλλιέργεια οικολογικής ευαισθησίας και συνείδησης σε όλους τους πολίτες, και ένας ριζικός αναπροσανατολισμός του τρόπου ζωής σε όλες τις προσωπικές και κοινωνικές δραστηριότητες, και από την άλλη η άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος.

Δεδομένου ότι το χαρακτηριστικό του 20ου αιώνα ήταν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και η άκρατη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η μόλυνση του περιβάλλοντος, ο 21ος αιώνας πρέπει να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας περιόδου στην ιστορία του Πλανήτη μας.
Δυστυχώς, μέχρι τώρα οι ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές, καθότι η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ήταν η θερμότερη από τότε που άρχισαν να καταγράφονται μετεωρολογικά στοιχεία.

Το γεγονός αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ευαισθητοποίηση, ή μάλλον την αφύπνιση, της οικολογικής συνείδησης, αν θέλουμε να μειώσουμε τη συχνότητα, και την ένταση, των ακραίων φυσικών φαινομένων που πρόσφατα έχουν πλήξει διάφορες περιοχές του Πλανήτη μας.