Πολλά και διάφορα λέγονται στη Μελβούρνη τον τελευταίο καιρό –στο Φιλοσοφικό Καφενείο της, αλλά και στα πολιτισμικά σεμινάρια της Κοινότητας– για τη σχέση Επιστήμης και Φιλοσοφίας. Είχαμε την τύχη να ακούσουμε και φιλοξενούμενους Έλληνες καθηγητές για τα θέματα αυτά και άλλα, που όντως μας εντυπωσίασαν και εξύψωσαν το επίπεδο της ερευνητικής μας ματιάς. Αξίζουν τα συγχαρητήρια και τους επαίνους όλων μας οι χορηγοί και οι οργανωτές.

Θεώρησα καλό να ερευνήσω λίγο το θέμα και να δω πώς οι Έλληνες μαθητές διδάσκονται τέτοια θέματα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο στην Ελλάδα, από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία είναι στη διάθεση του καθένα μέσω του Διαδικτύου. Πώς συγκρίνονται με τα δικά μας παιδιά εδώ στην Αυστραλία και τι μαθαίνουν στην τάξη;

Τα εγχειρίδια ονομάζονται Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία και επονομάζονται και e-Books και έτσι θα τα βρείτε στο Διαδίκτυο. Διαβάζοντάς τα νιώθεις κοντά τον καθηγητή σου και ομολογώ ότι είναι πολύ ευχάριστα με τη στρωτή μας πλέον Δημοτική, με λογικό και πειστικό τρόπο, αλλά και πλούσια και έγχρωμη εικονογράφηση, που κάνει το βιβλίο πολύ προσιτό και ευάρεστο. Στα δικά μου γυμνασιακά χρόνια -δυστυχώς- δεν ήταν και τόσο ευπαρουσίαστα.

Ενδιαμέσως υπάρχουν και πρωτότυπα κείμενα και παραπομπές στις επιστημονικές μαρτυρίες των διαφόρων επιστημόνων με τα ίδια τους τα λόγια, καθώς και βιβλιογραφικές παραπομπές.

Ιδού ένα δείγμα για το θέμα μας με την εισαγωγή του:

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε τι είναι η επιστήμη και ποια η σχέση της με τη φιλοσοφία. Επίσης, θα διερευνήσουμε τι είναι η φιλοσοφία της επιστήμης και τι ερωτήματα θέτει. Είναι η επιστημονική γνώση πρότυπο για κάθε είδους γνώση; Θεωρούμε ότι η επιστημονική έρευνα στηρίζεται στην παρατήρηση και στο πείραμα. Με ποιον τρόπο, όμως, η πειραματική διαδικασία ανάγεται σε όρους παρατήρησης;

Είναι δυνατόν να επαληθεύσουμε εμπειρικά μια επιστημονική θεωρία; Είναι λογικά νόμιμη η επαγωγική γενίκευση από μερικές περιπτώσεις, ώστε να διατυπώνουμε νόμους; Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο εμπειρικός έλεγχος για τη διάψευση μιας θεωρίας;

Είναι η παρατήρηση και το πείραμα «ουδέτερα» και «αντικειμενικά» ή είναι φορτισμένα με θεωρία; Πώς αλλάζουν οι αντιλήψεις μας για τον κόσμο και οι επιστημονικές θεωρίες; Μήπως η επιστήμη είναι ένα πολύ πιο σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο από ό,τι νομίζουμε;

Η κοινωνία μας είναι μια κοινωνία που εξαρτάται από την τεχνολογία. Ποια είναι η σχέση τής επιστήμης με την τεχνολογία και σε τι συνεισφέρει μια «Φιλοσοφία της Τεχνολογίας»; Είναι η τεχνολογία «ουδέτερη» ή η φύση της προσδιορίζεται από το σύστημα αξιών μας;

ΚΑΙ Η ΣΥΝΟΨΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Η επιστήμη παρέχει έγκυρη γνώση για τον φυσικό κόσμο και δίνει τη δυνατότητα επέμβασης στη φύση σύμφωνα με τις ανάγκες μας και μέσω της τεχνολογίας. Η φιλοσοφία της επιστήμης είναι μια δραστηριότητα ελέγχου και κριτικής της επιστημονικής γνώσης, των θεμελίων της και της αξίας της για τον άνθρωπο. Οι επιστήμες γεννήθηκαν μέσα από τη Φιλοσοφία και αυτονομήθηκαν σταδιακά, όταν βρήκαν δικές τους μεθόδους παροχής έγκυρης γνώσης.

Η επιστημονική γνώση θεωρείται η κατ’ εξοχήν γνώση και υπόδειγμα για κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα. Σήμερα έχουμε πάρα πολλές «επιστήμες», αλλά είναι αμφίβολο πόσο έγκυρη είναι η γνώση που δίνουν πολλές από αυτές.

Η επιστημονική έρευνα στηρίζεται στην παρατήρηση και το πείραμα. Η πειραματική διαδικασία πρέπει να είναι σαφής και να ανάγει όλα τα στοιχεία της σε απλές αισθητηριακές παρατηρήσεις. Το πρόβλημα του κατά πόσο μπορούμε να επαληθεύσουμε τις φυσικές θεωρίες ή νόμους, έχει προκαλέσει πολλές φιλοσοφικές συζητήσεις και διχογνωμίες. Η κλασική αντίληψη περί επαγωγικής γενίκευσης και εξαγωγής νόμων από σειρά πειραμάτων ή παρατηρήσεων έχει αμφισβητηθεί ήδη από πολύ παλιά (Χιουμ).

Ο Πόπερ πρότεινε να μη μιλάμε για επαλήθευση αλλά για διάψευση θεωριών. Όσο μια θεωρία δεν μπορεί να διαψευστεί, θεωρείται έγκυρη. Αν όμως βρεθεί κάποιο πείραμα ή κάποια παρατήρηση που να τη διαψεύδει, τότε καταρρέει και αντικαθίσταται από άλλη. Η επιστήμη προοδεύει μέσω διαψεύσεων. Σήμερα έχει γίνει κατανοητό ότι κάθε πείραμα προϋποθέτει μια θεωρία. Δεν υπάρχουν «ουδέτερα» πειράματα που να επιβεβαιώνουν ή να διαψεύδουν θεωρίες. Νεότεροι ερευνητές έχουν προτείνει άλλες αντιλήψεις για την εξέλιξη της επιστήμης, που λαμβάνουν υπόψη τους κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Ο Κουν μίλησε για μοντέλα ή «παραδείγματα» (paradigms) επιστήμης που είναι ασύμβατα μεταξύ τους, ενώ η ανατροπή του ενός από το άλλο δεν οφείλεται σε καθαρά “επιστημονικούς” λόγους. Άλλες πάλι «σφαιρικές» αντιλήψεις προτάθηκαν από τον Λάκατος και άλλους.

Σήμερα η επιστήμη είναι στενά συνδεδεμένη με την τεχνολογία. Επιστήμη και τεχνολογία αλληλοτροφοδοτούνται και οι διαφορές τής μίας από την άλλη γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτες. Η εξάρτηση της κοινωνίας μας από την τεχνολογία επιβάλλει την ανάγκη μιας «φιλοσοφίας της τεχνολογίας». Η τεχνολογία αποτελεί ανθρώπινη πράξη και διαποτίζεται από τις αξίες της κοινωνίας και τους σκοπούς της.