Το Ντουμπάι υπήρξε τα τελευταία χρόνια το όνειρο α λα αραβικά. Αλλά μεσούσης της κρίσης, φαίνεται να πάσχει από το σύνδρομο του Πύργου της Βαβέλ. Εξάντλησε τα όριά του και κινδυνεύει να καταρρεύσει από το ίδιο του το βάρος.
Εκατοντάδες βίλες σε τεχνητά νησιά που μοιάζουν με τον χάρτη της Γης ή με φοίνικα μένουν απούλητες πλάι σε εκείνες του Μπέκαμ, του Μίκαελ Σουμάχερ και του Aφγανού προέδρου Καρζάι. Όσοι πρόλαβαν να αγοράσουν σπίτια στο Ντουμπάι, και δεν είναι λίγοι, είδαν την τιμή τους να πέφτει κατά 60% τους τελευταίους μήνες. Μεγαλεπήβολα πρότζεκτ, όπως ο Πύργος του Ντόναλτ Τραμπ που υποσχόταν το απόλυτο της χλιδής, τέσσερα νέα θεματικά πάρκα και ένα τεχνητό νησί δημιουργημένο εκ του μηδενός από την κρατική κατασκευαστική Nakheel, δεν θα τελειώσουν ποτέ.
Φαραωνικά έργα αξίας 582 δισ. δολαρίων, δηλαδή το 45% των συνολικών επενδύσεων στον κατασκευαστικό τομέα, έχουν παγώσει ή ματαιωθεί εξαιτίας της παγκόσμιας ύφεσης. Ανάμεσά τους παραλίγο να βρεθεί και το Μπουρτζ Ντουμπάι, ο ψηλότερος ουρανοξύστης του κόσμου. Η Emaar, η εταιρεία που ανέλαβε την ανέγερσή του, παρέδωσε τα κλειδιά στις τράπεζες του Αμπού Ντάμπι. Μέσα σε λίγες ημέρες ανέλαβε νέο εταιρικό σχήμα αφήνοντας ακόμη στο εργοτάξιο τις επιγραφές και τις σημαίες του προηγούμενου αναδόχου. Έτσι, τα 800 δισ. δολάρια που θα στοιχίσει συνολικά το έργο δεσμεύτηκαν και η αποπεράτωσή του στις 20 Δεκεμβρίου 2009 μοιάζει ξανά εφικτή.
Το Μπουρτζ Ντουμπάι έχει ήδη φτάσει στο προβλεπόμενο ύψος των 818 μ. και διαθέτει 162 ορόφους. Ο πρώτος έχει εμβαδόν τεσσάρων ποδοσφαιρικών γηπέδων. Ο τελευταίος πριν από το αλεξικέραυνο δεν ξεπερνά τα 100 τετραγωνικά.
Αλλά πάνε οι παλιές καλές ημέρες που η αμετροέπεια έβρισκε γαλαντόμους επενδυτές. Τότε που οι μεγάλες πολυεθνικές σχημάτιζαν ουρές στα κτηματομεσιτικά γραφεία της πόλης για να αγοράσουν ορόφους. Όσες ξένες εταιρείες ήρθαν εδώ στις αρχές του οικονομικού μπουμ και ανοίχτηκαν, με την πρώτη ευκαιρία τα μαζεύουν.
Ο Κασίν Μποπάλ είναι από τη Σρι Λάνκα και εργάζεται στο πάρκινγκ του νέου αεροδρομίου. «Βρίσκουμε συνεχώς εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα, από φανταχτερά 4×4 ως Porsche. Οι ιδιοκτήτες τους, Ευρωπαίοι πρώην ανώτατοι διοικητικοί υπάλληλοι, φεύγουν σαν τους κλέφτες για να μην τους πιάσει η Σαρία». Και πώς να μη φύγουν όταν κινδυνεύουν, εξαιτίας του ισλαμικού νόμου, να βρεθούν στις φυλακές για μια ακάλυπτη επιταγή.
Αν απολυθεί αλλοδαπός υπάλληλος, η άδεια παραμονής του λήγει αυτομάτως και πρέπει να εγκαταλείψει τη χώρα σε 30 ημέρες. Και αν ένας πακιστανός χειριστής ανυψωτικού είναι εύκολο να βρει ξανά δουλειά, έστω με μικρότερο μισθό ως παράνομος, ένας γερμανός μηχανικός, ένας μάνατζερ από την Αγγλία ή ένας γάλλος διαφημιστής ούτε κατά διάνοια δεν μπορεί να κάνει το ίδιο.
Ο σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μακτούμ, όταν προωθούσε πριν από δέκα χρόνια τον μεγαλύτερο οικοδομικό οργασμό που γνώρισε ποτέ η Μέση Ανατολή, είχε θέσει έναν στόχο: να μετακινήσει την οικονομία του εμιράτου από το πετρέλαιο στον μαζικό τουρισμό και να προσελκύει από το 2010 και έπειτα πάνω από 15 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο. Τον πρόλαβε η διεθνής οικονομική κρίση και σήμερα το 75% των δωματίων στα υπερπολυτελή ξενοδοχεία της φουτουριστικής πόλης του είναι άδεια.
Οι ημέρες δόξας τελείωσαν και για τα μεγάλα εμπορικά κέντρα. Διασχίζουμε το Ιμπν Μπατούτα καθημερινή πρωί. Όταν δεν περπατάμε πάνω σε μάρμαρο, πατάμε σε αλάβαστρο. Προσπερνάμε ψηφιδωτά, αγάλματα, επιχρυσωμένους κίονες και γαλαρίες με αραβουργήματα. Οι σεκιουριτάδες σε εγρήγορση, οι καθαρίστριες με τις φωσφοριζέ στολές τους το ίδιο, οι πωλητές στη θέση τους, τα προϊόντα άφθονα, οι βιτρίνες στην εντέλεια. Μόνο που κάτι λείπει. Ο κόσμος. Ερημιά! «Οι τουρίστες παλαιότερα δεν ρωτούσαν για τις τιμές» λέει η Εσμα, πωλήτρια σε φραντσάιζ γαλλικού οίκου. «Τώρα κάνουν παζάρια ακόμη και για ένα T-shirt. Οι μόνοι που συνεχίζουν να καταναλώνουν με τον ίδιο ρυθμό είναι οι Σαουδάραβες».
Ναι, ο τόπος εξακολουθεί να είναι ένας επίγειος παράδεισος για σεΐχηδες, ρώσους ολιγαρχικούς, ή άλλους άθικτους, αλλά μόνο για αυτούς. Οι τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν και το πιο δυναμικό χρηματιστήριο του αραβικού κόσμου είδε τους όγκους των συναλλαγών του να μειώνονται κατά 70%.
Οι επιπτώσεις από τη φούσκα του υπερδανεισμού δεν ακουμπούν μόνο τα μεσαία και τα ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων.
Πάνω από μία δεκαετία το εμιράτο ήταν μαγνήτης για χιλιάδες Νοτιοασιάτες που τροφοδοτούσαν τον κατασκευαστικό τομέα με πάμφθηνο εργατικό δυναμικό. Με λιοπύρι ή αμμοθύελλα, σε διπλές και τριπλές βάρδιες, για 600 ντιρχάμ τον μήνα, έχτισαν την πόλη με τους πιο πολλούς ουρανοξύστες στον κόσμο. Τώρα πια, δεν ξέρουν αν θα έχουν δουλειά αύριο.
Ενας όρος που χρησιμοποιείται κατά κόρον στο Ντουμπάι αντί για τη λέξη απόλυση είναι «υποχρεωτική άδεια άνευ αποδοχών». Μας τον εξήγησε ένας αγγλόφωνος ηλεκτροσυγκολλητής από την Καλκούτα, ο Ράφι. Εργαζόταν ως οδηγός στη Netlink Blue όταν του ανακοίνωσαν ότι βρίσκεται σε υποχρεωτική άδεια και ότι θα τον πάρουν τηλέφωνο μόλις τον ξαναχρειαστούν. Πέρασαν πέντε μήνες ώσπου να ξαναβρεί μεροκάματο και σε όλο αυτό το διάστημα δεν έτρωγε κάθε ημέρα. Τώρα σκαλίζει παρτέρια για λογαριασμό ντόπιου εργολάβου στον Δήμο.
Υπάρχουν εργάτες που ήρθαν στο Ντουμπάι μέσω εταιρειών που επινοικιάζουν εργατική δύναμη στις κατασκευαστικές. Ένας από αυτούς είναι ο Αλ Ζαμάν, ένας 42χρονος Σιχ από το Παντζάμπ: «Έδωσα πάνω από 2.700 δολάρια σε έναν πράκτορα στο Δελχί για να προσληφθώ στην Εmaar. Για να τα βρω, μάζεψα όλες μου τις οικονομίες και δανείστηκα και από συγγενείς. Η εταιρεία έκλεισε, ξανάνοιξε με άλλη μορφή και επαναπροσέλαβε το προσωπικό της. Όχι όλο. Εγώ και άλλοι 65 συνάδελφοί μου, λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία, μείναμε απέξω. Άμα δεν έβρισκα δουλειά σε γειτονικό εργοτάξιο, θα είχα πηδήξει από τη σκαλωσιά».
Ο Φερνάντο, ένας 26χρονος χειριστής μπουλντόζας από τις Φιλιππίνες, εργαζόταν επί έναν χρόνο σε εργοστάσιο αλουμινίου. Τον περασμένο Μάρτιο του ανακοίνωσαν την απόλυσή του. Το συμβόλαιο ήταν διετές αλλά δεν προέβλεπε αποζημίωση. «Τώρα βλέπω αστυνομικούς και τρέχω? αν με απελάσουν στη χώρα μου, δεν έχω πού να μείνω. Το χωριό μας καταστράφηκε από πλημμύρα». Ακούμε την οδύσσεια όλων αυτών των ανθρώπων και σκεφτόμαστε τι θα απογίνουν αν επαληθευτούν οι εκτιμήσεις του HSBC και της Moody’s Investor για περαιτέρω πάγωμα των μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων. Θα βρεθούν στον δρόμο δύο εκατομμύρια είλωτες που δεν θα έχουν τίποτε να χάσουν; `Η θα εμφανιστεί εγκαίρως ένας σωτήρας;
Το Αμπου Ντάμπι διαθέτει την απαιτούμενη ρευστότητα για να παίξει αυτόν τον ρόλο. Αν αποκτήσει και την ανάλογη αποφασιστικότητα, τότε ναι μεν το Ντουμπάι θα σωθεί, αλλά δεν θα είναι ποτέ ξανά το ίδιο. Οι ηγεμόνες του γειτονικού εμιράτου μπορεί να κολυμπούν στο πετρέλαιο, ασπάζονται όμως ακραίες ισλαμιστικές ιδέες και θα βάλουν στους ουρανοξύστες φερετζέ.