Την 1η Οκτωβρίου κάθε χρόνο εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων, γνωστή και ως «Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία». Η ημερομηνία αυτή υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1990, για απότιση του οφειλόμενου φόρου τιμής στους ηλικιωμένους, αλλά και για να επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Στο πλαίσιο αυτής της ημερομηνίας, στα μέσα ενημέρωσης της Ελλάδας έχει γίνει εκτενής συζήτηση για τον αυξανόμενο αριθμό των ηλικιωμένων τα τελευταία χρόνια, αλλά και για την σταδιακή μείωση του πληθυσμού στο σύνολό του.
Για παράδειγμα, ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν ο ακόλουθος το 2016 και 2017, και το 2018 μέχρι τα μέσα του Ιουνίου:
- 2016: 10.783.000
- 2017: 10.768.000
- 2018: 10.738.000
Στις παραπάνω χρονιές παρατηρούμε μια καθοδική πορεία του πληθυσμού της Ελλάδας κατά 45.000 άτομα από το 2016 μέχρι τα μέσα του 2018.
Σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας, μόνο για το διάστημα 2011-2017 ο πληθυσμός είχε μειωθεί κατά 355.000 άτομα. Αυτή είναι μια σημαντική μείωση για μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, και ιδιαίτερα ανησυχητική, όταν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα συνεχώς οξυνόμενο δημογραφικό πρόβλημα.
Πάλι σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ο αριθμός των νηπίων ηλικίας έως τεσσάρων ετών έχει ήδη μειωθεί στην πενταετία 2010-2015 από 585.000 σε 503.000 παιδιά, ενώ μέχρι το 2025 ο αριθμός τους υπολογίζεται θα έχει περιοριστεί ακόμη περισσότερο σε 404.000. Στο ίδιο διάστημα, προβλέπεται κατακόρυφη αύξηση του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών, καθώς από τα 2,1 εκατομμύρια άτομα που ήταν το 2010 και τα 2,237 εκατομμύρια το 2015, καθώς υπολογίζεται πως ο αριθμός τους θα φτάσει τα 2,535 εκατομμύρια άτομα το 2025.
Επιπρόσθετα, το δημογραφικό πρόβλημα στα επόμενα χρόνια θα έχει σοβαρές συνέπειες στην οικονομική ανάπτυξη, στο ασφαλιστικό σύστημα, όπως επίσης και στο εθνικό σύστημα υγείας της χώρας. Παράλληλα, θα δημιουργήσει επιπτώσεις και στην γεωπολιτική επιρροή της Ελλάδας, καθώς και στην άμυνά της, αφού κάθε κλάση στρατευσίμων είναι μικρότερη από την προηγούμενη, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για τη λήψη αποφάσεων που θα διασφαλίζουν την προστασία της χώρας.
Η αθηναϊκή εφημερίδα Η Καθημερινή, στο κύριό της άρθρο στην έκδοση της 7ης Οκτωβρίου 2018 με τίτλο ‘Εθνική προτεραιότητα’ κάνει τις ακόλουθες επισημάνσεις και υποδείξεις:
«Το δημογραφικό πρόβλημα έχει πολλές επιπτώσεις σε ζωτικούς τομείς, όπως είναι η οικονομία και η άμυνα. Μιλάμε πολύ γι’ αυτό, αλλά κάνουμε ελάχιστα. Χρειάζονται πρακτικές λύσεις και πρωτοβουλίες, που θα ανατρέψουν την αρνητική δυναμική που σήμερα διαγράφεται στον ορίζοντα. Όλα αυτά, όμως, απαιτούν χρόνο για να υλοποιηθούν και να ωριμάσουν. Το δημογραφικό πρέπει να γίνει μέγιστη εθνική προτεραιότητα».
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία υπολογίζει πως, σύμφωνα με τις πρόσφατες εξελίξεις, το 2080 ο πληθυσμός της Ελλάδας θα πέσει στα 7 εκατομμύρια, και πληθυσμιακά η Ελλάδα θα αποτελεί την μικρότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας επιτείνεται και από την τάση σημαντικού αριθμού νέων μορφωμένων Ελλήνων να μεταναστεύουν σε άλλες χώρες για εξεύρεση εργασίας, καθώς και από την είσοδο στη χώρα προσφύγων και παράνομων μεταναστών, κυρίως από τη Μέση Ανατολή, οι οποίοι κατά κανόνα έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές εγκυμονούν τον κίνδυνο για την αλλαγή της δημογραφικής, και εν μέρει πολιτισμικής, φυσιογνωμίας της Ελλάδας.
Δεδομένου ότι και εμείς στην Αυστραλία είμαστε μετανάστες, για να μην παρερμηνευτούν οι παραπάνω παρατηρήσεις, οφείλω να διευκρινίσω ότι η Αυστραλία ενθάρρυνε την μετανάστευση γιατί είχε ανάγκη από εργατικά χέρια για τη βιομηχανία της, αλλά και για την αύξηση του πληθυσμού της, δεδομένου ότι είναι ολόκληρη ήπειρος με μικρό πληθυσμό. Η Ελλάδα ούτε τον γεωγραφικό χώρο διαθέτει, ούτε και στερείται εργατικού δυναμικού.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη που έκανε η Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όλες τις χώρες που είναι μέλη της, το βασικό πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα είναι η εξαιρετικά δυσμενής δημογραφική εξέλιξη της χώρας, καθώς προκύπτει πως στα επόμενα 50 χρόνια ο πληθυσμός της θα μειωθεί κατά 29%, και θα πέσει κάτω από 8 εκατομμύρια.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβλέψεις που λαμβάνουν υπόψη τη γήρανση και την υπογεννητικότητα, ο πληθυσμός της Ελλάδας από 10.783.000 άτομα το 2016, μέχρι το 2070 θα μειωθεί κατά 3.123.000 άτομα, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί σε μόλις 7.660.000 άτομα.
Παράλληλα, το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες υπολογίζεται ότι από 78,8 έτη το 2016 θα αυξηθεί σε 87 έτη το 2070, και αντίστοιχα για τις γυναίκες η αύξηση θα είναι από 84 έτη το 2016 σε 90 έτη το 2070. Με άλλα λόγια, το ποσοστό των ηλικιωμένων θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών μπορεί να μην είναι το αίτιο του ελληνικού δημογραφικού προβλήματος, είναι όμως ένας παράγοντας που το επιτείνει σημαντικά, και μάλιστα με δύο τρόπους: μέσω της περαιτέρω μείωσης των γεννήσεων από τη μια, και από την άλλη μέσω της δημιουργίας ενός νέου ρεύματος μεταναστευτικής εξόδου των Ελλήνων.
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, οι προβλέψεις που κάνει η Eurostat στις κύριες δημογραφικές μελέτες της για το 2050, δίνουν την εξής εικόνα για τον ελληνικό πληθυσμό: στα μέσα του 21ου αιώνα δεν θα ξεπερνά τα 9 εκατομμύρια, και θα συνεχίσει να μειώνεται.
Το χειρότερο, ωστόσο, από δημογραφικής πλευράς, είναι ότι από τα 9 εκατομμύρια, περίπου τα τρία θα είναι άνω των 65 ετών! Το ότι θα ζουν περισσότερα χρόνια είναι καλό για τα άτομα, για την οικονομία όμως της χώρας θα δημιουργηθούν πολλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.
ΕΠΕΙΓΕΙ Η ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Εν όψει των παραπάνω εξελίξεων, ορισμένοι διατείνονται ότι τη λύση στο ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα θα δώσουν οι μεταναστευτικές ροές από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Όμως, όσοι το ισχυρίζονται αυτό, παραβλέπουν το γεγονός ότι με τις νέες μεταναστευτικές ροές προς την Ελλάδα κατά τις επόμενες δεκαετίες η φυλετική σύσταση του πληθυσμού της θα αλλάξει ριζικά.
Κατά τη γνώμη μου, εκείνο που απαιτείται επειγόντως είναι η εκπόνηση μιας πολυδιάστατης και μακροχρόνιας πληθυσμιακής στρατηγικής, την οποία θα έχουν εθνική υποχρέωση να εφαρμόζουν, με πλήρη επίγνωση των ευθυνών τους, οι εκάστοτε κυβερνήσεις.
Δυστυχώς μέχρι στιγμής δεν έχω δει την εκπόνηση σχετικού μακροπρόθεσμου προγράμματος από την Κυβέρνηση, ούτε και προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση από την Αξιωματική Αντιπολίτευση.
Αναφορικά με το θέμα αυτό, ενδιαφέρον παρουσιάζει το βιβλίο ‘Σιωπηρή Άλωση’ του Αναστάσιου Λαυρέντζου, το οποίο κυκλοφόρησε το 2016. Στο βιβλίο του αυτό ο Α. Λαυρέντζος αναφέρεται σε δύο σύγχρονα ελληνικά ζητήματα: τις ανησυχητικές δημογραφικές εξελίξεις, καθώς και τις συνέπειες που θα έχει για την Ελλάδα η μεταναστευτική πλημμυρίδα από την Ασία και από την Αφρική.
Σε σχετική συνέντευξη που έδωσε ο Α. Λαυρέντζος, μεταξύ άλλων έκανε και τις ακόλουθες επισημάνσεις:
«Η ‘Σιωπηρή Άλωση’ πραγματεύεται αυτό που θεωρώ ως το μείζον ελληνικό ζήτημα: την επερχόμενη μεταβολή της σύστασης του πληθυσμού της χώρας, η οποία θα έχει βαθιές και μη αναστρέψιμες συνέπειες στην ίδια τη φυσιογνωμία της, στην κοινωνική της ευστάθεια και σε ζητήματα πολύ πιο απτά, όπως η εσωτερική και η εξωτερική της ασφάλεια. Με απλά λόγια, και χωρίς να έχω καμία διάθεση υπερβολής, βρισκόμαστε προ του πιθανού τέλους της νεοελληνικής κοινωνίας όπως την γνωρίσαμε τους δύο τελευταίους αιώνες. Και αυτό προφανώς δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να το πάρει κανείς ελαφρά ή να αδιαφορήσει, διότι τον αφορά άμεσα και προσωπικά, τόσο τον ίδιο όσο και τα παιδιά του».
Ο Βύρων Κοτζαμάνης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σε συνέντευξή του στο περιοδικό ‘Δημογραφικά Νέα’ εξέφρασε, μεταξύ άλλων, και την ακόλουθη άποψη:
«Να προγραμματιστεί η πορεία της χώρας την επόμενη εικοσαετία με βάση τις πιθανές, αν όχι σίγουρες, εξελίξεις και ειδικότερα την αναμενόμενη μείωση του συνολικού πληθυσμού των 15-64 ετών και την αναμενόμενη αύξηση τόσο του πλήθους, όσο και του ειδικού βάρους, των άνω των 65 ετών.
Να ληφθούν μέτρα που δεν δύνανται να αναστρέψουν άμεσα, αλλά μεσοπρόθεσμα, τις πρότερες τάσεις, στοχεύοντας στην αύξηση της τελικής γονιμότητας των γυναικών που γεννήθηκαν μετά το 1980 και την σταθεροποίηση μελλοντικά των γεννήσεων γύρω από τις 100.000 κατ’ έτος, έναντι των 90.000 περίπου ετησίως την τρέχουσα δεκαετία. Επιπλέον, να ληφθούν μέτρα για την ανακοπή της μετανάστευσης».
Εμείς οι απόδημοι Έλληνες παρακολουθούμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αυτές τις ανησυχητικές δημογραφικές εξελίξεις στη γενέτειρα, και ευχόμαστε οι αρμόδιες αρχές να λάβουν έγκαιρα τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπισή τους.
*Διόρθωση: Στην αρχή του άρθρου της περασμένης εβδομάδας η ημερομηνία 15 Σεπτεμβρίου 2015 έπρεπε να είναι 15 Σεπτεμβρίου 2008.