Τα 120 χρόνια της εορτάζει φέτος η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα της ΝΝΟ, ο αρχαιότερος φορέας του Ελληνισμού στην πολιτεία της ΝΝΟ.
O «Νέος Κόσμος δημοσιεύει σήμερα ένα τετρασέλιδο αφιέρωμα για τον ιστορικό αυτό φορέα και την σημαντική επέτειο του. Το αφιέρωμα είναι στην αγγλική για να μαθαίνουν οι νέοι μας αλλά με την ευκαιρία δημοσιεύουμε και ένα σύντομο ιστορικό της και στα ελληνικά.
Ο βίος της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας της ΝΝΟ, ξεκινά στις 29 Μαΐου του 1898 όταν τέθηκε ο θεμέλιος λίθος της «Αγίας Τριάδας» επί της Bourke Street στo προάστιο Surry Hills. Είναι ο αρχαιότερος ελληνορθόδοξος ναός στην Αυστραλία και το νότιο ημισφαίριο.
Από την γενική ανάγνωση της ιστορίας της Κοινόητας εξάγεται το συμπέρασμα ότι στα πρώτα 60 χρόνια ο φορέας ήταν επί το πλείστον εκκλησιαστικο-κεντρικός, με την ζωή και την δράση του να κινούνται γύρω από τους ναούς του. Παρά την «θρησκευτική προσκόλληση» δεν έλειψαν οι πολλές εντάσεις (ενίοτε σφοδρές) ανάμεσα στις ηγεσίες των Συμβουλίων και τον εκάστοτε ποιμενάρχη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δεύτερος ναός στο Σίδνεϊ προέκυψε από την «διαμάχη» μεταξύ των Κυθηρίων, που έμειναν πιστοί στην Αγία Τριάδα και των Καστελλοριζίων οι οποίοι έχτισαν το 1927 τον (πρώην) Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας στο Paddington. Ο δεύτερος ναός και το ποίμνιό του θεωρούνταν και οι πιο «φιλο-Μητροπολιτικοί».
Ο τρίτος κατά σειρά ναός της Κοινότητας της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» επί της Abercrombie Street στο προάστιο Redfern ανεγέρθηκε το 1959 και πέρασε στα χείλη των μεταναστών, ειδικά των γυναικών ως «Η Παναγιά». Αναφέρεται ότι χιλιάδες Ελληνίδες μετανάστριες με το που έφταναν στο λιμάνι στο Σίδνεϊ έσπευδαν στην «Παναγιά» για να την ευχαριστήσουν για το ασφαλές ταξίδι και να ζητήσουν την βοήθειά της για την εγκατάσταση στην χώρας φιλοξενίας. Ακόμα και σήμερα, κάθε Δεκαπενταύγουστο οι δρόμοι γύρω από το ναό πλημμυρίζουν από χιλιάδες ομογενείς.
Η δεύτερη εξηκονταετία σημαδεύεται από την στροφή στον προοδευτισμό και την έντονη κοινωνική δραστηριότητα της Κοινότητας με έμφαση στα δικαιώματα των μεταναστών, στην ενίσχυση της Δημοκρατίας και στις δύο πατρίδες, στην καθιέρωση της πολιτικής του πολυπολιτισμού στην Αυστραλία, στην με κάθε τρόπο ενίσχυση της διδασκαλίας της γλώσσας μας στην χώρα υποδοχής, στην διοργάνωση εκδηλώσεων σαν το Φεστιβάλ για την άνοδο της πολιτισμικής στάθμης της Ομογένειας και στην αντιμετώπιση γενικά των αναγκών της παροικίας από τη μια και την ανταπόκριση στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες από την άλλη.
Όμως και από την δεύτερη 60-ετία δεν έλειψαν οι εκκλησιαστικές προστριβές. Το «Εκκλησιαστικό» πρόβλημα μάλιστα, οξύνθηκε τόσο πολύ, που ακόμα και η παρέμβαση της Ελληνικής Πολιτείας δεν μπόρεσε να το λύσει.
Η όξυνση του «Εκλησιαστικού» και η επίλυσή του μετά από μισό αιώνα
Τον Φεβρουάριο του 1959, ο έως τότε βοηθός Επίσκοπος στην Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής, Ιεζεκιήλ Τσουκαλάς, διορίστηκε ως ο 4ος Μητροπολίτης στην Αυστραλία. Λίγους μήνες μετά, την 1η Σεπτεμβρίου 1959, η Μητρόπολη μετονομάστηκε σε Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας και ο Ιεζεκιήλ έγινε ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος.
Η άφιξη του Ιεζεκιήλ άλλαξε άρδην τα δεδομένα στις σχέσεις της Αρχιεπισκοπής και των Κοινοτήτων ανά την Αυστραλία. Ο νέος ποιμενάρχης αξιοποιώντας την μεταπολεμική μετάναστευση χιλιάδων Ελλήνων άρχισε να φτιάχνει νέους ναούς στα προάστια των πόλεων. Οι ναοί αυτοί ανήκαν πλέον αποκλειστικά στην Αρχιεπισκοπή, παρ΄ότι σύνθημα του νέου ποιμενάρχη προς τους λαϊκούς ήταν ότι «δικές σας θα είναι οι εκκλησιές, εσείς θα τις διοικείτε, εμείς θα έχουμε την πνευματική δικαιοδοσία», όπως καταθέτουν στις μαρτυρίες τους ομογενείς που πρωταγωνίστησαν στα τότε δρώμενα.
Το σχήμα που προωθήθηκε ήταν «Ενορία-Κοινοτητα» και στο καταστατικό τον τελευταίο λόγο σε καθετί που αφορούσε την λειτουργία του φορέα, τον είχε «αξιωματικά» ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος.
Οι Κοινότητες αντιτάχθηκαν σε αυτό το προωθούμενο σχέδιο το οποίο καταγγέλθηκε ως «Σύνταγμα Αμερικής» και βασικό στόχο είχε για όλα τα θέματα αφορώντα στην Ομογένεια να έχει τον πλήρη έλεγχο η εκκλησιαστική ηγεσία.
Οι Κοινότητες (Σύδνεϋ, Μελβούρνης, Αδελαϊδας και άλλων πόλεων) που στο μεταξύ είχαν ενισχυθεί με προοδευτικούς ανθρώπους άρτι αφιχθέντες από την μετεμφυλιακή Ελλάδα, συγκροτήθηκαν σε Ομοσπονδία. Κάποιες Κοινότητες αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον δικό τους εκκλησιαστικό δρόμο. Στην δίνη του εκκλησιαστικού προβλήματος ενεπλάκη και η Κοινότητα της ΝΝΟ, έχοντας αρχικά δύο ναούς της στην αποκαλούμενη Αυτοκέφαλη Εκκλησία, που το 1973 έγιναν τρεις όταν αποσκίρτησε και η Αγία Σοφία.
Για την Κοινότητα Σύδνεϋ το θέμα διευθετήθηκε το 2011 όταν τόσο η ηγεσία της Κοινότητας όσο και της Αρχιεπισκοπής, με πνεύμα καταλλαγής, αλλησεβασμού και εποικοδομητικού διαλόγου κατέληξαν σε συμφωνία συνεργασίας που υπερψήφιστηκε από το 80% περίπου των μελών σε έκτακτη Γενική Συνέλευση. Βάσει της συμφωνίας οι Κοινοτικοί ναοί υπάγονται πνευματικώς στην Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας.
Η Κοινότητα αναδεικνύεται σε κορυφαίο προοδευτικό οργανισμό
Τα όσα συνέβησαν στα έτη 1959 με 1960 με τις εκκλησιαστικές προστριβές, είχαν ως αποτέλεσμα οι Κοινότητες να απαλλαγούν από τον έως τότε εκκλησιαστικο-κενρικό χαρακτήρα της δράσης τους και να αναπτύξουν έντονη κοινωνική και πολιτιστική δράση.
Η Κοινότητα της ΝΝΟ βρέθηκε στο πλευρό των Ελλήνων μεταναστών που έφταναν κατά χιλιάδες. Πάλαιψε ώστε,
- να έχουν δίκαιη αντιμετώπιση στην νέα, θετή τους πατρίδα,
- να έχουν καλές συνθήκες εργασίας και να μην πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης,
- να ενταχθεί η διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στα δημόσια σχολεία και όπου αυτό δεν ήταν εφικτό να φτιάχνει η Κοινότητα δικά της σχολεία για τις απογευματινές ώρες,
- να αποκτήσει δικό της Τμήμα Πρόνοιας που βοηθά την παροικία στις πολλαπλές ανάγκες της,
- να πρωταγωνιστήσει στην διευθέτηση για την συμφωνία στο θέμα των συντάξεων ανάμεσα σε Αυστραλία και Ελλάδα και
γενικότερα δεν υπήρξε τομέας δράσης και ανάγκη του αυστραλιώτη Ελληνισμού που η Κοινότητα να μην έσπευσε πρώτη να βοηθήσει.
Πρωτοπόρα ήταν η Κοινότητα στην ανάπτυξη αντιδικτατορικής δράσης στα χρόνια της Χούντας στην Ελλάδα. Η ίδια ως φορέας και τα μέλη της έπαιξαν ηγετικό ρόλο στην Επιτροπή Αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Κομβική στιγμή στη νεότερη Κοινοτική ιστορία αποτέλεσε η απόκτηση του τεράστιου κτιρίου επί της Oxford Street το 1963 (Odeon Cinema Complex). Για δεκαετίες εκείνο το κτίριο, που στα χείλη των μελών αναφερόταν ως «Κοινοτικό Μέγαρο», αποτέλεσε τον οικονομικό αιμοδότη της Κοινότητας. Με το πέρασμα του χρόνου η επένδυση δεν απέδιδε τα προσδοκώμενα και τα μέλη με την εισήγηση του Συμβουλίου ενέκριναν σε έκτακτη γενική συνέλευση το 2017 όπως πουληθεί και αναζητηθεί νέο επενδυτικό οίκημα.
Άλλη σημαντική πρωτοβουλία για την Κοινότητα ήταν η απόκτηση των Παιδικών Σταθμών προς τα τέλη της δεκαετίς του ’70 με αρχές της δεκαετίας του ’80.
Σταθμό επίσης αποτέλεσε η αγορά των οικημάτων στο προάστιο Lakemba στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπου μέχρι και σήμερα στεγάζονται τα γραφεία του οργανισμού. Γενικότερα, αυτό το κτιριακό συγκρότημα αποτελεί το προπύργιο της Κοινοτικής δράσης τα τελευταία 30 χρόνια περίπου.
Προς τα μέσα της δεκαετίας του ’90 επίσης, ολοκληρώνεται το Γηροκομείο της Κοινότητας, «Ελληνικό Σπίτι», στο προάστειο Earlwood.
Ναυαρχίδα της πολιτιστικής εξόρμησης της Κοινότητας αποτελεί το Ελληνικό Φεστιβάλ του Σίδνεϊ που από τα μέσα με τέλη της δεακετίας του ’80 έχει περιέλθει υπό την πλήρη ευθύνη της Κοινότητας και έχει αναδειχθεί σε κορυφαία πολυπολιτισμική πρωτοβουλία, όχι μόνο της ΝΝΟ αλλά και της Αυστραλίας ευρύτερα.
Ο ρόλος της Κοινότητας σήμερα
Η Κοινότητα αγωνίζεται σήμερα για να διασφαλίσει το οικονομικό μέλλον της, κάτι που θα της επιτρέψει να συνεχίσει το πολυσχιδές έργο της.
Σήμερα ο Οργανισμός βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, όπου αλλάζει ριζικά η σύνθεση της παροικίας. Η γενιά των μεταναστών φεύγει σιγά-σιγά, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους είναι πλήρως ενσωματωμένα στην Αυστραλιανή κοινωνία. Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις έχουν αλλάξει και συνεχίζουν να αλλάζουν με γοργούς ρυθμούς. Όποιες μεταβολές κι αν συντελούνται όμως, οι κύριοι σκοποί δράσης της Κοινότητας, έτσι όπως καταγράφονται στο Καταστατικό, έχουν την ίδια ισχύ και σήμερα.
Είναι η προώθηση της ελληνομάθειας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στην Αυστραλία, είναι η παροχή εξυπηρέτησης στους ηλικιωμένους της Αυστραλίας οι οποίοι ανάλωσαν τη ζωή τους υπέρ της ευημερίας της χώρας υποδοχής και τώρα στα στερνά δικαιούνται μιας αξιοπρεπούς ζωής, ειναι η βοήθεια στους συμπατριώτες μας από την Ελλάδα που έγιναν νεο-μετανάστες λόγω της οικονομικής κρίσης στην πατρίδα, είναι η διοργάνωση του Φεστιβάλ και άλλων εκδηλώσεων που θα ανεβάζουν το κύρος της Ομγένειας και θα προβάλλουν και θα καταξιώνουν τον πολιτισμό μας σε όλο το μωσαϊκό της αυστραλιανής κοινωνίας, είναι η διατήρηση και ενδυνάμωση των σχέσεων με την Ελλάδα, χώρα καταγωγής πλέον των αυστραλοηγεννημένων τέκνων της παροικίας… Σε όλα αυτά και πολλά άλλα η Κοινότητα θα είναι ενεργός και πρωτοπόρα.