«Τα απογευματινά σχολεία της Αυστραλίας, ιστορικής σημασίας καθώς μετράνε πάνω από 100 χρόνια ύπαρξης, αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τις άλλες χώρες της διασποράς. Η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας, υπεύθυνη για θέματα oμογενειακής εκπαίδευσης, Φώφη Γεννηματά, τονίζει και στις άλλες χώρες πως οι κοινότητες των Ελλήνων πρέπει να αναλάβουν ευθύνες για την ελληνομάθεια» μας πληροφορεί η Ευγενία Αρβανίτη, που εργάζεται ως συνεργάτης στο γραφείο της υπουργού και μας ενημερώνει για τα σχέδια και τις νέες πρακτικές που θέλει να εφαρμόσει η Ελλάδα σε ό,τι αφορά την ελληνόγλωσση εκπαίδευση στο εξωτερικό.

Με την Ευγενία συνήθως τα λέγαμε στη Lonsdale St., στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του RMIT όπου υπήρξα φοιτήτρια και εκείνη διευθύντριά του για τρία χρόνια. Η Ευγενία βρέθηκε στην Αυστραλία για να κάνει το διδακτορικό της, δούλεψε με πάθος και έδωσε και πήρε πολλά, όπως η ίδια λέει, τη δεκαετία που έζησε στη Μελβούρνη. Επτά χρόνια μετά την συναντώ στην Αθήνα όπου πλέον ζει και εργάζεται και διαπιστώνω ότι δεν έχει χάσει καθόλου από το πάθος και την ενεργητικότητα που τη διέκρινε. Χείμαρρος όπως είναι μου περνάει σε…  υπότιτλους τα εφτά χρόνια παραμονής της στην Ελλάδα.

Η επιστροφή ήταν δύσκολη απόφαση και συχνά βρέθηκε αντιμέτωπη με την αναξιοκρατία. Τον πρώτο χρόνο της επιστροφής της στην Ελλάδα εργάστηκε ως αναπληρώτρια δασκάλα και εκεί έμαθε ότι πρέπει να ξέρει κανείς το ποιες μάχες να δίνει στη ζωή. Δεν κρύβει όμως και τη απογοήτευση και την πικρία της για την τροπή που πήρε η ελληνομάθεια στη Μελβούρνη και τις πανεπιστημιακές Έδρες που κλείνουν η μία μετά την άλλη και καταδικάζει την ‘αρχή του ενός ανδρός’ λέγοντας «αναφέρομαι σε ανθρώπους που ενώ ήταν στις επάλξεις σε σχέση με τη γλώσσα και διευθυντές σε πολλά τμήματα, δεν είχαν όμως την παρρησία, ούτε τη διορατικότητα και τη μεγαλοθυμία να φτιάξουν μια ομάδα ανθρώπων ώστε να υπάρξει μια ομαλή μετάβαση».

Στα εδώ, πρόσφατα έγινε η παρουσίαση του βιβλίου της με τίτλο «Ελληνικά Εθνοτικά Σχολεία της Αυστραλίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Επιλεγμένες μελέτες περίπτωσης» την οποία έκαναν από κοινού η αναπληρωτής υπουργός Παιδείας, Φώφη Γεννηματά, η πρώην ειδική γραμματέας Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Θάλεια Δραγώνα, η βουλευτής του Εργατικού Κόμματος της Βικτώριας, Μαρία Βαμβακινού, και ο μέχρι πρότινος Αυστραλός πρέσβης στην Ελλάδα, Jeremy Newman.

Πες μας λίγα λόγια για την παρουσίαση αλλά και τι εξυπηρετεί η δημοσίευση του συγκεκριμένου βιβλίου;

Είναι το δεύτερο βιβλίο που παρουσιάζεται στην αυστραλιανή πρεσβεία καθώς, για συναισθηματικούς λόγους, έχω πολύ καλό δεσμό με την πρεσβεία. Αισθάνομαι μεγάλη ευγνωμοσύνη για την Αυστραλία, τόσο για τις προοπτικές εκπαίδευσης που μου έδωσε αναγνωρίζοντας την προηγούμενή μου γνώση, όσο και για την ευκαιρία να γίνω Αυστραλή πολίτης, αλλά και για όλα όσα μου πρόσφερε. Η παρουσίαση του βιβλίου ήταν πολύ συγκινητική και λιτή. Η δημοσίευση αυτή, αν και ήρθε πάρα πολύ αργά, διότι αφορά την εργασία του διδακτορικού μου, σκέφτηκα ότι τουλάχιστον οι μελέτες περίπτωσης θα έπρεπε να μείνουν για τον κόσμο που θέλει να μελετήσει κάποια πράγματα. Ο σκοπός ήταν, αφενός, ένα δώρο προς την εκπαιδευτική κοινότητα που πρόσφερε τις πληροφορίες, πήγα σε έξι σχολεία, από το Sheparton, αλλά και στη μητροπολιτική Μελβούρνη. Οπότε, πολύς κόσμος με βοήθησε (τους οποίους ευγνωμονώ και ευχαριστώ θερμά) και νομίζω ότι τα αποτελέσματα θα τους βοηθήσουν στις μελλοντικές τους προσπάθειες για την ενδυνάμωση της γλώσσας μας.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τον αμερικανικό εκδοτικό οίκο Common Ground του Bill Cope και της Μαίρης Καλαντζή, και μόνο ηλεκτρονικά μπορεί κανείς να το προμηθευτεί στο http://eugeniaarvanitis.cgpublisher.com το Αmazon ή από οποιοδήποτε ηλεκτρονικό δίκτυο παροχής βιβλίων.

Οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα του βιβλίου σου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από την Ελλάδα στη νέα πολιτική που χαράζει για την ελληνομάθεια στο εξωτερικό;

Παρεμπιπτόντως, θέλω να σου πω ότι από ευτυχή συγκυρία βρέθηκα στο γραφείο της υπουργού, Φώφης Γεννηματά, εδώ και ένα χρόνο, η οποία είναι υπεύθυνη για τη Διασπορά και για μένα είναι πολύ ευχάριστο αυτό. Είναι πολύ καλός άνθρωπος και καλή πολιτικός, σύγχρονη πολιτικός. Τα λέω όλα αυτά γιατί για έναν ερευνητή, καθώς και για έναν πολίτη ακόμη, το να ακούει έναν πολιτικό να έχει σύγχρονο λόγο είναι η καλύτερη επιβράβευση. Τα αποτελέσματα της κάθε έρευνας ο πολιτικός μπορεί να τα υλοποιήσει με νόμο και αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι έτσι επέρχεται η κοινωνική αλλαγή και ο μετασχηματισμός. Μέσα από τη συνεργασία με την υπουργό λοιπόν νομίζω έχουνε περάσει πολύ θετικά στοιχεία στο νόμο, ο οποίος θα βγει για διαβούλευση τις επόμενες ημέρες και έπειτα θα πάρει το δρόμο του για τη βουλή. Ήταν πολύ δύσκολες οι αποφάσεις που έπρεπε να πάρουμε και θα σου δώσω μερικά παραδείγματα:
Στην Ελλάδα επικρατούσε στο θέμα της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό η πολιτική στάση ότι πρέπει η Ελλάδα να στέκεται σαν μια μεγάλη ομπρέλα, να κηδεμονεύει και να επιχορηγεί τη Διασπορά. Αυτό σιγά-σιγά και λόγω της κρίσης αρχίζει να προβληματίζει την ελληνική κοινωνία και την πολιτική σκέψη και υπάρχει έντονη αμφισβήτηση. Η καταγραφή που έγινε πρόσφατα έδειξε ότι είχαμε 2500 αποσπασμένους στο εξωτερικό, που είναι πολύ μεγάλος αριθμός.
Μέχρι τώρα τα μέσα με τα οποία προσπαθεί να κάνει παρέμβαση η Ελλάδα είναι με τους αποσπασμένους και τα βιβλία και κάποια επιμέρους προγράμματα ανταλλαγών και επιμόρφωσης του Παιδεία Ομογενών. Να σημειώσω ότι και οι αποσπασμένοι και τα βιβλία έχουν δεχθεί μεγάλη κριτική, οι μεν γιατί καλούνται να διδάξουν ελληνικά ως δεύτερη γλώσσα χωρίς να έχουν τη μεθοδολογία και τα βιβλία γιατί στέκονται στο περιεχόμενο, και δεν παρέχουν δεξιότητες γι’ αυτό και ξεπερνιούνται εύκολα.

Τι αλλάζει λοιπόν στις πρακτικές διαδικασίες;

Αφού κάναμε λοιπόν όλα αυτά και δε λειτούργησαν, προσπαθούμε να υλοποιήσουμε αυτό που στη σύγχρονη βιβλιογραφία είναι γνωστό ως «κοινωνικό κεφάλαιο» δηλαδή η δημιουργία και κατάκτηση της μάθησης μέσα από τη ανταλλαγή, την επικοινωνία και τη διαπολιτισμική δράση όλων των πόλων της ελληνικής διασποράς στην περίπτωσή μας. Όταν τα παιδιά από την Ελλάδα και τα παιδιά από την Αυστραλία δουλέψουνε σε κοινά σχέδια εργασίας τότε σπας το εμπόδιο της επικοινωνίας και φέρνεις τον κόσμο πιο κοντά, δημιουργείς στοιχεία ταυτότητας, επικοινωνίας και διαπολιτισμικής όσμωσης.
Ως σύμβουλος, αρχικά, της Θάλειας Δραγώνα θέσαμε το πλαίσιο για το νέο πρόγραμμα για τη διασπορά, που έχει αναλάβει ο Μιχάλης Δαμανάκης και είναι πλέον το Πρόγραμμα Ελληνόγλωσσης Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στο Εξωτερικό. Προσπαθήσαμε λοιπόν να βάλουμε μέσα την έννοια της ηλεκτρονικής μάθησης και να αλλάξουμε το γενικό προσανατολισμό από την παραγωγή βιβλίων σε κάτι σύγχρονο. Πράγματι, τώρα το Πρόγραμμα Ελληνόγλωσσης Εκπαίδευσης προσπαθεί να κάνει σχολικά δίκτυα, μαθητικά δίκτυα και επαγγελματικά δίκτυα ή «κοινότητες πρακτικής» όπως λέγονται. Ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει στη βιβλιογραφία προσπαθεί να το εφαρμόσει για να δούμε αν τελικά αυτός ο προγραμματισμός ταιριάζει στις ανάγκες τις διασποράς μας.
Ευελπιστούμε, λοιπόν, με το νόμο αυτό να κάνουμε το καλύτερο. Το μοντέλο που δούλευε στην Αυστραλία και στην Αμερική με τις κοινότητες είναι πολύ καλό και πρώτη φορά θα ακούσεις Έλληνα υπουργό να λέει «Οι κοινότητες πρέπει να πάρουν την υπόθεση της ελληνομάθειας στα χέρια τους και να εντάξουν την ελληνική γλώσσα στα ξένα συστήματα με εξωστρέφεια και στρατηγική σκέψη και εμείς θα σας βοηθήσουμε.» Αυτό που θέλεις λοιπόν από το ελληνικό κράτος είναι να οργανώσει καλύτερα τον τρόπο που σου παρέχει μια βοήθεια. Παρ’ ότι το κράτος θα συνεχίσει να στέλνει δασκάλους, ωστόσο θέλει να προωθήσει και να στηρίξει ενέργειες όπως το κέντρο Λόγος του πανεπιστημίου Flinders στην Αδελαΐδα που προσπαθεί να δημιουργήσει τη δική του γενιά καλά καταρτισμένων ομογενών εκπαιδευτικών ξεκινώντας αυτό το πρόγραμμα μεταπτυχιακής εκπαίδευσης.

Με χαρά πληροφορηθήκαμε το διορισμό σου ως λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Κατ’ αρχήν, συγχαρητήρια και, κατά δεύτερον, ποιος θα είναι ο νέος σου ρόλος και το τμήμα που θα διδάξεις;

Πρόσφατα εκλέχτηκα ομόφωνα λέκτορας – περιμένω βέβαια γιατί θα πάρει χρόνο ώσπου να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες. Θα είναι στο Τμήμα Επιστημών Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΕΑΠΗ) και χαίρομαι γιατί είναι τμήμα που μπορεί να γίνει δουλειά. Το αντικείμενό μου θα είναι θέματα διαπολιτισμικότητας, εθνοτικής διαφορετικότητας (ethnic diversity) και ετερότητας. Ευελπιστώ σε μια καλή συνεργασία.
Μέχρι να πάω εκεί συνεχίζω κανονικά το πρόγραμμά μου και τη συνεργασία μου με το Πανεπιστήμιο Ιλινόις των ΗΠΑ όπου είναι κοσμήτορας η Μαίρη Καλαντζή, πάνω σε θέματα διδακτικού σχεδιασμού και κοινοτήτων μάθησης http://neamathisi.com/. Επίσης, συνεργάζομαι και με άλλους παλιούς πανεπιστημιακούς μου δασκάλους κάνοντας δίκτυα μάθησης και φέρνοντας όλους τους παράγοντες μαζί για ένα συνεργατικό αποτέλεσμα με στόχο την εκπαίδευση του μαθητή και του σύγχρονου πολίτη του κόσμου. Όλες αυτές τις ιδέες που σου λέω, τις πιστεύω γιατί τις έχω εφαρμόσει και ξέρω ότι γίνονται, απλά θέλει πολλή δουλειά. Προσωπικά τη δουλειά δε την φοβήθηκα ποτέ, αλλά πρέπει όλοι να βάλουμε πλάτη. Ξέρω ότι πρέπει να δουλέψω για τις νέες αλλαγές και δεν θα πω κάντε το εσείς, αλλά ελάτε να το υλοποιήσουμε μαζί. Και το κέντρο ελληνικών σπουδών του RMIT που δούλευα πριν 10 χρόνια το είχα στήσει με όλες τις νέες επιστημονικές προσεγγίσεις. Δηλαδή στο κέντρο της Μελβούρνης, με μια κοινότητα ως χορηγό και ένα πανεπιστήμιο σε ένα συμφωνημένο πλαίσιο δράσης. Τότε είχε δημιουργηθεί μια μικρή περιοχή μάθησης (learning region) με προγράμματα παροικιακής ιστορίας για όλους τους αυστραλούς μαθητές, με έρευνα, με προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές και επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Έλεγα τότε ότι πρέπει να συνεχίσει αυτή η προσπάθεια και μετά από εμένα γιατί η κοινότητα πρέπει να είναι ηγέτης στην εκπαίδευση και να έχει παρουσία από την προσχολική ως την πανεπιστημιακή εκπαίδευση για να τροφοδοτεί η μια βαθμίδα την άλλη και για να υπάρχει εξωστρέφεια. Με λυπεί που αυτό το όραμα δεν συνεχίστηκε.

Πώς αντιμετωπίζει η Ελλάδα τους μαθητές που προέρχονται από ξένες χώρες και πάντα σε σχέση με το πώς θέλει να αντιμετωπίζονται τα ελληνόπουλα στο εξωτερικό;

Δεν έχει γίνει, δυστυχώς, μέχρι στιγμής στην Ελλάδα η αναγκαία σύνδεση της μετανάστευσης που «έδιωξε» και της μετανάστευσης που δέχτηκε. Και δεν είναι θέμα πολιτικό μόνο, αλλά και κοινωνίας. Οι πολιτικοί έχουν υποχρέωση φυσικά να καλλιεργήσουν τις προϋποθέσεις της υγιούς σκέψης και να καταπολεμήσουν την ξενοφοβία και το ρατσισμό. Γι’ αυτό και την ερώτηση, αν και καλή δημοσιογραφικά, πρέπει να τη δεις ορθολογικά. Μιλάς για μια κοινωνία που αν δεν προλειάνεις το έδαφος δεν πρόκειται να πετύχεις τίποτα.
Παρ’ ότι η διαπολιτισμική αγωγή παρέχεται μια εικοσαετία στα ελληνικά πανεπιστήμια, δεν έχει αποδώσει στο εκπαιδευτικό σύστημα. Εάν ο δάσκαλος δεν καταρτιστεί υλοποιώντας συνεργατικά εκπαιδευτικά προγράμματα και προβαίνοντας σε διδακτικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της διαφορετικότητας, ό,τι και να πεις μένει στη θεωρία. Για να τον κάνεις τον άλλο να ξεφοβηθεί και να σπάσεις τα στερεότυπα πρέπει να τον βάλεις να δουλέψει για παράδειγμα με έναν Αλβανό δάσκαλο, με έναν Αυστραλό, να ανταλλάξει εμπειρίες και να μάθει να μη φοβάται. Γι’ αυτό λέω ότι οι ‘κοινότητες πρακτικής’ είναι πολύ καλές ιδιαίτερα στο πλαίσιο της ελληνικής διασποράς για να ενδυναμωθεί η συνεργασία μεταξύ ελλήνων και ομογενών εκπαιδευτικών. Σε αυτό το αυστραλιανό εκπαιδευτικό σύστημα έχει πολλά να μας διδάξει.

Ενδέχεται κάποια επίσκεψη στην Αυστραλία στο μέλλον;

Υπάρχει η επιθυμία της υπουργού, Φώφης Γεννηματά, να έρθει, καθώς ήταν να επισκεφτεί την Αυστραλία όταν εγκαινιάστηκε στην Αδελαΐδα το Κέντρο «Λόγος» στο Πανεπιστήμιο Flinders… αλλά η κατάσταση ήταν δραματική τότε στην Ελλάδα και δεν μπορέσαμε να έρθουμε. Εμείς θέλουμε να έρθει η Ελλάδα με ένα σύγχρονο πρόσωπο και στην Αυστραλία και στην Αμερική και σε όλη τη διασπορά, για να προβάλλει τη γλώσσα, ιδιαίτερα τώρα που το προφίλ της Ελλάδας έχει τρωθεί.
 Μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα, λοιπόν, αν όλα πάνε καλά, θα υπάρξει επίσκεψη. Μέχρι τότε μέριμνά μας είναι ο νέος νόμος που είναι σε διαβούλευση στο http://www.minedu.gov.gr/grafeio-typou/anakoinoseis-typoy/26-08-11-sxedi…. Θέλουμε να δουν το νομοσχέδιο οι κοινότητες και οι ενδιαφερόμενοι φορείς και να μας υποβάλλουν τις προτάσεις τους. Θέλω να κλείσω λέγοντας ότι είναι σημαντικό για τις κοινότητες στην Αυστραλία να επενδύσουν στην εκπαίδευση, να επενδύσουν στα παιδιά τους και στο σύγχρονο πολίτη του κόσμου και όχι στα κτίρια.