Ο αρχαίος μας Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος (484-410 π.Χ.) γεννήθηκε στην Αλικαρνασσό –την αρχαία αποικία των Τροιζηνίων στα παράλια της Καρίας με τον ποταμό Μαίανδρο, απέναντι από την Κύπρο. Αρχικά, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, έπειτα έζησε στους θούριους της Ιταλίας –στον κόλπο του Τάραντος– ελληνική αποικία των Συβαριτών. Εκεί έγραψε την ιστορία των Περσικών Πολέμων, αλλά και την ιστορία και άλλων λαών που πολέμησαν εναντίον τους και ήρθαν σε σχέση με τους Πέρσες. Για να συλλέξει τις πληροφορίες του για όλους αυτούς, ο Ηρόδοτος επισκέφθηκε πολλές χώρες, τη Σκυθία, την Περσία, τη Βαβυλωνία, τη Φοινίκη, την Αίγυπτο και όλη την Ελλάδα.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Το έργο του Ηρόδοτου αρχίζει με τα εξής λόγια στη σημερινή μας γλώσσα: «Ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό παρουσιάζει τούτη εδώ τη διήγηση, που είναι αποτέλεσμα των ερευνών του, για να μη σβηστούν με τον καιρό από τη μνήμη μας οι πράξεις των ανθρώπων και να μην ξεχαστούν άδοξα τα μεγάλα και αξιοθαύμαστα έργα που έγιναν εν μέρει από τους Έλληνες και εν μέρει από τους βαρβάρους, και κυρίως για να μην ξεχαστεί η αιτία του πολέμου που είχε ξεσπάσει ανάμεσά τους».
Όλο το έργο του Ηρόδοτου σώθηκε μέχρι σήμερα και αποτελεί πολυτιμότατη πηγή πληροφοριών και είναι γραμμένο στη γλώσσα που μιλούσαν οι Έλληνες της Ιωνίας, δηλαδή της Μικράς Ασίας και της Αττικής. Οι Αλεξανδρινοί λόγιοι (2ος αι. π.Χ.) χώρισαν το βιβλίο σε εννέα βιβλία στα οποία δόθηκαν τα ονόματα των εννέα Μουσών. Από το πέμπτο βιβλίο μέχρι και το τελευταίο μιλάει για τους ελληνο-περσικούς πολέμους και τελειώνει το 479 π.Χ. με την περιγραφή των μαχών στη Μυκάλη και Πλαταιές, όπου οι Πέρσες έπαθαν την πανωλεθρία τους.
Στο έργο του φαίνεται ότι υπάρχει ένα ενιαίο σχέδιο που ο Ηρόδοτος ακολουθεί με συνέπεια, αλλά σήμερα οι νέοι ιστορικοί το ερευνούν με αυστηρά κριτήρια και συμφωνούν ότι γράφτηκε σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ιδέα να γράψει την ιστορία –χωρίς να υπάρχει μέχρι τότε η λέξη ιστορία– των ελληνο-περσικών πολέμων, ωρίμασε στο μυαλό του, όταν ήρθε στην Αθήνα.
Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Ο Ηρόδοτος ζει στην Αθήνα κατά τη λεγόμενη «Χρυσή Εποχή» του Περικλή (490-424) ήτοι κατά την εποχή της αθηναϊκής πνευματικής κυριαρχίας και είναι βέβαιο ότι οι πνευματικές του αναζητήσεις αναπτύσσονται αυτήν την περίοδο. Σε αυτή την ακμή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας –και ποιος σημερινός ιστορικός δεν ήθελε να την ζήσει!– ο Ηρόδοτος θα είχε την ευκαιρία να διηγηθεί, ή καλύτερα να διαβάσει, μέρος από την ιστορία του, έχοντας ως ακροατήριο την «αφρόκρεμα» του Αθηναϊκού κοινού.
Υπάρχει πιθανότητα και ο μεγάλος μετέπειτα ιστορικός Θουκυδίδης (470-394) να ήταν ανάμεσα στο εκλεκτό του ακροατήριο.
Λέγεται ότι ο Σοφοκλής (496-406) ήταν ένας από τους φίλους του και ότι οι τραγωδίες του – καθώς και του Αισχύλιου (525-456) – τον είχαν επηρεάσει. Πολύ αργότερα ο Ρωμαίος ρήτορας, πολιτικός και συγγραφέας Κικέρων (106-43) ο οποίος είχε επισκεφθεί και έζησε στην Ελλάδα (Ρόδος, Αθήνα) και απέκτησε ελληνική παιδεία, ονόμασε τον Ηρόδοτο «πατέρα της Ιστορίας», ένας χαρακτηρισμός που του αξίζει.
Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ
Ο Ηρόδοτος είναι μέχρι σήμερα ένας πολύ δημοφιλής ιστορικός που έδωσε και το όνομα του επαγγέλματος όλων των ιστορικών. Ο ίδιος δημιούργησε τη λέξη ΙΣΤΟΡΙΑ από το ρήμα Οίδα, που σημαίνει γνωρίζω. Ίστωρ είναι ο γνώστης, ιστορώ=επιδιώκω και τη γνώση και Ιστορία είναι η γνώση και στα Λατινικά έγινε Historia και από εδώ γέμισε σήμερα η Αγγλική με History, story, historian, historic, historical, historiography, historicism και δεκάδες άλλες, όλες έτοιμες.
Στην κοσμοθεωρία του Ηρόδοτου δεν υπάρχει μία απόλυτη ενότητα. Τον κατηγόρησαν και τον ονόμασαν παραμυθά. Ο Πλούταρχος τον χαρακτήρισε και «φιλοβάρβαρο», γιατί τότε οι Έλληνες χώριζαν την ανθρωπότητα σε Έλληνες και σε βαρβάρους. Ο Ηρόδοτος όμως έχει στο έργο του και στοιχεία κριτικής της Ιστορίας όταν λέει: «Εγώ είμαι υποχρεωμένος να γράψω αυτά που λένε, όμως δεν είμαι καθόλου υποχρεωμένος να τα πιστεύω. Και αυτή η δήλωσή μου ισχύει για όλη τη διήγησή μου».
Εδώ φαίνεται καθαρά και η επίδραση της ορθολογιστικής φιλοσοφίας, δηλ. των σοφιστών της εποχής.
ΑΛΗΘΕΙΑ – ΕΘΝΟΣ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Τέλος, πρέπει να ειπωθεί πως η αφήγηση των ελληνο-περσικών πολέμων έγινε κάτω από την επίδραση της αθηναϊκής παράδοσης, αλλά είναι και επιφυλακτικός και όχι εχθρικός προς τη Σπάρτη Είναι πολύ χαρακτηριστική η παρακάτω ιστορική παρατήρησή του: «Τώρα, αν κανένας πει ότι οι Αθηναίοι στάθηκαν οι σωτήρες της Ελλάδας, δεν θα αμαρτήσει απέναντι στην αλήθεια». Ο Ηρόδοτος ήταν θερμός οπαδός της αθηναϊκής δημοκρατίας και θαυμαστής του Περικλή. Ο Ηρόδοτος είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε και τη λέξη «έθνος» με τη σημερινή σημασία.
Είπε πως έθνος είναι το σύνολο ανθρώπων που έχουν το ίδιο αίμα (όμαιμον), την ίδια γλώσσα (ομόγλωσσον), κοινούς θεούς και τρόπους λατρείας (ομόθρησκον) και τα ίδια ήθη και έθιμα. Για τον Ηρόδοτο οι Έλληνες είναι έθνος ευφυές, θαρραλέο, σεμνό και δημιουργικό το οποίο λατρεύει την Ελευθερία. Για όλα αυτά υπάρχουν υπέροχες παραπομπές στο έργο του.
Η Ηρόδοτος με το έργο του αποδεικνύεται ένας αντάξιος και γνήσιος γεννήτορας του Ελληνικού αλλά και του παγκόσμιου πολιτισμού. Πόσοι όμως σήμερα Έλληνες τον γνωρίζουμε και έχουμε το έργο του στην προσωπική μας βιβλιοθήκη!