Φανταστείτε πως βρίσκεστε στην Σαντορίνη, σε ένα μπαλκόνι στην Οία με θέα στη θάλασσα από ψηλά, με ένα ποτήρι παγωμένο ασύρτικο στο χέρι, περιμένοντας να δείτε το πιο φημισμένο ηλιοβασίλεμα του κόσμου. Τώρα φανταστείτε να καταφτάνει ένα πλήθος χιλιάδων ανθρώπων και να σας περικυκλώνει, κάθε δρομάκι του χωριού γεμάτο από έναν θορυβώδη στρατό από τουρίστες που καταστρέφουν την εμπειρία για όλους – και πρώτα από όλα, για τους ίδιους.
Ο Μιχάλης Ερμογένης λέει πως αυτό συμβαίνει ήδη. Ο ίδιος ζει στην Οία τουλάχιστον μία δεκαετία, έχοντας προηγουμένως περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Μελβούρνη. Παράλληλα με την δουλειά του ως σύμβουλος επιχειρήσεων, ο κ. Ερμογένης είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτών Οίας.
“Είμαστε ενεργοί πολίτες που μας απασχολούν διάφορα ζητήματα που επηρεάζουν την κοινότητά μας” εξηγεί για την πρωτοβουλία και τονίζει ως σημαντικότερο πρόβλημα της Οίας τον υπερβολικό συνωστισμό τουριστών. “Μία τυχαία μέρα το καλοκαίρι μπορεί να καταφτάσουν στην Σαντορίνη από δύο μέχρι οκτώ κρουαζιερόπλοια, αν όχι δέκα. Σε συνδυασμό με τις πτήσεις που καταφτάνουν κάθε 15 λεπτά και τα φέρι μποτ που έρχονται από τον Πειραιά, αλλά και από άλλα νησιά, αυτό σημαίνει ότι μέσα σε δύο μέρες μπορεί να φτάσουν στο νησί 50 χιλιάδες άνθρωποι” εξηγεί.
“Ακομη και αν το ένα τέταρτο από αυτούς θελήσουν να επισκεφτούν την Οία την ίδια στιγμή, αυτό για μας σημαίνει μία ατελείωτη ουρά ανθρώπων που καταφτάνουν με λεωφορεία και φορτηγάκια και προκαλούν χάος”.
Αυτή η παρατήρηση δεν απηχεί μόνο την εμπειρία των κατοίκων της Οίας που χάνουν έτσι την ησυχία τους, αλλά και αυτή των ίδιων των επισκεπτών στο γραφικό χωριό.
“Φεύγουν από την Σαντορίνη και η εμπειρία τους δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ονειρεύτηκαν όταν σχεδίασαν το ταξίδι τους. Υπάρχουν τουρίστες που έρχονται στην Οία για να μείνουν λίγες μέρες σε ένα ξενοδοχείο – και αν πρόκειται για κάποιο από αυτά που βρίσκονται στην πλαγιά, πληρώνουν €300-500 τη βραδιά. Και από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που κατεβαίνουν από το κρουαζιερόπλοιο και έρχονται στην Οία για λίγες ώρες. Χιλιάδες από αυτούς φτάνουν με το λεωφορείο και πλημμυρίζουν τους δρόμους, καθιστώντας αδύνατο το να περάσεις από τον δρόμο, να περπατήσεις, να κάνεις ψώνια, να δεις τα αξιοθέατα”.
Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή στους κατοίκους της Οίας εδώ και χρόνια, το θέμα είναι τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό όμως. “Έχουμε ζητήσει πολλές φορές από τις ναυτιλιακές γραμμές που διοργανώνουν κρουαζιέρες να κάνουν καλύτερο προγραμματισμό των αφίξεων, ώστε να έχουμε δύο μόνο πλοία κάθε μέρα, για παράδειγμα, αντί να έχουμε μία μέρα χωρίς αφίξεις και την άλλη να καταφτάνουν οκτώ πλοία” εξηγεί ο κ. Ερμογένης. “Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν ήταν διατεθειμένοι ούτε καν να το διανοηθούν, αλλά τώρα έχουν κάνει μία συμφωνία με την τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα την τηρήσουν, πάντως”.
Η ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΟΥ AIRBNB
Αλλά τα κρουαζιερόπλοια δεν είναι ο μοναδικός εχθρός των Πολιτών της Οίας. Υπάρχει και κάποιος ακόμη πιο ισχυρός αντίπαλος, “η σύγχρονη μάστιγα” που λέγεται Airbnb. “Οι επιπτώσεις που έχει η λειτουργία του Airbnb στις τοπικές κοινωνίες σε μία σειρά από τουριστικούς προορισμούς δεν έχουν ακόμη γίνει αντιληπτές” λέει ο κ. Ερμογένης, περιγράφοντας πως “ο καθένας που έχει ένα άδειο δωμάτιο”, αποφασίζει πλέον να το εκμεταλλευτεί οικονομικά.
“Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι οι ντόπιοι δεν βρίσκουν τίποτα να νοικιάσουν οι ίδιοι,” εξηγεί, τονίζοντας ότι ο πρώτος κλάδος που υπέστη τις συνέπειες ήταν αυτός του τουρισμού. “Αν έχεις ένα ξενοδοχείο με 20 δωμάτια, χρειάζεσαι τουλάχιστον δέκα άτομα προσωπικό. Πού θα μείνουν αυτοί; Ο ιδιοκτήτης που νοίκιαζε δωμάτια με €400 το μήνα, τώρα βγάζει €300 τη βραδιά. Δεν θα νοικιάσουν τα δωμάτιά τους στους ξενοδοχοϋπαλλήλους και τους σερβιτόρους που έρχονται να δουλέψουν στην Σαντορίνη, θα νοικιάσουν στους τουρίστες. Αυτό δημιουργεί μία σειρά προβλημάτων από πλευράς απασχόλησης”.
Αλλά δεν είναι μόνο το Airbnb. “Αυτήν την στιγμή ο τουρισμός κυριαρχείται από τις πολυεθνικές” εξηγεί ο κ. Ερμογένης, φέρνοντας ως παράδειγμα τους ιστότοπους Expedia και Booking.com, που ελέγχουν την πλειοψηφία των διαδικτυακών κρατήσεων.
“Αυτοί κάνουν απλώς την δουλειά τους, δεν τους νοιάζουν οι επιπτώσεις που έχουν στην κοινότητα και δεν πρόκειται να ακούσουν ένα χωριό. Αλλά αν έχουμε μία συμμαχία δέκα ή είκοσι από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο, δεν μπορούν και ούτε πρόκειται να μας αγνοήσουν”.
ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Με αυτό το σκεπτικό δημιουργήθηκε η Συμμαχία της Ανατολικής Μεσογείου, με τη συμμετοχή του οργανισμού Gruppo 25 Aprile που εκπροσωπεί τους κατοίκους της Βενετιας. Σήμερα, η Συμμαχία περιλαμβάνει επίσης το Ντουμπρόβνικ, την Κέρκυρα, την Κρήτη και την Ιμπίθα.
“Έχουν κι εκείνοι τα ίδια ακριβώς προβλήματα”, λέει ο κ. Ερμογένης, τονίζοντας την σημασία όλοι αυτοί οι προορισμοί να μιλήσουν με μία φωνή. “Αν δεν καταφέρουμε να μετατρέψουμε τον μαζικό, κακοσχεδιασμένο τουρισμό σε βιώσιμο τουρισμό, αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο να μετατραπούμε σε Disneyland. Κανείς δεν θα θέλει να επισκεφθεί ένα ελληνικό νησί, αν αρχίσει να μοιάζει με θεματικό πάρκο. Θέλουν να δουν τα μικρά σπίτια, την κοινότητα, τους ανθρώπους που ζουν κανονικά, είναι μέρος της εμπειρίας τους αυτό. Από την στιγμή που μετατραπεί αυτό σε θεματικό πάρκο, όλα χάνονται”.
Η λύση, σύμφωνα με την Συμμαχία είναι να εφαρμοστεί ένα μοντέλο βιώσιμου τουρισμού, επικεντρωμένο στην προστασία και την διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.
“Ο βιώσιμος τουρισμός είναι ένα γνωστό και καταγεγραμμένο μοντέλο, υπάρχουν πρακτικές που εφαρμόζονται χρόνια”, τονίζει ο κ. Ερμογένης, “αλλά σε μεγάλο βαθμό δεν εφαρμόζονται σωστά, γιατί είναι πολύ δύσκολο για τους πολιτικούς να τις επιβάλλουν. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον δεν έχουμε τύχει υποστήριξης από την Αθήνα, παρ’ ότι ο τουρισμός είναι ένα σημαντικός – αν όχι ο σημαντικότερος – παράγοντας στην ελληνική οικονομία. Για εκείνους, οι κρουαζιέρες είναι κάτι καλό για την Ελλάδα, γιατί φέρνουν χρήματα. Εμείς δεν το βλέπουμε έτσι. Για μας η ποσότητα δεν είναι η απάντηση, η ποιότητα είναι η απάντηση. Με άλλα λόγια, δεν θέλουμε να έχουμε 20 χιλιάδες επισκέπτες την ημέρα. Προτιμούμε να έχουμε ανθρώπους που θέλουν να έρθουν στην Σαντορίνη, να μείνουν για λίγες μέρες, να μάθουν για το νησί, να το δουν σωστά και να το απολαύσουν, αντί για ανθρώπους που έρχονται για μια ώρα, κάνουν μια βόλτα και λένε μετά ότι πήγαν στην Σαντορίνη, διαγράφοντάς την από μία λίστα με προορισμούς”.
Το πρώτο βήμα της Συμμαχίας είναι να αξιοποιήσουν αυτό το δίκτυο για να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο και κυρίως να κερδίσουν την προσοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απώτερο σκοπό την θέσπιση νόμων για την προστασία αυτών των προορισμών από τις επιπτώσεις των δραματικών αλλαγών που υφίσταται ο τουριστικός κλάδος.
“Οι κοινότητές μας έχουν ιστορία αιώνων, αν όχι χιλιετιών. Δεν δημιουργήθηκαν με γνώμονα τον μαζικό τουρισμό” τονίζει ο κ. Ερμογένης. Όσον αφορά την Οία συγκεκριμένα, οι Πολίτες της Οίας σχεδιάζουν μία πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης των φίλων του γραφικού προορισμού σε όλον τον κόσμο, με αποδέκτες “τους ανθρώπους που έχουν έρθει πολλές φορές στην Οία, αγαπούν τον τόπο και θέλουν να τον προστατεύσουν”.
Για τον κ. Ερμογένη, τα πράγματα είναι απλά: “Με εξαίρεση την Ακρόπολη, η Οία είναι πιθανότατα το πιο πολυφωτογραφημένο μέρος στην Ελλάδα. Για την ακρίβεια, υπάρχουν περισσότερες φωτογραφίες της Οίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάθε μέρα, παρά της Ακρόπολης ή οποιουδήποτε άλλου μέρους στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, είμαστε το πρόσωπο της Ελλάδας. Αφού η κυβέρνηση δεν είναι πρόθυμη να αποδεχτεί το γεγονός ότι η Οία θα πρέπει να τύχει ειδικής μεταχείρισης, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε να την διασφαλίσουμε, ώστε να προστατεύσουμε το πρόσωπο της Ελλάδας”.