Στο πλαίσιο μιας ξεχωριστής εκστρατείας, οι Ιταλιώτες Έλληνες της Καλαβρίας δηλώνουν αποφασισμένοι να διασώσουν τα Γραικάνικα (Greko), μια πανάρχαια ελληνική διάλεκτο.
Για περισσότερα από 2,700 χρόνια, τα ελληνικά ομιλούνται στην ιστορική περιοχή Magna Graecia, όπως ονομάζονταν οι ακτές της Νότιας Ιταλίας, μετά την οργανωμένη αποικιακή εξάπλωση Ελλήνων της αρχαιότητας και των βυζαντινών χρόνων. Με το πέρασμα των αιώνων, ο αριθμός όσων αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες έχει μειωθεί δραματικά, όπως επίσης και αυτών που εξακολουθούν να μιλούν την ελληνική διάλεκτο Greko στην Καλαβρία.
Προσωπικά, κατά την επίσκεψή μου στην περιοχή της Magna Graecia το 2002, αντιλήφθηκα πως πολύ λίγοι νέοι μιλούσαν τα Γραικάνικα, με όλα να δείχνουν πως η διάλεκτος έμελλε να εκλείψει εντελώς μετά από δύο γενιές. Μπορεί τα Νέα Ελληνικά να προσφέρονταν ως μάθημα στο σχολείο, όμως η ίδια η διάλεκτος δεν διδασκόταν στο σχολείο ή το σπίτι. Ως αποτέλεσμα, από τους 35.000 που αυτοπροσδιορίζονταν ως Έλληνες, ίσως μόλις οι μισοί καταλάβαιναν και μιλούσαν τα Γραικάνικα , και από αυτούς οι περισσότεροι ήταν ηλικιωμένοι.
Σήμερα εν έτει 2018, η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά με τους νέους της περιοχής να πρωτοστατούν στη μάχη για τη διάσωση της γλώσσας, επιστρατεύοντας μεθόδους με τη χρήση της τεχνολογίας όπως διαδικτυακά εργαλεία μάθησης, βιντεάκια στο YouTube, αλλά και προωθώντας τη συμμετοχή ενδιαφερομένων ανά την υφήλιο, μέσω του καινοτόμου προγράμματος Filoxenia (Φιλοξενία).
Μιλώντας με τη Maria Olimpia Squillaci, μέλος αυτής της ομάδας νέων, μαθαίνουμε πως τα ελληνικά της Καλαβρίας μιλούν μόλις μερικές εκατοντάδες κάτοικοι μικρών πόλεων κατά μήκος της οροσειράς Aspromonte.
“Δεν θέλουμε και δεν πρόκειται να επιτρέψουμε να αφανιστεί. Ωστόσο, αυτό δεν μπορούμε να το φέρουμε εις πέρας μόνοι μας, οι άνθρωποι που μιλούν τη γλώσσα είναι λίγοι και κυρίως ηλικιωμένοι, κι έτσι η γλώσσα κινδυνεύει να εκλείψει μέσα στην επόμενη δεκαετία. Γι ‘αυτό χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας. Θέλουμε ο κόσμος να “υιοθετήσει” την ελληνική γλώσσα της Καλαβρίας”, αναφέρει μιλώντας στον “Νέο Κόσμο”.
Τα μέλη του συλλόγου GREKO Cultural Association Jalò tu, όπου συμμετέχει η Olimpia και εκπροσωπεί ο πρόεδρος Tito Squillaci, πιστεύουν ότι τα ελληνικά της Καλαβρίας είναι μια γλώσσα που συνδέεται άμεσα με την έννοια της φιλοξενίας. Όπως ακριβώς η βάση της φιλοξενίας είναι ο σεβασμός προς τον ξένο, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με αυτή τη γλώσσα που γνωρίζει πως να “αγκαλιάζει” τους διαφορετικούς τρόπους ομιλίας της. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που και η ίδια η περιοχή της Καλαβρίας φημίζεται για τη φιλοξενία της.
Με στόχο τόσο τη διατήρηση της γλώσσας, όσο και του πολιτισμού που αντιπροσωπεύει, ο σύλλογος έχει ξεκινήσει δύο προγράμματα.
Το πρώτο, με τίτλο “Υιοθετήστε την ελληνική γλώσσα της Καλαβρίας”, περιλαμβάνει δωρεάν εργαστήρια εκμάθησης της διαλέκτου Greko, ενώ στα άμεσα σχέδια είναι και η διοργάνωση μαθημάτων από απόσταση μέσω Skype.
Τα σεμινάρια, διάρκειας 10 μηνών, πρόκειται να διεξαχθούν από τον Οκτώβριο του 2018 έως και τον Ιούλιο του 2019, με υπεύθυνους διδασκαλίας τους Eleonora Petrulli, Freedom Pentimalli και Danilo Brancati.
Το δεύτερο πρόγραμμα, “Το Σπίτι της Φιλοξενίας”, αποσκοπεί στη συλλογή ιστοριών από τους πρώην κατοίκους της περιοχής ή όσους απλώς την έχουν επισκεφθεί. Αυτό αναμένεται να εξελιχθεί σε ένα διαδραστικό αρχείο με τις ιστορίες μεταφρασμένες στη διάλεκτο Greko. Στο δεύτερο σκέλος του προγράμματος, θα ακολουθήσει η δημιουργία ενός Λεξιλογίου της Φιλοξενίας, με την ομάδα να προσκαλεί άτομα από όλον τον κόσμο να στείλουν τους δικούς τους ορισμούς για τη φιλοξενία.
Για όλους εμάς που αναγνωρίζουμε την αξία της γλώσσας, αυτή είναι μια στιγμή ιστορικής σημασίας, μια ευκαιρία να συμβάλλουμε στη διάσωση μιας πανάρχαιας διαλέκτου και μαζί της βέβαια ένα μέρος του ελληνικού πολιτισμού μας. Έχοντας συναντηθεί με εκπροσώπους της ελληνικής κοινότητας από 51 χώρες που έχω συνολικά επισκεφθεί, καταλαβαίνω πως με την απώλεια της γλώσσας έρχεται σχεδόν πάντα και η απώλεια της ελληνικής ταυτότητας.
Δείχνοντας την έμπρακτη στήριξή μας σε αυτή την ομάδα νέων, κάνουμε ένα βήμα μπροστά στη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Οι δωρεές στο πρότζεκτ ξεκινούν από το ποσό των €10, ενώ, ανάλογα με το ποσό της συνεισφοράς, στον δωρητή μπορεί να αποσταλλούν μεταξύ άλλων αναμνηστική κάρτα, βιβλία εκδόσεων της περιοχής, το Λεξιλόγιο της Φιλοξενίας και εγγραφή στο καλοκαιρινό σχολείο Greko.
Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το πώς μπορείτε να βοηθήσετε στη διάσωση της διαλέκτου Greko, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα https://buonacausa.org/cause/se-mi-parli-vivo ή στείλτε ηλεκτρονικό μήνυμα στη διεύθυνση Vuajalotuvua@grecanica.com
* Ο Billy Cotsis είναι ο συγγραφέας του βιβλίου The Many Faces of Hellenic Culture.