Η φιλοσοφική φράση του Ηράκλειτου «πόλεμος πάντων πατήρ», σήμερα αποδίδεται με τη σημασία «ο πόλεμος είναι πατέρας και κυρίαρχος των πάντων». Είναι ένα σπουδαίο γνωμικό που κατέληξε μόνο σε τρεις λέξεις.

Ο σκοτεινός φιλόσοφος Ηράκλειτος, φαίνεται πως δεν υμνεί εδώ τον πόλεμο και τις συγκρούσεις των ανθρώπων με τα χέρια, αλλά μιλάει για τη φυσική σταθερά εκείνη που κινεί τους πάντες και τα πάντα. Όλα τα όντα λαχταρούν την κίνηση και την εξέλιξη. Είναι μία μεταφορά του Ηράκλειτου που θέλει να εκφράσει την κυριαρχία της αλλαγής στον κόσμο. Είναι ο ανταγωνισμός και η αντίδραση ανάμεσα στα αντίθετα. Και έτσι ο «πόλεμος» αυτός είναι κοινός και ευθύνεται για όλες τις καταστάσεις των ανθρώπων στην αιώνια κίνησή τους. Και μεγαλύτερη κίνηση δεν υπάρχει στους ανθρώπους τουλάχιστον, από τους πολέμους τους.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Σε αυτό το στενό και κοινό μας πλαίσιο, θα ήθελα σήμερα να κρατήσουμε μερικές σημειώσεις της Ιστορίας μας.

Οι πιο ηρωικοί τόποι και πεδία μαχών της παλαιάς και ένδοξης Ιστορίας μας, αλλά που έχουν σημαδέψει και τη σύγχρονη Ιστορία μας, είναι ο Μαραθώνας –οι Θερμοπύλες– η Σαλαμίνα και οι Πλαταιές. Οι τόποι αυτοί αντιπροσωπεύουν την ιδέα της ελευθερίας και της δημοκρατίας και περικλείουν το βαθύτερο νόημα του ελληνικού πνεύματος. Οι μάχες αυτές αποτελούν ορόσημα για τη μετέπειτα ανάπτυξη και ακμή σπουδαίων πολιτισμών, από την κλασική ελληνική αρχαιότητα μέχρι το Διαφωτισμό και το σύγχρονο σύστημα αξιών της Δύσης.

Συγκρούστηκαν εδώ οι εισβολείς από την Ασία – ειδικότερα από την Περσία στην Ευρώπη.

ΛΑΚΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Η πρώτη περσική εκστρατεία και η Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. Από όλους τους στρατηγούς αναδεικνύεται ο Μιλτιάδης ως ο πιο σημαντικός. Εάν είχαν νικήσει οι Πέρσες, η Ελλάδα θα αποτελούσε από εκεί και πέρα τμήμα της ανατολικής αυτοκρατορίας και δεν θα επακολουθούσε καμία από τις πνευματικές και πολιτισμικές εξελίξεις του 5ου αιώνα.

Nέα εκστρατεία και οι στρατηγικές επιλογές των Περσών μετά από δέκα χρόνια. Η τεράστια αριθμητική τους δύναμη. Η Μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. Η ηρωική αντίσταση του Λεωνίδα και των 300 αφοσιωμένων του στρατιωτών, αλλά και των 700 Θεσπιέων. Οι Πέρσες εξόντωσαν ολόκληρη τη δύναμη που έμεινε στο πεδίο της μάχης. Εντούτοις, η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές μάχες στην ελληνική και στην παγκόσμια ιστορία. Έγινε το λαμπρό παράδειγμα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας και υπακοής στην πατρίδα.
Η απόφαση για ναυμαχία στη Σαλαμίνα, καλοκαίρι-φθινόπωρο 480 π.Χ.. Οι κινήσεις των δύο στόλων και το στρατήγημα του Θεμιστοκλή. Oλες οι φάσεις της ναυμαχίας. Η καταστροφή του άνθους του περσικού στόλου.

Η καθοριστική νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές το 479 π.Χ. υπό τον αρχιστράτηγο Παυσανία. Ο Πέρσης στρατηγός Μαρδόνιος σκοτώνεται στη μάχη.

Σύνοψη ιστορικού σχήματος για απομνημόνευση: Μαραθώνας 490 π.Χ. , Μιλτιάδης. Θερμοπύλες 480 π.Χ. Λεωνίδας., Σαλαμίνα 480 π.Χ. Θεμιστοκλής και Πλαταιές 479π.Χ. Παυσανίας.

Πάμπολλα περιστατικά συμπληρώνουν το ιστορικό αυτό πλαίσιο.

Η ευφορία της νίκης έφερε το «χρυσό αιώνα του Περικλή».

Σημαντική σημείωση: Κύρια πηγή για τους Περσικούς Πολέμους είναι ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας», που γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας.

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ «ΘΡΟΝΟ» ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ

Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο στάθηκε η επίσκεψή μου στην Ελλάδα πέρσι. Όλα αυτά τα μέρη που μνημόνευσα παραπάνω τα έχω επισκεφθεί, εκτός από τη Σαλαμίνα. Πέρσι πήγα στην Ελευσίνα και στο υπαίθριο Αρχαιολογικό της Μουσείο.

Η Σαλαμίνα απέναντι σε καλεί να την επισκεφθείς. Μου είπαν όμως: Τι να δεις, δεν έχει τίποτε εκεί! Όντως, ούτε μία πλάκα που να θυμίζει την ένδοξη ναυμαχία; Η σημασία της ναυμαχίας αυτής ήταν πραγματικά πολύ μεγάλη γιατί προκάλεσε την κατάρρευση του ηθικού του περσικού ναυτικού σε τέτοιο βαθμό ώστε η Περσία να εγκαταλείψει ουσιαστικά τον πόλεμό της εναντίον των Ελλήνων. Με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας έπεσε η αυλαία της επέλασης των Περσών προς τη Δύση και σώθηκε έτσι όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη από τον ασιατικό βαρβαρισμό.

Την άλλη μέρα –και ενώ έμενα στο Αιγάλεω– ζήτησα να μου πουν πού βρίσκεται το μέρος –στο Αιγάλεω– από όπου ο Ξέρξης παρακολουθούσε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας – έτσι λένε τα βιβλία της Ιστορίας μας. Ρώτησα πολλούς σε εστιατόρια, περίπτερα, καταστήματα, ακόμη και αστυνομικούς. Κανένας δεν μπόρεσε να με βοηθήσει. Πολλοί σήκωναν τους ώμους τους και άλλοι ξαφνιάζονταν από την… παράξενη ερώτηση. Αν και ήταν πολύ ζεστές οι μέρες που αναζητούσα τον «βασιλικό αυτό θρόνο», κρύος ιδρώτας έλουζε το σώμα μου.

Τώρα για Μαραθώνα – Θερμοπύλες – Σαλαμίνα και Πλαταιές θα συζητούμε; Αυτοί είμαστε οι… Νεοέλληνες! Και άλλοι πάλι λένε: «Γιατί να θυμόμαστε και να τιμούμε τους αρχαίους; Αυτοί ήταν όλοι τους και… αβάπτιστοι!». Τρομάρα μας!…