Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με τα βιβλία ομογενών λογοτεχνών και συγγραφέων γενικότερα, γραμμένα στην ελληνική γλώσσα, κυκλοφορούν και λογοτεχνικές μεταφράσεις στην αγγλική γλώσσα, και σε κάποιες περιπτώσεις και δίγλωσσες εκδόσεις.

Θα έλεγα πως η τάση αυτή οφείλεται σε δύο αλληλένδετους παράγοντες.

Πρώτον, στην σημαντική αλλαγή που παρατηρείται στην δημογραφική σύνθεση της παροικίας μας, αφού τα μέλη της που ανήκουν στην δεύτερη και τρίτη γενιά είναι κατά πολύ περισσότερα από τα μέλη της πρώτης μεταναστευτικής γενιάς, και αγγλόφωνα στην συντριπτική τους πλειονότητα.
Δεύτερον, στην παρουσία, έστω και μικρού αριθμού, ομογενών με υψηλά επίπεδα γλωσσομάθειας στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, τα οποία συμβαίνει να είναι και εξοικειωμένα με τις απαιτήσεις της λογοτεχνικής μετάφρασης.

Γιατί η γνώση των δύο γλωσσών είναι ένα από τα προαπαιτούμενα για μια σωστή λογοτεχνική μετάφραση. Άλλα, εξίσου σημαντικά κατά την άποψή μου, είναι η λογοτεχνική ευαισθησία για την σωστή απόδοση των υφολογικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν το αρχικό κείμενο, η βαθιά γνώση των πολιτισμικών στοιχείων που αποτελούν το υπόβαθρο κάθε γλώσσας, καθώς και η εξοικείωση με τη θεωρία της λογοτεχνικής μετάφρασης, η οποία έχει τους δικούς της κανόνες και τη δική της μεθοδολογία.

Αποτελεί ευτυχή συγκυρία η παρουσία μιας εκδότριας με ιδιαίτερες ευαισθησίες για την ελληνο-αυστραλιανή λογοτεχνία, συγκεκριμένα της Ελένης Νίκα, και μιας μεταφράστριας που πληροί όλες τις προϋποθέσεις για μια δόκιμη μετάφραση, και ο λόγος εδώ για την Κωνσταντίνα Ντούνη.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΝΤΙΝΑΣ ΑΜΑΝΑΤΙΔΟΥ

Η παρουσίαση του βιβλίου “Dreams of Clay, Drops of Dew” έγινε στην αίθουσα εκδηλώσεων του κτιρίου της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτώριας (ΕΟΚΜΒ) την περασμένη Κυριακή, 1 Μαΐου 2011. Η εκδήλωση ήταν ενταγμένη στο Πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αντίποδες 2011 της Κοινότητας, σε συνεργασία με τον Ελληνο-Αυστραλιανό Πολιτιστικό Σύνδεσμο Μελβούρνης (ΕΑΠΣΜ) και τον Σύνδεσμο Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας (ΣΕΛΣΑ).
Την εκδήλωση άνοιξε η κ. Καίτη Αλεξοπούλου, Πρόεδρος του ΕΑΠΣΜ, η οποία εκτέλεσε καθήκοντα συντονίστριας. Αναφερόμενη στο έργο της Ν. Αμανατίδου, η κ. Αλεξοπούλου έκανε τις ακόλουθες, μεταξύ άλλων, επισημάνσεις:

«Όλοι γνωρίζουμε το ποικίλο και πλούσιο έργο της Ντίνας. Η Ντίνα για περισσότερα από 50 χρόνια εκφράζει τα βιώματα του Έλληνα της Αυστραλίας. Το έργο της επεκτείνεται σε όλα σχεδόν τα είδη του έντεχνου λόγου – ποίηση, διήγημα, θεατρικό έργο, στοχασμούς.
Η σημερινή βιβλιοπαρουσίαση διαφέρει από τις βιβλιοπαρουσιάσεις που συχνά παρακολουθούμε, στο ότι πρόκειται για επιλογή από το έργο μιας συγγραφέα της πρώτης μεταναστευτικής γενιάς, γραμμένο στη μητρική της γλώσσα, το οποίο μεταφράστηκε στην αγγλική από συμπάροικο της δεύτερης γενιάς, η οποία με την ευαισθησία, τη γνώση και το ταλέντο που την διακρίνουν, το καθιστά προσιτό στα μέλη των νεότερων γενεών της ομογένειας, καθώς και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό».

Στον χαιρετισμό του, ο κ. Βασίλης Παπαστεργιάδης, Πρόεδρος της ΕΟΚΜΒ, είπε πως το προηγούμενο βράδυ άνοιξε το βιβλίο με την πρόθεση να διαβάσει λίγα ποιήματα πριν από την βιβλιοπαρουσίαση. Χωρίς να το καταλάβει ήταν περασμένα μεσάνυχτα, και ακόμα διάβαζε.

«Είναι ένα υπέροχο βιβλίο» παρατήρησε, «ίσως γιατί τα ποιήματα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα εμπειριών, με διδάγματα που απορρέουν από τα βιώματα της καθημερινής ζωής, στα συναισθήματα που προξενεί η ξενιτιά και η μοναξιά στους μετανάστες… Έπιασα τον εαυτόν μου να αναλογίζεται τις θυσίες των γονιών μου και το μέλλον των παιδιών μου… Και όλα αυτά δοσμένα με αγάπη και συναίσθημα… Πρόκειται για μια γέφυρα μεταξύ των μεταναστευτικών γενεών».
Ο κ. Παπαστεργιάδης έκλεισε συγχαίροντας την Ντίνα Αμανατίδου για την πολύτιμη προσφορά της, και την Κωνσταντίνα Ντούνη για το υπέροχο μεταφραστικό της έργο.

Χαιρετισμό έδωσε και ο κ. Θύμιος Χαραλαμπόπουλος, Πρόεδρος του ΣΕΛΣΑ. Παραθέτω κάποια από τα σχόλιά του.
{…} Ο λόγος της Ντίνας έχει την ικανότητα να αναδύεται μέσα από την καρδιά και το νου όσων την διαβάζουν. Όλος ο λόγος της είναι όαση ψυχής και ανάταση αισθημάτων. Παντού εξουσιάζει ο δυναμισμός των εικόνων, αξιών και ιδεών…

{…} Όλα τα έργα της είναι μεγαλειώδη στην ειλικρίνεια και στην απλότητα, σταθερά, σφιχτοδεμένα, και πάνω απ’ όλα ακτινοβολούν το φως της αλήθειας, της ομορφιάς και της αγάπης για τον άνθρωπο, δείχνοντας όμως και την υποκρισία, και την αναισθησία της παραπαίουσας κοινωνίας μας».
Η εκδότρια του βιβλίου, κ. Ελένη Νίκα, μίλησε για την ανάγκη που αισθανόταν, για χρόνια, να παρουσιάσει, σε αγγλική μετάφραση, επιλογές από το ποιητικό έργο της Ντίνας Αμανατίδου. Στο πρόσωπο της Κωνσταντίνας Ντούνη, είπε, βρήκε την ιδεώδη μεταφράστρια, με αποτέλεσμα η ποίηση της Ντίνας να ενταχθεί στην αυστραλιανή λογοτεχνία.

Η διάσημη Αυστραλή ποιήτρια Judith Rodriguez αναφέρθηκε στην πρώτη της γνωριμία, πριν από χρόνια, με ποιήματα και σκόρπιες σκέψεις της Ντίνας, και στην άποψη που είχε εκφράσει πως εν καιρώ το έργο της θα πάρει τη θέση που του αρμόζει στον κύριο κορμό της αυστραλιανής λογοτεχνίας.
Την παρουσίαση του βιβλίου “Dreams of Clay, Drops of Dew” έκανε η κ. Μαρία Βαμβακινού, μέλος του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου.
Η κ. Βαμβακινού δεν περιορίστηκε μόνο στο εν λόγω βιβλίο, αλλά μίλησε και για το εν γένει ποιητικό έργο της Ντίνας Αμανατίδου. Παραθέτω απόσπασμα από την ομιλία της, σε δική μου μετάφραση στα ελληνικά.

«Τα ποιήματα της Ντίνας Αμανατίδου αποτελούν μια αυθεντική έκφραση της μεταναστευτικής εμπειρίας, της ξενιτιάς και του ξεριζωμού από τα πάτρια εδάφη. Παράλληλα όμως εκφράζουν και προβληματισμούς για ζητήματα πανανθρώπινης εμβέλειας. Η γλώσσα της λαγαρή και λυρική, εκφράζει αβίαστα τα συναισθήματά της και δίνει με ενάργεια τις αποχρώσεις των σκέψεών της. Το λογοτεχνικό της ύφος αντανακλά την αυθεντική της προσωπικότητα. Δημιουργική, χωρίς όμως έπαρση, με το σημαντικό της ποιητικό έργο έχει βρει απήχηση στις καρδιές μιας ολόκληρης μεταναστευτικής γενιάς. Το βιβλίο της αυτό, με ποιήματα σε θαυμάσια μετάφραση στην αγγλική γλώσσα από την Κωνσταντίνα Ντούνη, θα γίνει προσιτό, και θα έχει απήχηση στις νέες γενιές. Είμαι της γνώμης πως του αξίζει μια θέση στο νέο πρόγραμμα για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Αυστραλία».

Η Κωνσταντίνα Ντούνη, μεταφράστρια των ποιημάτων και σκόρπιωνσκέψεων της Ντίνας Αμανατίδου που απαρτίζουν το βιβλίο “Dreams of Clay, Drops of Dew”, μεταξύ άλλων μίλησε και για τις προκλήσεις που αντιμετώπισε στο μεταφραστικό της έργο. Παραθέτω μέρος από την ομιλία της, σε δική μου μετάφραση στα ελληνικά.
«Επανεξέτασα το ένα ποίημα μετά το άλλο όχι μόνο για την σωστή νοηματική απόδοση στην αγγλική γλώσσα, αλλά και για θέματα σύνταξης, μέτρου και ρυθμού. Κουράγιο σε αυτήν τη διαδικασία μου έδινε η αγάπη μου για την ποίηση της Ντίνας Αμανατίδου, ο θαυμασμός μου για τη δεξιοτεχνία με την οποία χειριζόταν την ανεξάντλητη ποικιλία των θεμάτων της, και οι στιγμές πνευματικής ευφορίας, όταν διαπίστωνα πως το μεταφρασμένο ποίημα δεν αδικούσε το πρωτότυπο. Εκείνο που πυροδοτούσε την αποφασιστικότητά μου να αποπερατώσω το μεταφραστικό μου έργο, ήταν η έντονη επιθυμία μου να δώσω φωνή στις περιθωριοποιημένες μετανάστριες λογοτέχνιδες, ούτως ώστε να διευκολυνθεί η ένταξή τους στον κύριο κορμό της αυστραλιανής λογοτεχνίας – γεγονός που θα τις έδινε τη δυνατότητα να προσθέσουν νέα χρώματα και αποχρώσεις στον λογοτεχνικό μωσαϊκό της Αυστραλίας».

Η δική μου συμβολή στην εκδήλωση ήταν οι απόψεις που εξέφρασα για τα προαπαιτούμενα για μια δόκιμη μετάφραση, σε κάποια από τα οποία αναφέρθηκα στην εισαγωγή του άρθρου αυτού.

Ακολούθησε ανάγνωση σκόρπιων σκέψεων και ποιημάτων, στην αγγλική γλώσσα από την μεταφράστρια Κωνσταντίνα Ντούνη, και στην ελληνική από την λογοτέχνιδα Ντίνα Αμανατίδου. Έτσι δόθηκε στους παρευρισκόμενους η ευκαιρία να πάρουν και ακουστικά μια γεύση από την αντιστοιχία μεταξύ των μεταφρασμένων και των πρωτότυπων ποιημάτων και σκόρπιων σκέψεων.

Η εκδήλωση έκλεισε με την Ντίνα Αμανατίδου, η οποία ευχαρίστησε την Κωνσταντίνα Ντούνη και την Ελένη Νίκα για την επιλογή και τη μετάφραση των έργων της, και για την έκδοση του βιβλίου, το συμπατριώτη της ζωγράφο Κώστα Δρούτσα, δύο πίνακες του οποίου κοσμούν το μπροστινό εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο, τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, τα άτομα που συνέβαλαν στη διοργάνωση της βιβλιοπαρουσίασης, και όλους εκείνους που την τίμησαν με την παρουσία τους .
Κλείνω με μια από τις σκόρπιες σκέψεις που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, η οποία αν και γράφτηκε πριν από δώδεκα χρόνια, το θέμα της βρίσκεται στην επικαιρότητα σήμερα:

«Χωρίς τη δραχμή η Ελλάδα χάνει την πολιτιστική της ταυτότητα… Γίνεται υποχείριο των δυνατών και κερδοσκόπων. Τελικά το Ευρώ θα μας αφανίσει συθέμελα…».
“Without the drachma, Greece loses her cultural identity… She becomes a puppet in the hands of the powerful and profiteers. In the end, it will be the Euro that will annihilate us…”.