Ένας πολύ σημαντικός μεταβιβαστής της ελληνικής σκέψης προς την Ευρώπη θεωρείται ο Κικέρων –στα Λατινικά Cicero– (106-43 π.Χ.), Ρωμαίος ρήτορας, πολιτικός και συγγραφέας. Μέχρι σήμερα σώζονται οι περισσότεροι λόγοι του καθώς επίσης και οι σημαντικές φιλοσοφικές του διατριβές.
Για όλο το έργο του μπορούν ειπωθούν πολλά και σπουδαία πράγματα. Εδώ θα αναφέρουμε μόνο δύο του έργα, το De Republica και εν συνεχεία το De Legibus. Με αυτά ο Κικέρων προσπαθεί να ερμηνεύσει τη ρωμαϊκή ιστορία με όρους της ελληνικής πολιτικής θεωρίας. Επίσης, το εκτενές φιλοσοφικό του έργο είναι πολύ σημαντικό στην προώθηση της ελληνικής σκέψης στην Ευρώπη μέσα σε μία ταραχώδη εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
ΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Το μνημειώδες ρητορικό του ύφος το απέκτησε από δασκάλους της Ρόδου καθώς επίσης και τη φιλοσοφική του βάση. Άντλησε υλικό από τους Στωικούς φιλόσοφους (Ζήνωνας), από τη Ακαδημία (Πλάτων), από τους Περιπατητικούς φιλόσοφους (Αριστοτέλης) και από την επικούρεια φιλοσοφία (Επίκουρος). Στα γραπτά του αναφέρει ότι σκοπός του ήταν να χαρίσει στη Ρώμη ένα είδος φιλοσοφικής εγκυκλοπαίδειας.
Ο Κικέρων με την ελληνική επιρροή, μόρφωση και παιδεία, δημιούργησε πάνω από εκατό λέξεις με τη δική του έμπνευση, για να μεταδώσει τις ελληνικές ιδέες στην πολιτική, τη ρητορεία και τη φιλοσοφία, γιατί δεν υπήρχαν συνώνυμες λατινικές λέξεις. Η γλώσσα ήταν ανεπαρκής να συλλάβει και να μιλήσει σε υψηλό επιστημονικό πεδίο. Πώς να μιλήσεις στα Λατινικά για ηθική όταν δεν υπάρχει τέτοια λέξη ως ιδέα και σύλληψη; Με αυτόν τον τρόπο ο Κικέρων διαμόρφωσε και εξύψωσε τη Λατινική σε γλώσσα επιστήμης, όπου οι λέξεις εξυψώνουν το πνεύμα και καλλιεργείται αποτελεσματικά η δύναμη της σκέψης.
Είναι από τους πρώτους Λατίνους Ευρωπαίους που συνειδητά αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη πρόοδος –και σήμερα πολιτισμός- δεν μπορεί να βελτιωθεί και να ανέλθει χωρίς μία καλλιεργημένη γλώσσα.
ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Ο Κικέρων είδε ότι η ελληνική γλώσσα είχε λέξεις με τις οποίες η ανθρώπινη σκέψη μπορούσε να ανέλθει σε ολύμπια ύψη με το λόγο, ενώ η Λατινική ήταν ανεπαρκής και υστερούσε ολοφάνερα. Ας δούμε τώρα μερικές από τις «κικερώνειες λέξεις», την πρώτη δωδεκάδα –από εδώ γεννήθηκε η ντουζίνα- οι οποίες πλούτισαν τη Λατινική με δικά της στοιχεία και οι νέες σημασίες έδωσαν πνευματικά φτερά νόησης. Όλες αυτές οι νέες λατινικές λέξεις με την άμεση ελληνική επιρροή, μπήκαν αυτούσιες και απαράλλακτες στην Αγγλική την οποία όλοι μας ομιλούμε σήμερα. Εάν τις προσέξουμε λίγο μπορούμε να δούμε καθαρά τον γλωσσικό τους ελληνισμό και την πρωτότυπη ελληνική ιδέα την οποία συμπεριέλαβε μέσα τους ο Κικέρων. Πολλά σχόλια μπορούν να γίνουν για κάθε μία από αυτές.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΓΓΛΙΚΗ
1. ποιότητα qualitas quality
2. άτομο individuus indivisible
3. κενόν uacuum vacuum
4. ηθικός moralis moral
5. ιδιοκτησία proprietas property
6. στοιχείο elementum element
7. ορισμός definition definition
8. διαφορά differentia difference
9. ιδέα/γνώμη notion (γνώω) notion
10. κατανόηση comprehension comprehension
11. άπειρον infinitio infinity
12. όρεξη appetites appetite
ΠΗΓΗ: Λήμμα Cicero, Εγκυκλοπαίδεια Britannica 1979.
KAI TO ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Τώρα, εάν βγάλουμε μόνο αυτή τη δωδεκάδα –τις κικερώνειες λέξεις- από την Αγγλική γλώσσα, μπορούμε να μιλήσουμε επιστημονικά για κάποιο θέμα. Η γλωσσική ανεπάρκεια φαίνεται ότι έκανε την Zoe Akins (1886-1958) να γράψει το 1930 το θεατρικό της έργο με τίτλο “The Greeks had a word for it”. Η φράση είναι παροιμιώδης στον αγγλόφωνο κόσμο.