Ο πραγματικός πλούτος μιας γλώσσας είναι το πλήθος των λέξεών της. Αυτές μπορεί να έχουν και πολλαπλές σημασίες. Από τις ίδιες λέξεις κάνουμε και άλλες που λέγονται παράγωγες. Όταν όμως τις ενώσουμε κατάλληλα τότε δημιουργούμε και άλλες που είναι οι σύνθετές μας λέξεις, Με εργαλείο τη γλώσσα δημιουργούμε.

Γλώσσα και ζωή είναι αλληλένδετες έννοιες. Με τη γλώσσα γίνονται όλα στη ζωή. Η γλώσσα δεν αντανακλά μόνο τη ζωή μας, αλλά άμεσα συμμετέχει σε αυτήν και την διαμορφώνει. Η ζωή δίνει ενέργεια στη γλώσσα, αλλά και η γλώσσα με το σύστημά της δίνει δύναμη στη σκέψη και έτσι δημιουργούμε. Η δημιουργική δύναμη του λόγου παράγει τον πολιτισμό στη ζωή μας.

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Στην παραγωγή και σύνθεση ζυμώνουμε τις λέξεις. Παράδειγμα: λυτρώνω > λυτρωτής > λυτρωμός κ.ά., αρχή > αρχίζω > άρχοντας > αρχαίος > αρχείο > αρχικός κ.λπ. Από μία λέξη δημιουργούμε μια πληθώρα άλλων λέξεων που ανεβάζουν το επίπεδο της σκέψης.

Έτσι η ίδια η γλώσσα γίνεται ο δάσκαλος και σε κάνει να σκέφτεσαι, να ανεβαίνεις και να βελτιώνεις το πνευματικό σου επίπεδο. Να γιατί οι αρχαίοι μας δεν μάθαιναν ούτε είχαν ανάγκη από ξένες γλώσσες. Όλες οι ιδέες τους είχαν μπει στη μνήμη τους ως λέξεις.

ΟΙ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ

Στο ταξίδι αυτό του ανεβάσματος – της ανόρθωσης ακούγεται καλύτερα – μάς βοηθούν οι πολλές μας καταλήξεις των λέξεων, που σε κατατάσσουν σε δημιουργό νέων λέξεων, αλλά και νέες σημασίες που υποβοηθούν, άμεσα και γίνονται σκαλοπάτια στην ανόρθωσή μας στο γλωσσικό στερέωμα. Παράδειγμα: σχολείο > σχολικός, έθνος > εθνικός, αγκαθωτός, αφράτος, βουνίσιος, αιώνιος, φαγώσιμος, διαιρετέος κ.α. Οι καταλήξεις κάνουν τις λέξεις βολικές, όπως οι πέτρες για το χτίστη που τις χρησιμοποιεί εκεί που τον βολεύουν. Ως βολικές μπήκαν και στις ξένες γλώσσες.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ

Η σύνθεση χρωματίζει γλωσσικά τον ορίζονται και οι νέες λέξεις με τις νέες σημασίες αυτομάτως σε σπρώχνουν – σαν το εφαλτήριο – προς τα πάνω. Έτσι και μόνος σου μπορείς να κάνεις λέξεις – να τις συνθέσεις – και αυτές χαρακτηρίζουν τη δημιουργικότητά του. Παράδειγμα: ο φίλος της σοφίας έγινε φιλόσοφος, το χιόνι και η βροχή μας έδωσαν το χιονόβροχο, αυτός που έχει καλή καρδιά έγινε καλόκαρδος, το βασίλεμα του ήλιου έγινε ηλιοβασίλεμα.

Τα λόγια αχώριστα μόρια όπως δια – δυσ – εκ/εξ – επί -ευ και άλλα, μάς βοηθούν αφάνταστα: διάμετρος, διέξοδος, δυσεύρετος, δυστυχία, εκθέτω, εξελληνίζω, επιβλέπω, ευαγγέλιο. Στη σύνθεση η γλώσσα μας ίσως να είναι η γονιμότερη από όλες. Απόδειξη πως οι σύνθετές μας λέξεις μπαίνουν αυτούσιες σε όλες τις ξένες γλώσσες: analysis, atmosphere, autograph, bibliography, dilemma, eclectic (εξ ου και το elit), esoteric, episode και πολλές χιλιάδες άλλες.

Η ΑΔΙΑΣΠΑΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Όταν μελετούμε τις πρωτότυπες λέξεις στην αρχική τους μορφή και τη σημασία τους, τότε διαπιστώνουμε πως η Ελληνική μας γλώσσα, όσο παλιά και να είναι – χιλιάδων ετών – εντούτοις είναι ζωντανή αν και πέρασε από πολλές μεταβολές.

Οι ποιητές μας σήμερα πιστεύουν πως καμία μας λέξη δεν είναι νεκρή. Με ποιητικό οξυγόνο όλες οι λέξεις μας είναι ζωντανές. Διαπιστώνουμε έτσι ότι υπάρχει μία αδιάσπαστη συνέχεια και αυτή η λεξιλογική συνοχή μάς κάνει υπερήφανους και μάς επιτρέπει να μιλάμε για μια ενιαία ελληνική γλώσσα που είναι ζωντανή και δεν έχει πεθάνει ποτέ.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑ

Για του λόγου το αληθές ας πάρουμε ένα παράδειγμα γραμμένο από το μεγάλο μας δάσκαλο Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Ας πούμε επίσης κατά τη ροή του λόγου μας εδώ (οι αρχαίοι μας αυτό το έλεγαν: ειρήσθω εν παρόδου), και τούτο το πολύ σημαντικό για τον ασύγκριτο και κορυφαίο μας γλωσσολόγο.

Εάν σήμερα μιλάμε όλοι οι Έλληνες μία στρωτή, ζωντανή και καθημερινή γλώσσα, αυτό που έχουμε ονομάσει Δημοτική γλώσσα, αυτό το χρωστούμε σε πολλούς πνευματικούς εργάτες του 20ου αιώνα, αλλά ο άνθρωπος που έβαλε μία τάξη στη γλώσσα μας και εξελίχτηκε θριαμβευτικά στο σημερινό μας ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ, είναι ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Όλη του τη ζωή την ξόδεψε σ’ αυτό και η «Γραμματική» του – που τυπώθηκε στη μέση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1941 – έβαλε τάξη και νοικοκύρεψε τη γλώσσα μας για την οποία όλοι οι Έλληνες πρέπει να είμαστε υπερήφανοι. Σήμερα η γλώσσα μας όχι μόνο συγκρίνεται με τις πιο μεγάλες και επικρατέστερες γλώσσες του κόσμου, αλλά είναι και η πλουσιότερη.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ

Γλώσσα δεν είναι, καθώς φαντάζονται κάποιοι, αράδιασμα από λέξεις, τύπους και κανόνες, όπως αναγράφονται σε λεξικά και γραμματικές…. παρά η έκφραση του εσωτερικού μας κόσμου, κύμα ζωής, άνοιγμα και επαφή ψυχών, ανταλλαγή αισθημάτων και σκέψεων μέσα σε συνομιλία, ερώτηση και απόκριση, άρνηση και κατάφαση, προσταγή, απαγόρευση και παράκληση, μικροεπεισόδια, πεζότητες και ταπεινότητες της καθημερινές ζωής και έξαρση και κατάνυξη, τραγούδι και κλάμα, χαρά και καημός, τρικυμία και γαλήνη, αγάπη και πάθος, αγωνία και κατάρα, επιστήμη και ζωή, ενατένιση της μοίρας και φιλοσοφία – όλα αυτά είναι γλώσσα ατομική και εθνική. Γλώσσα είναι ολόκληρος ο λαός.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Ας πάρουμε ως παράδειγμα μερικές λέξεις από το συναρπαστικό και αυθεντικό τούτο κείμενο και ας τις «κοσκινίσουμε» με τη θεωρητική βάση που είπαμε παραπάνω. Απλά ας προσπαθήσουμε να βρούμε μερικές μόνο παράγωγες και σύνθετες λέξεις, για να διαπιστώσουμε τη δημιουργική δύναμη του λόγου. Φυσικά μπορούμε να επεκταθούμε και σε άλλα πεδία δράσης όπως να βρούμε συνώνυμα, ομώνυμα, αντώνυμα και παρώνυμα, γιατί όλα μας χρειάζονται να περιγράψουμε τον εσωτερικό μας κόσμο όπως αναφέρεται στο παραπάνω υπέροχο κείμενο. Από τον εκφραστικό μας πλούτο της γλώσσας θα διαλέξουμε τις πιο κατάλληλες λέξεις για να εξυψώσουμε το ύφος της γλωσσικής μας επικοινωνίας.

Α) Λέξη: 1. παράγωγες: λεξικός, Λεξικό, λεκτικός, λέκτορας.
   2. Σύνθετες: λεξικογραφία, λεξικογράφος, λεξιλόγιο, λεξιπενία.
Β) Σκέψη: 1. σκέπτομαι και σκέφτομαι (όχι όμως σκέβομαι!) σκεπτικό, σκεφτικός, σκεπτισμός, σκεπτικιστής.
2. Επισκέπτομαι, επίσκεψη, επισκέπτης, περίσκεψη.
Γ) Κόσμος: 1. κοσμώ, κοσμητής, κόσμημα, κοσμήτορας, κοσμικός.
2. Διακόσμηση, ακόσμητος, διακοσμητής, εγκόσμιος.
Δ) Πάθος: 1. παθαίνω, παθός, πάθημα, παθητικός.
2. απαθής, πολυπαθής, παθολόγος, παθολογικός.
Ε) Εθνική: 1. εθνικός, εθνικότητα, εθνισμός, εθνικισμός.
2. εθνάρχης, εθνογραφία, εθνολογία, εθνομάρτυρας.

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ

Έτσι με μόνο λίγα και μερικά γλωσσικά εργαλεία, όπως την παραγωγή, τη σύνθεση και μερικές καταλήξεις, αποδεικνύουμε πως η γλώσσα μας δεν είναι μόνο πολύ γόνιμη αλλά και άκρως δημιουργική. Τούτο τον εκφραστικό μας πλούτο τον ζηλεύουν όλες οι γλώσσες του κόσμου. Σήμερα ως Έλληνες, δεν μπορούμε παρά μόνο να είμαστε υπερήφανοι για τη γλώσσα μας, γιατί
«την γνωρίζουμε από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή».