Στις 15 Σεπτεμβρίου 2015 η Lehman Brothers, η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ), κήρυξε πτώχευση, κλονίζοντας συθέμελα το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, καθώς προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η είδηση εκείνη έπεσε σαν βόμβα στα διεθνή χρηματιστήρια, αφού ήταν η μεγαλύτερη πτώχευση στην Ιστορία των ΗΠΑ.
Ένας λόγος για την πτώχευση Lehman Brothers ήταν η σημαντική πτώση στις αξίες των ακινήτων στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του 2007, με αποτέλεσμα η οικονομία να διολισθήσει σε ύφεση, η αγορά μετοχών να καταρρεύσει, με αποτέλεσμα οι επενδυτές να υποστούν ζημιές γύρω στα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτή η εξέλιξη βρήκε την Lehman Brothers εκτεθειμένη ανεπανόρθωτα σε απλήρωτα στεγαστικά δάνεια. Η οικονομία διολίσθησε σε ύφεση, η αγορά μετοχών κατέρρευσε, ενώ οι επενδυτές είδαν σχεδόν τρία τρισεκατομμύρια δολάρια να εξανεμίζονται. Σε διάστημα μόλις δύο ετών σχεδόν εννέα εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τη δουλειά τους.
Η Lehman Brothers δεν μπόρεσε να αντέξει τη συνεχή μείωση των κερδών της, με αποτέλεσμα την κήρυξη πτώχευσης μετά από ενάμισι αιώνα λειτουργίας.
Την περίοδο εκείνη Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ ήταν ο Χένρι Πόλσον, ο οποίος είχε αποφασίσει να μην σώσει την Lehman Brothers, με σκοπό να την χρησιμοποιήσει ως παράδειγμα παραβίασης των βασικών οικονομικών, αλλά και ηθικών αρχών, για άλλες τράπεζες και επιχειρήσεις. Όμως το να αφήσει την εν λόγω εταιρεία να καταρρεύσει ήταν ένα κολοσσιαίο λάθος, το οποίο προφανώς συνειδητοποίησε, καθότι λίγες ημέρες αργότερα αναγκάστηκε να διασώσει την ασφαλιστική εταιρεία AIG, η οποία ήταν έτοιμη να καταρρεύσει και εκείνη.
Η Lehman Brothers τράπεζα είχε ιδρυθεί το 1850 από τα αδέρφια Henry, Emanuel και Mayer Lehman, τα οποία είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ από την Γερμανία.
Οι ΗΠΑ αναγκάσθηκαν να προβούν στη λήψη οικονομικών μέτρων για να αντιμετωπίσουν την κρίση που ακολούθησε την πτώχευση της Lehman Βrothers. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα πολλές δημόσιες υπηρεσίες έκλεισαν, με αποτέλεσμα 800.000 δημόσιοι υπάλληλοι να τεθούν σε υποχρεωτική αργία για μία εβδομάδα.
Σύμφωνα με τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, όταν άρχισε να γίνεται λόγος για την πτώχευση της Lehman Βrothers, πολλοί πιστωτές άρχισαν να πουλάνε σε χαμηλές τιμές τα ομόλογα της τράπεζας που κατείχαν, φοβούμενοι μην τα χάσουν όλα.
Έναν μήνα μετά την πτώχευση, ο Ρίτσαρντ Φαλντ, πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της Lehman Brothers, σε κατάθεσή του σε επιτροπή του Κογκρέσου των ΗΠΑ, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Ξυπνάω κάθε βράδυ, σκεπτόμενος τι θα μπορούσα να είχα κάνει διαφορετικά».
Οι επιπτώσεις της πτώχευσης της τράπεζας δεν περιορίσθηκαν στην αμερικανική οικονομία, αλλά είχαν αρνητικές επιπτώσεις και σε πολλές άλλες χώρες.
Ο Ντομινίκ Στρος-Καν, ο οποίος κατά την περίοδο 2007-2011 ήταν Γενικός Διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), με αφορμή τα 10 χρόνια από τη πτώχευση της Lehman Brothers έκανε τα ακόλουθα σχόλια: «Όχι μόνο δεν έχουμε μάθει από τα λάθη μας, αλλά είμαστε χειρότερα προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε μια νέα χρηματοοικονομική κρίση από όσο ήμασταν το 2008».
Η Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία τα τελευταία χρόνια είναι Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ, πρόσφατα έχει κάνει την ακόλουθη προειδοποίηση: «Επειδή δεν γνωρίζουμε από πού μπορεί να προέλθει η επόμενη κρίση, πρέπει να συνεχίσουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί, κυρίως σε σχέση με το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, και με τον ρόλο που θα παίξει η χρηματοοικονομική τεχνολογία στην εξέλιξη του χρηματοοικονομικού συστήματος, έχοντας τη σταθερότητα στο μυαλό μας. Όχι με σκοπό να περιορίσουμε την καινοτομία, όχι με σκοπό να διατηρήσουμε την υπάρχουσα κατάσταση, άλλα έχοντας στο μυαλό μας την επιτακτική ανάγκη της σταθερότητας».
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝ ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΤΗΣ LEHMAN BROTHERS ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΜΑΘΗΜΑ
Σύμφωνα με τις απόψεις διακεκριμένων οικονομολόγων, η κατάρρευση της Lehman Brothers, και η συνακόλουθη χρηματοπιστωτική κρίση, προκάλεσαν αλυσιδωτές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, κάποιες από τις οποίες εξακολουθούν να επισκιάζουν αρκετές πτυχές του ανεπτυγμένου κόσμου. H ανεργία παραμένει υψηλή, οι μισθοί είναι χαμηλοί, και το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί στις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια στους πολίτες πολλών χωρών, και δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για να ενισχυθεί η δημοτικότητα ακραίων πολιτικών κομμάτων, γεγονός που προξενεί αστάθεια σε πολλά δημοκρατικά καθεστώτα.
Για παράδειγμα, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ερμηνεύεται από πολιτικούς σχολιαστές ως μια ηχηρή διαμαρτυρία στο πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ. Η παγκόσμια οικονομία έχει περιέλθει στη βαθύτερη ύφεση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που πολλοί οικονομολόγοι το συνδέουν με την κατάρρευση της Lehman Brothers.
Οι ρυθμοί ανάπτυξης στην παγκόσμια οικονομία δεν έχουν επανέλθει στα επίπεδα του 2007, δηλαδή ένα χρόνο πριν από την πτώχευση της Lehman Brothers. Το 2008 ο αριθμός των ανέργων σε παγκόσμια κλίμακα ήταν κατά 25 εκατομμύρια μεγαλύτερος από τους άνεργους το 2007.
Τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης που ελήφθησαν από τις κεντρικές τράπεζες πολλών χωρών, για να στηρίξουν την ανάπτυξη, οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του δημόσιου και του εταιρικού χρέους. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ διόγκωσε τους ισολογισμούς της στα 6 τρισεκατομμύρια δολάρια, για να στηρίξει τον δανεισμό σε επιχειρήσεις και σε ιδιώτες.
Με την ταυτόχρονη μείωση των επιτοκίων σε πολύ χαμηλά επίπεδα, οι κεντρικές τράπεζες διαφόρων χωρών αύξησαν ταυτόχρονα και την αγορά ομολόγων για να ενισχύσουν τη ρευστότητα στην οικονομία.
Σε πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times, ο οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική που εφαρμόζουν πρόσφατα οι ΗΠΑ, ενώ η Ομοσπονδιακή Τράπεζα προσπαθεί να επαναφέρει τα επιτόκια σε φυσιολογικά επίπεδα, με στόχο το 3,5% μέχρι τις αρχές του 2020. Αναμένεται ότι και οι κεντρικές τράπεζες άλλων ισχυρών οικονομιών του κόσμου θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των ΗΠΑ.
Το αθηναϊκό μέσο ενημέρωσης iefimerida.gr, στην έκδοση της 7ης Σεπτεμβρίου 2018 δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Πολλά στραβά του 2008 μπορεί να συμβούν ξανά».
Στο εν λόγω της άρθρο iefimerida αναφέρεται σε άρθρο του βρετανικού εβδομαδιαίου περιοδικού Economist με τίτλο «O κόσμος δεν έχει πάρει τα μαθήματα από τη χρηματοπιστωτική κρίση».
Το άρθρο αρχίζει ως ακολούθως:
«Όταν οι ιστορικοί ανατρέξουν στις αρχές του 21ου αιώνα, θα διαπιστώσουν δύο σεισμικά σοκ. Το πρώτο ήταν οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2011, το δεύτερο η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξέσπασε τον Σεπτέμβριο πριν από δέκα χρόνια με την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η 11η Σεπτεμβρίου οδήγησε σε πολέμους, η χρεοκοπία της Lehman σε ένα οικονομικό και πολιτικό ξεκαθάρισμα. Όπως οι πόλεμοι συνεχίζονται, έτσι και το ξεκαθάρισμα κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει.
Η Lehman χρεοκόπησε μετά την απώλεια κεφαλαίων της σε τοξικά δάνεια και ομόλογα που συνδέονταν με την αμερικανική αγορά ακινήτων. Η κατάρρευσή της προκάλεσε χάος. Το εμπόριο μειώθηκε σε κάθε χώρα, για την οποία δίνει στοιχεία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Οι πιστώσεις στην πραγματική οικονομία μειώθηκαν, κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια μόνο στην Αμερική. Για να μειώσουν το χρέος τους, οι κυβερνήσεις κατέφυγαν στη λιτότητα. Έχοντας εξαντλήσει το περιθώριο μείωσης των επιτοκίων, οι κεντρικοί τραπεζίτες στράφηκαν στην ποσοτική χαλάρωση (δημιουργώντας χρήμα για την αγορά ομολόγων).
Όπως ακριβώς τα αίτια της χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν πολλά και διαφορετικά, έτσι ήταν και οι συνέπειές της. Προκάλεσε τη σημερινή λαϊκιστική άνοδο, εγείροντας ερωτήματα για την εισοδηματική ανισότητα, την ανασφάλεια των θέσεων εργασίας και την παγκοσμιοποίηση».
Μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers από την οικονομική ύφεση που ακολούθησε στις ΗΠΑ 9 εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τα σπίτια τους, και η ανεργία αυξήθηκε κατά περισσότερο από 8 εκατομμύρια.
Χρειάσθηκε να περάσουν δέκα ολόκληρα χρόνια για μπορέσουν τα μέτρα στήριξης να επαναφέρουν την αμερικανική οικονομία σε μια υγιή κατάσταση. Στην Ευρώπη όμως η οικονομία κάποιων χωρών συνεχίζει να υποφέρει από ασθενή ζήτηση.
Οι κυβερνήσεις στις προηγμένες οικονομίες έχουν δανειστεί σε μεγάλο βαθμό στο διάστημα των 10 χρόνων από το 2008. Μόνο η Κίνα αντιπροσωπεύει πάνω από το ένα τρίτο της παγκόσμιας αύξησης του χρέους από την κρίση και μετά.
Εκείνο που φοβούνται οι οικονομολόγοι είναι μήπως ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της εποχής μας, των ΗΠΑ και της Κίνας, προξενήσει μια νέα οικονομική κρίση.