Πληθαίνουν πρόσφατα τα σημεία, και οι προειδοποιήσεις των οικονομολόγων, πως μια νέα οικονομική ύφεση απειλεί τις οικονομίες πολλών, και μάλιστα ανεπτυγμένων, χωρών.

Με άλλα λόγια, ο τυφώνας που πριν από τρία χρόνια ισοπέδωσε τις εύρωστες, μέχρι τότε, οικονομίες χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, και χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από την κατάρρευση της τράπεζας Lehman Brothers και τα «τοξικά» στεγαστικά δάνεια στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει ξανακάνει απειλητικά την εμφάνισή του στον ορίζοντα.

Η κύρια αιτία για την πρόσφατη καθίζηση των αξιών στα χρηματιστήρια ήταν η ομολογία της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας πως η οικονομία στις Ηνωμένες Πολιτείες επιδεινώθηκε δραματικά τους τελευταίους μήνες.

Στην Ευρωζώνη, η οποία απαρτίζεται από 17 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν ως κοινό νόμισμα το ευρώ, μόνο σε μία ημέρα στα χρηματιστήρια χάθηκε αξία 270 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ποσό που αντιστοιχεί με το 50% του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Σοβαροί αναλυτές φοβούνται πως θα ξεσπάσει παγκόσμια ύφεση, θα υπάρξουν νέες τραπεζικές καταρρεύσεις, και πως θα διαλυθεί η Ευρωζώνη, καθώς τα μέτρα λιτότητας απλώς χειροτερεύουν την κατάσταση.

Το αξιοσημείωτο είναι πως ενώ το 2008 η χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε κατά κύριο λόγο τον ιδιωτικό τομέα, και κυρίως τις τράπεζες, πολλές από τις οποίες σώθηκαν από τα τεράστια κονδύλια που έλαβαν από τις κυβερνήσεις των χωρών τους, τώρα η ύφεση, προάγγελος της οικονομικής κρίσης, υποσκάπτει τα θεμέλια των ίδιων των κρατών.

Ο φόβος για νέα οικονομική κρίση είναι εμφανής στις διεθνείς αγορές, με το ξεπούλημα μετοχών που παρατηρείται στα χρηματιστήρια, τις απώλειες στην αξία του ευρώ, καθώς και στην πτώση που σημειώνουν οι τιμές του πετρελαίου και των πρώτων υλών.
Σε πρόσφατη έκθεσή του για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προειδοποιεί ότι οι οικονομίες των Ηνωμένων Πολιτειών και των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πιθανόν να περιέλθουν σε βαθιά ύφεση, οδηγώντας σε μια «χαμένη δεκαετία» σε ότι αφορά την ανάπτυξη, εάν δεν υπάρξουν συντονισμένες προσπάθειες από τις κυβερνήσεις των κρατών αυτών.

Το ΔΝΤ σημειώνει ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα στην επικύρωση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης της 21ης Ιουλίου, για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Τις τελευταίες ημέρες, κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν απροθυμία να υλοποιήσουν τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, κάποιες από τις οποίες αφορούν νέα μέτρα για την οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα.
Αναφορικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το ΔΝΤ κάνει επίσης λόγο για τη διαφωνία μεταξύ των δύο κομμάτων ως προς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση του μεγάλου δημόσιου χρέους, και την αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας.

Στο ήδη κρίσιμο κλίμα προσέθεσαν και τα άσχημα νέα και από τις άλλες μεγάλες οικονομίες του κόσμου. Στην Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ο τομέας της μεταποίησης συρρικνώθηκε για τρίτο συνεχόμενο μήνα τον Σεπτέμβριο, ενώ στη Γερμανία η δραστηριότητα των επιχειρήσεων κατέγραψε τη χαμηλότερη αύξηση των τελευταίων δύο και πλέον ετών. Συρρίκνωση παρουσίασε η επιχειρηματική δραστηριότητα και στην Ευρωζώνη, σηματοδοτώντας τον τερματισμό μιας διετούς περιόδου ανάπτυξης.

«Είναι επιτακτική ανάγκη μια ισχυρή πολιτική δέσμευση για να τεθεί σε εφαρμογή ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο μείωσης του χρέους, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μιας απότομης κατάρρευσης της εμπιστοσύνης στις αγορές που θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά την παγκόσμια σταθερότητα», προειδοποιεί το ΔΝΤ.

ΑΠΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΣ, ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΗ Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, σύμφωνα με την γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, ο Μπερντ Ράφελχουσεν, Καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Freiburg, αποκάλυψε πως το δημόσιο χρέος της Γερμανίας είναι τουλάχιστον 5 τρισεκατομμύρια ευρώ μεγαλύτερο από τα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ που δείχνουν οι επίσημες στατιστικές της χώρας. Σύμφωνα με τον Γερμανό Καθηγητή οι γερμανικές αρχές δεν έχουν υπολογίσει σημαντικά ποσά για κοινωνική ασφάλιση και συνταξιοδοτικά ταμεία, κάτι που εκτινάσσει στα ύψη το δημόσιο χρέος.

Η αποκάλυψη του Μπερντ Ράφελχουσεν έσκασε σαν βόμβα, καθώς μέχρι τώρα η Κυβέρνηση της Άντζελας Μέρκελ ήταν η κύρια αιτία, με την αναβλητικότητα της, για την αδυναμία εξόδου της Ευρωζώνης από την κρίση χρέους.

Αν οι υπολογισμοί του Μπερντ Ράφελχουσεν ευσταθούν, τότε το δημόσιο χρέος της Γερμανίας φτάνει τα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια, το μεγαλύτερο κατά πολύ από κάθε άλλο κράτος-μέλος της Ευρωζώνης.

Δεδομένου ότι το 2010 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Γερμανίας ήταν 2,1 τρισεκατομμύρια ευρώ, και το δημόσιο χρέος ανερχόταν σε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας, το χρέος είχε φτάσει στο 95% του ΑΕΠ.
Όταν όμως στο επίσημο δημόσιο χρέος των 2 δισεκατομμυρίων ευρώ προσθέσουμε και τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ, που σύμφωνα με τον Γερμανό Καθηγητή δεν είναι δηλωμένα, τότε το δημόσιο χρέος της Γερμανίας το 2010 ανερχόταν στο αστρονομικό ποσοστό του 333% του ΑΕΠ. Την ίδια χρονιά το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν 142%.

Βέβαια δεν υπάρχει σύγκριση μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας ως προς τη δυνατότητα των δύο χωρών να εξυπηρετήσουν το χρέος τους. Η Γερμανία, ως χώρα με τις μεγαλύτερες εξαγωγές από κάθε άλλη, έχει κάθε χρόνο μεγάλο πλεόνασμα στις εμπορικές της σχέσεις με τις άλλες χώρες.
Για παράδειγμα, το 2007 οι εξαγωγές της Γερμανίας είχαν φτάσει τα 970 δισεκατομμύρια ευρώ, και οι εισαγωγές της από άλλες χώρες ήταν του ύψους των 770 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με άλλα λόγια, είχε ένα εμπορικό πλεόνασμα 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, πράγμα που σημαίνει πως είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της έναντι των δανειστών της.

Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι η Γερμανία δεν υπολογίζει στο δημόσιο χρέος τα ελλείμματα σε δημόσιους οργανισμούς, όπως είναι η κοινωνική ασφάλιση και συνταξιοδοτικά ταμεία, ενώ απαιτεί από την Ελλάδα να το κάνει, επαληθεύει την παροιμία «Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις».

ΣΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΝΑ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Σε σταυροδρόμι βρίσκεται η Ευρώπη, καθώς η Ευρωζώνη απειλείται με διάλυση.

Το ερώτημα που μένει αναπάντητο είναι αν υπάρχει προοπτική η Ευρωζώνη να καταστεί ο δυναμικός πυρήνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και από την νομισματική ένωση των κρατών-μελών της να προχωρήσει στην κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, ως προοίμιο μιας πολιτικής ομοσπονδίας.

Η σημερινή δομή δεν είναι λειτουργική, με την έννοια ότι οι χώρες του Νότου, οι οποίες άρχισαν την ανάπτυξή τους πολύ πιο αργά από τις χώρες του Βορρά, εξακολουθούν να έχουν χαρακτηριστικά υπανάπτυξης, με την έννοια ότι η κρατική μηχανή είναι στενά συνδεδεμένη με τα πολιτικά κόμματα που ασκούν εξουσία, και η συντεχνιακή νοοτροπία των εργαζομένων βρίσκεται συνεχώς σε ανταγωνισμό με τον προγραμματισμό των εκάστοτε κυβερνήσεων.
Στο παρελθόν, οι χώρες της βορειοδυτικής Ευρώπης ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν τα πλεονάσματά τους για να επιτευχθεί η οικονομική βιωσιμότητα των χωρών της νοτιοδυτικής Ευρώπης.

Όμως η οικονομική κρίση του 2008, και η πρόσφατη ύφεση, με την διαγραφόμενη νέα κρίση, έχουν φέρει στην επιφάνεια την σοβούσα δυσπιστία και προκατάληψη μεταξύ Βορρά και Νότου.

Τα προβλήματα που πρόσφατα έχουν αναδυθεί στην επιφάνεια δεν είναι δυνατόν να ξεπεραστούν ενόσω η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί σαν μια τεράστια αγορά, χωρίς όμως τους απαραίτητους μηχανισμούς οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης.

Η κατάσταση αυτή έχει οξυνθεί με τα μεγάλα δημόσια χρέη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Σε πρόσφατη δήλωσή του, ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, διαβεβαίωσε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι η Ευρωζώνη δεν «βρίσκεται σε κατάσταση άρνησης» σε ό,τι αφορά την κρίση του δημόσιου χρέους, αλλά πρόκειται να δώσει χρόνο στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να εξετάσουν τις αποφάσεις που θα εφαρμόσουν για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους.

«Είμαστε αντιμέτωποι με μια παγκόσμια κρίση που συνδέεται με τους κινδύνους οι οποίοι απορρέουν από τα δημόσια χρέη…, είμαστε το επίκεντρο αυτής της παγκόσμιας κρίσης», ομολόγησε ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, σύμφωνα με δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Η Καθημερινή, 24/9/2011.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής κρίσης γιατί οι ηγέτες της έδειξαν αργά αντανακλαστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Το χάσμα Βορρά – Νότου έχει φέρει στην επιφάνεια τις δομικές ανεπάρκειες της Ε.Έ., και έχει εκθέσει το ευρώ στην βουλιμική όρεξη των κερδοσκόπων.
Η νέα οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει την κατάσταση στις χώρες του Νότου, οι οποίες προκειμένου να καλύψουν τα ελλείμματα και τα χρέη τους, προσέφυγαν σε δανεισμό από τις διεθνείς αγορές με πολύ υψηλά επιτόκια.

Αν όμως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρχε εποπτικός μηχανισμός και λειτουργούσε ο θεσμός της δημοσιονομικής αλληλεγγύης, όπως παρατηρείται στα ομοσπονδιακά πολιτικά μορφώματα, θα είχαν αποτραπεί οι πρόσφατες καταστροφικές εξελίξεις, και η Ελλάδα δεν θα βρισκόταν στα πρόθυρα της πτώχευσης…