Παρέκβαση: Επειδή ο ξανθός Απρίλης είναι γεμάτος γιορτές και μακρόσυρτες αργίες, οι «θαμώνες» του Φιλοσοφικού Καφενείου θα συναντηθούν την επόμενη Δευτέρα 11/4, και όχι την τελευταία Δευτέρα του Απρίλη. Ελάτε λοιπόν στην Κοινότητα, στον τρίτο όροφο, ώρα 6.30 το βράδυ, να φιλοσοφήσουμε «άνευ μαλακίας», που έλεγε και ο παππούλης μας ο Περικλής στον επιτάφιο λόγο του. Τέλος παρέκβασης.
Την περασμένη εβδομάδα «πιάστηκα» άγρια μ’ έναν πυρηνικό γιατρό, καθηγητή Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, επειδή απέφυγε ν’ απαντήσει σε ερώτημα που του έθεσα. Αφορμή για το ερώτημά μου στάθηκε ένα άρθρο του εν λόγω καθηγητή, που μιλούσε για τον μεγάλο σεισμό και το τσουνάμι που έπληξε πρόσφατα την Ιαπωνία. Ο γιατρός απέδωσε τη φυσική καταστροφή στη «μητέρα φύση». Κι εγώ έθεσα το απλό ερώτημα: «Γιατί αποδίδουμε έναν ανθρωποκτόνο σεισμό στη φύση, και όχι στον Θεό;»
Ο δικός μας «πνευματικός πατέρας», ο Άγιος Αυστραλίας, συνηθίζει ν’ αποδίδει τους ανθρωποκτόνους σεισμούς στον Εγκέλαδο! Φαίνεται προτιμά να κρέμεται από τα βλέφαρα του μύθου, όχι από τα ερωτηματικά της λογικής. Όμως δεν τον παρεξηγώ. Δεν είναι βολικό σε δούλο του Θεού να χρεώνει τους ανθρωποκτόνους σεισμούς στη «μήνιν» του Κυρίου. Η λέξη «θεομηνία» (θεού οργή) είναι «γλίστρημα» της γλώσσας. Θεός που οργίζεται, δεν είναι Θεός.
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ «ΠΑΝ»
Σύμφωνα με την ιουδαιο-χριστιανική παράδοση, ο Θεός είναι, μεταξύ άλλων, παντοδύναμος, πάνσοφος, παντογνώστης, και πανάγαθος – τα τέσσερα μεγάλα «παν» που διογκώνουν σημασιολογικά τις λέξεις «δύναμη», «σοφία», «γνώση», «αγαθότητα», και τις μετατρέπουν σε τέρατα! Ας τα δούμε ένα-ένα.
Εφόσον είναι «παντοδύναμος», είναι ικανός να δημιουργήσει ό,τι μπορεί να φανταστεί. Βέβαια, δεν μπορεί να φτιάξει μια πέτρα τόσο πολύ μεγάλη που να μην μπορεί να τη σηκώσει ή να φτιάξει έναν τετράγωνο κύκλο. Όμως φαντάστηκε το σύμπαν και τούτον εδώ τον μικρό γαλανομάτη πλανήτη, που τον ονομάζουμε «Γη», και τα έφτιαξε. Φαντάστηκε ετούτο εδώ το δίποδο, άπληστο σκουλήκι, που το ονομάζουμε «άνθρωπο», και το έφτιαξε.
Όμως ετούτος ο πλανήτης κι ετούτος ο άνθρωπος δεν είναι τέλεια κατασκευάσματα. Στα έγκατα της Γης υπάρχουν ρήγματα και τεκτονικές πλάκες, που μετακινούνται και προκαλούν ανθρωποκτόνους σεισμούς. Στα έγκατα της ψυχής του ανθρώπου υπάρχει απληστία, που κάνει τον έναν άνθρωπο να ροκανίζει τις σάρκες του άλλου. Συνεπώς η παντοδυναμία του κατασκευαστή δεν συνοδεύτηκε με ανάλογη πανσοφία.
Η Επιστήμη λέει ότι σεισμοί έχουν γίνει όταν οι άνθρωποι ήσαν τροφοσυλλέκτες και τρωγλοδύτες. Συνεπώς ουδεμία ευθύνη φέρει ο άνθρωπος για τους ανθρωποκτόνους σεισμούς, ούτε η φύση που και αυτή είναι κατασκεύασμα του παντοδύναμου Θεού. Η Επιστήμη λέει ότι ο άνθρωπος προχώρησε τεχνολογικά, αλλά έμεινε στάσιμος ψυχολογικά – ήταν και παραμένει άπληστος. Ερώτημα: Ποιος φέρει ευθύνη για τους σεισμούς και για την απληστία του ανθρώπου; Σκεφτείτε και απαντήστε.
Εφόσον είναι «παντογνώστης», γνώριζε τα πάντα τη στιγμή που έφτιαχνε το σύμπαν, ακόμη και τους ανθρωποκτόνους σεισμούς που θα γίνονταν στη Γη. Γνώριζε ότι η Εύα θα ξεγελούσε τον Αδάμ, προτού ακόμη τη αυτή αγγίξει το απαγορευμένο «μήλο». Γνώριζε ότι θα έφτιαχνε μεγάλο κατακλυσμό, προτού ακόμη γεννηθεί ο Νώε.
Αν γνώριζε ότι θα γίνονταν ανθρωποκτόνοι σεισμοί, η παντοδυναμία του μπορούσε να τους σταματήσει. Όμως δεν τους σταμάτησε και οι σεισμοί έγιναν. Υπάρχουν δύο εκδοχές: α) οι σεισμοί γίνονται με τη θέλησή του παντοδύναμου Θεού, β) οι σεισμοί γίνονται χωρίς τη θέληση του παντοδύναμου Θεού. Ερώτημα: Με ποια από τις αυτές εκδοχές συντάσσεστε; Σκεφτείτε και απαντήστε.
Εφόσον είναι «πανάγαθος», αγαπά όλους τους ανθρώπους, ακόμη και τους Γιαπωνέζους. Όμως οι σεισμοί σκοτώνουν ανθρώπους, ανεξαρτήτως του πού ανήκουν φυλετικά και θρησκευτικά –σκοτώνουν λευκούς, κίτρινους, μαύρους, ερυθρόδερμους. Σκοτώνουν ιουδαίους, χριστιανούς, μουσουλμάνους, βουδιστές, ινδουιστές, αθεϊστές, πολυθεϊστές. Σκοτώνουν μικρά παιδιά, έφηβους, μεσήλικες, γέρους. Σκοτώνουν υγιείς, αρρώστους, ετοιμοθάνατους, αγέννητα έμβρυα. Σκοτώνουν την ημέρα, τη νύχτα, τα ξημερώματα, το λιόγερμα. Σκοτώνουν την ημέρα των Χριστουγέννων, το Πάσχα, τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ισοπεδώνουν καθεδρικούς ναούς, σχολεία, γηροκομεία, νοσοκομεία. Ερώτημα: Μήπως ο Θεός είναι αγαθός, αλλά όχι πανάγαθος; Σκεφτείτε και απαντήστε.
Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ
Στο σημείο αυτό είμαι υποχρεωμένος ν’ ανεβάσω στη σκηνή έναν δικό μας σοφό – τον Επίκουρο. Πρόκειται για τον άνθρωπο που απελευθέρωσε τους ανθρώπους από τα δεσμά του φόβου του θανάτου. Είναι ο άνθρωπος που πρότεινε την «αταραξία» και την «απονία» ως την καλύτερη συνταγή για το «ευ ζην» (καλή ζωή). Ιδού ένα θαυμάσιο επικουρικό τρίλημμα:
Εάν ο Θεός δεν μπορεί ν’ αποτρέψει το κακό, δεν είναι παντοδύναμος.
Εάν ο Θεός δεν θέλει ν’ αποτρέψει το κακό, δεν είναι πανάγαθος.
Εάν ο Θεός θέλει και μπορεί ν’ αποτρέψει το κακό, τότε γιατί υπάρχει το κακό;
Το τρίλημμα αυτό είναι γνωστό και ως «επικουρικό παράδοξο», κι έχει εκφραστεί με ερωταποκρίσεις ως ακολούθως:
Θέλει ο Θεός ν’ αποτρέψει το κακό αλλά δεν μπορεί; Τότε δεν είναι παντοδύναμος.
Μπορεί ο Θεός ν’ αποτρέψει το κακό αλλά δεν θέλει; Τότε είναι κακόβουλος.
Μπορεί και θέλει ο Θεός ν’ αποτρέψει το κακό; Τότε από πού πηγάζει το κακό;
Εάν ο Θεός δεν μπορεί ούτε θέλει ν’ αποτρέψει το κακό, τότε γιατί να ονομάζεται «Θεός»;
Έλα ντε! Να σημειώσω εδώ ότι η διδακτορική διατριβή του Karl Marx έχει ως θέμα: «Η διαφορά μεταξύ δημοκρίτειας και επικουρικής φιλοσοφίας της φύσης». Έχω μετανιώσει που δεν επέλεξα κι εγώ τον Επίκουρο ως θέμα για τη δική μου διδακτορική διατριβή. Τώρα, στο φθινόπωρο της ζωής μου, δεν έχω «κότσια» να ξαναπεράσω από τις σκληρές μυλόπετρες μιας μακροχρόνιας κι επίπονης έρευνας. Ωστόσο, έχω στήσει τον Επίκουρο στο πιο περίοπτο σημείο της μυαλοθήκης μου!
Την επόμενη Πέμπτη θα ξεκινήσουμε μια σειρά άρθρων, με θέμα: «Εισαγωγή στην ελληνική φιλοσοφία». Έως τότε, φίλες και φίλοι της ελληνικής ψυχής, έρρωσθε!