«Αρχηγού παρόντος πάσα αρχή παυσάτω». Κάπως έτσι αισθάνεται κανείς όταν μιλά με τον διάσημο ομογενή καθηγητή Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας, Γιώργο Παξινό, που αυτόν τον καιρό εργάζεται στο ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου, Neuroscience Research Australia. Με άλλα λόγια, δέος.
Ο «Άτλας του Εγκεφάλου», ένα πόνημα πολύχρονων ερευνών που συνέγραψε με τον συνάδελφό του καθηγητή Charles Watson, θεωρείται σήμερα το «Ευαγγέλιο» όλων όσων ασχολούνται με το συναρπαστικό αυτό όργανο είτε πρόκειται για φοιτητές είτε για επιστήμονες και ερευνητές.
Ο κορυφαίος χαρτογράφος του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού ανακάλυψε 91 περιοχές (πυρήνες) στο κεντρικό νευρικό σύστημα και οι περισσότεροι επιστήμονες που εργάζονται πάνω στη σχέση μεταξύ του ανθρώπινου εγκεφάλου και ασθενειών όπως Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον και σχιζοφρένεια ή μοντέλα αυτών των ασθενειών σε πειραματόζωα, χρησιμοποιούν τον άτλαντά του που είναι ο πιο ακριβής για τον εντοπισμό περιοχών του υποφλοιού.
Στο ιστορικό του Ιθακήσιου επιστήμονα συμπεριλαμβάνονται πάνω από 40 επιστημονικές μελέτες και άλλες τόσες διακρίσεις από πανεπιστημιακά ιδρύματα και επιστημονικούς φορείς από κάθε γωνιά του κόσμου.
Γι’ αυτό είναι αξιοσημείωτο γεγονός η παρουσίαση της νέας έκδοσης του επιστημονικού του βιβλίου «The Brain Atlas» όπως και οποιαδήποτε άλλη νέα του επιστημονική δουλειά.
– Τον ρωτάω τι σημαίνει αυτή η νέα έκδοση. Ανακάλυψη νέων περιοχών; Αποκάλυψη νέων παρατηρήσεων; Απαντά επιστρατεύοντας το κλασσικό του χιούμορ.
«Στην τελευταία πρόταση του βιβλίου του “Η καταγωγή των ειδών”, ο Ντάργουιν λέει ότι ενώ ο πλανήτης μας εξακολουθεί να διαγράφει την τροχιά του σύμφωνα με τους σταθερούς νόμους της βαρύτητας, από μία τόσο απλή αρχή εξελίσσονται ατελείωτες μορφές, τόσο ωραίες και τόσο θαυμαστές. Μία εξέλιξη είναι και αυτή η έκδοση, για να διορθώσουμε τα ωραία και θαυμαστά λάθη που κάναμε στην προηγούμενη. Προσθέσαμε βέβαια και μερικές νέες μας παρατηρήσεις».
– Αποκλείεται έναν ανήσυχο νου σαν αυτόν του καθηγητή Παξινού να τον μονοπωλεί αυτόν τον καιρό και πάντα η διόρθωση κάποιων λαθών έστω και αν πρόκειται για λάθη που βρίσκονται σε ένα σημαντικό βιβλίο όπως αυτό. Όσον αφορά τις έρευνές σας, υπάρχει στα σκαριά κάποια νέα επιστημονική σας δουλειά που η ανθρωπότητα θα πρέπει να περιμένει με αγωνία, ελπίδα και ενθουσιασμό;»
«Η έρευνα δεν σταματά ποτέ. Αυτόν τον καιρό καταγράφουμε το εγκεφαλικό στέλεχος του ανθρώπου με ιστολογικές εξετάσεις και αξονικές τομογραφίες. Μετέπειτα θα μελετήσουμε και τον υπόλοιπο εγκέφαλο. Βέβαια εγώ, όπως και οι περισσότεροι ερευνητές, δεν είμαστε εδώ για να λύσουμε τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Είμαι ερευνητής σημαίνει είμαι περίεργος και αυτό που προσπαθώ να κάνω μέσα από την έρευνά μου είναι να ικανοποιήσω αυτήν την περιέργειά μου, να καταλάβω τι γίνεται με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, να δω το κατά πόσο το στέλεχος του ανθρωπίνου εγκεφάλου είναι παρόμοιο με το στέλεχος του εγκεφάλου του πιθήκου ή του αρουραίου ή κάποιου πτηνού. Οι ερευνητές, οι περισσότεροι δηλαδή, βρίσκουν μία πνευματική πρόκληση και αρχίζουν να ψάχνουν. Βέβαια, από την άλλη όψη, ένας άτλαντας του ανθρωπίνου εγκεφάλου είναι κάτι παρόμοιο με κατάλογο της Google για παράδειγμα, είναι δηλαδή το “μέτρο σύγκρισης” που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να διαπιστώσουν αν υπάρχουν ανωμαλίες στον εγκέφαλο ενός ατόμου. Βοηθά, επίσης, τους επιστήμονες στο να δημιουργήσουν μοντέλα νόσων σε πειραματόζωα, όπως της νόσου του Αλτζχάιμερ, και αυτό είναι συναρπαστικό γιατί έχουν τον έλεγχο και μπορούν να χορηγήσουν όποια φάρμακα θέλουν ή να μεταβάλλουν την θεραπεία ανά πάσα στιγμή και να ερευνήσουν τι προκαλεί αυτήν την νόσο. Οπότε δεν ξέρω πως η ανθρωπότητα θα δεχθεί την επόμενη επιστημονική μου δουλειά. Εγώ απλώς είμαι περίεργος».
ΑΠΟΒΛΑΚΩΝΟΜΑΣΤΕ; «ΜΑΛΛΟΝ ΝΑΙ»
Λίγο η αναφορά του στην θεωρία της εξέλιξης λίγο μία άκρως υποκειμενική εκτίμηση περί της καθοδικής πορείας της «ευφυΐας» του ανθρωπίνου είδους και μία πρόσφατη έρευνα του γενετιστή, Gerald Crabtree, που διαπίστωσε ότι η η λειτουργία του συλλογικού ανθρώπινου νου εδώ και αρκετό καιρό ακολουθεί καθοδική πορεία, τον ρωτώ αν όντως αποβλακωνόμαστε.
«Κατ’ αρχήν, ελπίζουμε ο Δαρβίνος να έχει δίκιο και, όντως, ο εγκέφαλός μας να εξελίσσεται. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η φυσιολογία του δεν έχει εξελιχθεί δραματικά τις τελευταίες 200 χιλιάδες χρόνια αλλά όπως το ‘μυαλό’ του σήμερα έτσι και ο δείκτης νοημοσύνης του ανθρωπίνου εγκεφάλου μετά από 2.000 χρόνια θα είναι παρόμοιος με αυτόν των μυαλών των ανθρώπων που αναπαράγουν πολλά αντίγραφά τους.
Αν λοιπόν οι επιτυχημένοι επιστήμονες, δικαστές, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, άνθρωποι δηλαδή άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης αναπαράγουν πολλά τους αντίγραφα, τότε η ευφυΐα του ανθρωπίνου είδους θα είναι υψηλότερη. Βέβαια δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι που συμβαίνει. Οπότε ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για το ποια θα είναι η πορεία του ανθρώπινου εγκεφάλου από άποψη νοημοσύνης, τα επόμενα 2000 χρόνια. Το σίγουρο είναι ότι ο μόνος τρόπος να αυξηθεί ο δείκτης νοημοσύνης μας είναι αυτός που προανέφερα.
– Με άλλα λόγια ως είδος αποβλακωνόμαστε;
«Νομίζω ότι έχεις δίκιο να εξάγεις αυτό το συμπέρασμα».
Ποια η άποψή σας για τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη;
«Τα ρομπότ μπορούν να κάνουν όλο και περισσότερα πράγματα και τα κάνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια και πιο σωστά. Εντούτοις δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι τα εκατομμύρια των υπολογιστών μπορούν να συγκριθούν με τον ανθρώπινο εγκέφαλο καθώς δεν έχουν αυτό που εμείς αποκαλούμε συνείδηση. Δεν νοιώθουν βαρεμάρα, αγάπη, μίσος, ζήλεια. Το ανθρώπινο μυαλό ίσως να μην είναι η καλύτερη «μηχανή» σκέψης, εντούτοις παραμένει μοναδική γιατί κανένας υπολογιστής δεν μπορεί όσο καλά προγραμματισμένος και αν είναι να αναπαράγει τις πολύπλοκες λειτουργίες του εγκεφάλου οι οποίες δημιουργούν αυτό που ονομάζουμε συνείδηση.
Όσο μεγαλύτερη είναι η πολυπλοκότητα του νευρικού μας συστήματος, τόσο πιο σύνθετο είναι και το ρεπερτόριο συνειδητών μας καταστάσεων. Ακόμη και εντός της διάρκειας ζωής μας, είμαστε πιο ‘συνειδητοί’ όταν εστιάζουμε σε μια διάλεξη και λιγότερο όταν κοιμόμαστε ή όταν είμαστε έμβρυα. Αυτό δεν μπορούν να το αναπαράγουν οι μηχανές» καταλήγει αλλά προσθέτει ότι πριν λίγες μέρες εισήγαγε στην καθημερινή του ζωή το Google Home, μία συσκευή που μοιάζει με μικρό ηχείο και την αποκαλεί ρομπότ…
«Μέχρι στιγμής το ρωτάω για τον καιρό και κάτι άλλα μικροπράγματα. Καλό είναι. Κάνει τη δουλειά του».