Η παγκόσμια οικονομική κρίση των τελευταίων μηνών χαρακτηρίζεται από οικονομολόγους και πολιτικούς ως το μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα με το ο οποίο η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη τα τελευταία 75 χρόνια.

Με την αλήθεια αυτής της εκτίμησης νομίζω πως δεν θα διαφωνούσε κανείς. Η ένταση και η έκταση της κρίσης είναι τέτοια, που ήδη επηρεάζει αρνητικά το βιοτικό επίπεδο δισεκατομμυρίων ανθρώπων, με προοπτικές επιδείνωσης και επέκτασης της κατάστασης αυτής στο άμεσο μέλλον.

Ως εκ τούτου, οι κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών διαθέτουν τρισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις τα δανείζονται, για να μειώσουν κατ’ αρχήν τις καταστροφικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, και πιο μακροπρόθεσμα για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την αναθέρμανση της οικονομίας.

Κατανοητή, και αναμενόμενη η πολιτική αυτή. Αυτός εξάλλου είναι ένας από τους κύριους λόγους της εκλογής μιας κυβέρνησης, δηλαδή η λήψη μέτρων που αποβλέπουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας της, η οποία εξασφαλίζει την ευημερία των κατοίκων της.

Επιπρόσθετα, σε παγκόσμια κλίμακα η οικονομική ανάπτυξη είναι απαραίτητη για να εξασφαλίσει την παραγωγή υλικών αγαθών, και να καταστήσει δυνατή την προσφορά υπηρεσιών, για τις ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού. Όλα αυτά είναι και επιθυμητά, και θεμιτά.

Αποτελεί ιδίωμα του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος συνεχώς να θέλει να βελτιώνει την οικονομική του κατάσταση και την κοινωνική του θέση, σε σύγκριση με άλλους, αλλά και με τις προηγούμενες γενιές.

Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι κατά πόσο οι προσωπικές επιθυμίες των πολιτών, και οι κυβερνητικές πολιτικές για την ικανοποίησή τους είναι πραγματοποιήσιμες επ’ αόριστον, και συμβατές με το γεγονός ότι ως ανθρωπότητα ζούμε σε ένα συγκεκριμένο χώρο, τον Πλανήτη Γη, οι πόροι του οποίου είναι δεδομένοι, και σε πολλές περιπτώσεις μη ανανεώσιμοι.

Το ερώτημα γίνεται ακόμη πιο αμείλικτο όταν λάβουμε υπόψη πως ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το οικολογικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε με το πέρασμα του χρόνου.
Επίσης δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το ανθρώπινο γένος, αν και με την εξέλιξη του πολιτισμού έχει καταστεί κυρίαρχο στο οικοσύστημα που το περιβάλλει, δεν παύει να είναι συνδεδεμένο μαζί του με μια απόλυτη αμοιβαιότητα.

ΤΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΣ ΜΑΣ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΟΙΚΙΑΚΗ ΒΟΗΘΟΣ

Είναι αποδεδειγμένο ότι η επιβίωση ενός οικοσυστήματος εξαρτάται από τη βιοποικιλότητα, με άλλα λόγια από την ευεξία όλων των ειδών ενός συγκεκριμένου τόπου, και των πιο μικρών. Γιατί στη φύση τα πάντα έχουν τη θέση τους στη βιολογική αλυσίδα ενός βιότοπου, και κατ’επέκταση του Πλανήτη μας.

Το ανθρώπινο γένος και το φυσικό περιβάλλον, με άλλα λόγια το οικοσύστημα, του οποίου αποτελεί μέρος, δεν είναι οντότητες αντιθετικές, αλλά αλληλοσυμπληρωνόμενες, με την έννοια ότι η βιωσιμότητα του ανθρωπίνου γένους εξαρτάται από τη βιωσιμότητα των άλλων ειδών, αλλά και από την ευρύτερη περιβαλλοντική ισορροπία.
Χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι ότι η περιβαλλοντική ισορροπία διαταράσσεται με ταχύτατους ρυθμούς από τους ρύπους και τα απόβλητα που προέρχονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και που μολύνουν το έδαφος, τα ύδατα και τον αέρα.

Το κακό δεν περιορίζεται μόνο στη μόλυνση, που οπωσδήποτε επηρεάζει αρνητικά όλα τα έμβια όντα και τα φυτά, αλλά επεκτείνεται και στην αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας από τις εκπομπές βλαβερών αερίων, όπως το διοξείδιο του άνθρακα από τη χρήση ορυκτών πηγών ενέργειας.

Οι κυριότερες από τις επιπτώσεις που προέρχονται από τη θέρμανση της ατμόσφαιρας είναι οι κλιματικές αλλαγές, οι οποίες οδηγούν σε ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως είναι οι καύσωνες, οι καταιγίδες και οι τυφώνες, η ερημοποίηση μεγάλων περιοχών της Γης, και η άνοδος της στάθμης των ωκεανών.
Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων είναι η οικολογική κρίση που βιώνουμε στην εποχή μας, η οποία αποτελεί ένα από τα μείζονα προβλήματα, ή μάλλον το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα.

Και εδώ έγκειται το πρόβλημα. Τους τελευταίους μήνες οι κυβερνήσεις των μεγάλων και ανεπτυγμένων χωρών έχουν στρέψει την προσοχή τους αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.

Η οικολογική κρίση δεν βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη των υπουργικών συμβουλίων των κυβερνήσεων, αφού δεν καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις ως πολιτικό πρόβλημα που μπορεί να κρίνει την επανεκλογή τους.

Η ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΥΙΟΥ

Για το λόγο αυτό εντύπωση μου έκαναν οι δηλώσεις του Μπαράκ Ομπάμα, Προέδρου των ΗΠΑ, στις οποίες αντανακλάται η απόφασή του να τοποθετήσει την οικολογική κρίση στην κορυφή των προβλημάτων, στα οποία θα στρέψει την προσοχή του κατά την περίοδο της προεδρίας του. Και δεν είναι λίγα τα προβλήματα, που τόσο γενναιόδωρα του κληροδότησε ο προκάτοχός του Τζορτζ Μπους…

Ας δούμε κάποιες από τις δηλώσεις του Ομπάμα, λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Προέδρου των ΗΠΑ:
«Ήρθε η ώρα να ανταποκριθούμε στην πρόκληση σε αυτό το σταυροδρόμι της Ιστορίας, επιλέγοντας ένα μέλλον πιο ασφαλές για τη χώρα μας, με ευημερία για τον πλανήτη μας και αειφορία».
{…} «Δεν θα γίνουμε όμηροι των μειωνόμενων πόρων, εχθρικών καθεστώτων και ενός πλανήτη που θερμαίνεται», είπε ο Ομπάμα, συνδέοντας την εξάρτηση από το ξένο πετρέλαιο και την κλιματική αλλαγή με την ασφάλεια της χώρας. Αναφέρθηκε όμως με έμφαση και σε έναν παγκόσμιο ρόλο των ΗΠΑ στον αγώνα για το κλίμα. Οι ΗΠΑ, είπε, είναι έτοιμες να ηγηθούν του διεθνούς αγώνα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Απηύθυνε έκκληση για μια «πραγματική παγκόσμια συμμαχία» κατά του φαινομένου και υπογράμμισε την ανάγκη να αναλάβουν και άλλες μεγάλες οικονομίες, όπως η Κίνα και η Ινδία, το μερίδιο ευθύνης που τις αναλογεί». Αθηναϊκή εφημερίδα Ελευθεροτυπία, E 27/1/9.

Πιο πρόσφατα (29/4/9), η Ελευθεροτυπία αναφέρεται σε δήλωση της Χίλαρι Κλίντον, Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, με την οποία απολογείται για την αρνητική στάση της χώρας της στο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών, αφού ο Τζορτζ Μπους, πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ είχε κατηγορηματικά αρνηθεί να επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο, με το οποίο οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές βλαβερών αερίων στην ατμόσφαιρα.

Παραθέτω απόσπασμα από το σχετικό δημοσίευμα της Ελευθεροτυπίας:
«Με ένα mea culpa* για τον ρόλο της Αμερικής στην αύξηση των εκπομπών άνθρακα στην ατμόσφαιρα εγκαινίασε η κυβέρνηση Ομπάμα τη διήμερη συνάντηση των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου στην Ουάσιγκτον, σε μια προσπάθεια συστράτευσής τους στην αναζήτηση μιας νέας παγκόσμιας συνθήκης για το κλίμα.

Η παραδοχή ήρθε διά στόματος Χίλαρι Κλίντον που – απαντώντας ουσιαστικά στις κατηγορίες των αναπτυσσόμενων χωρών ότι η Δύση απαιτεί μείωση των εκπομπών CO2 την ώρα που εκείνες πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη – αναγνώρισε ότι οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες φέρουν ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση. «Κάποιες χώρες, όπως η δική μου, είναι υπεύθυνες για τις εκπομπές του παρελθόντος», είπε η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών τονίζοντας παράλληλα ότι η Ουάσιγκτον κατανοεί την ανάγκη χωρών όπως η Ινδία και η Κίνα για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαών τους».

Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι ο Μπαράκ Ομπάμα αναγνώρισε πως οι κλιματικές αλλαγές είναι το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα, και πως τα πραγματικά γεγονότα ξεπερνούν τις προβλέψεις των επιστημόνων για την κρισιμότητα της κατάστασης.

Σημειώνω εδώ πως μέχρι πριν δύο περίπου χρόνια οι ΗΠΑ ήταν υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

Τώρα την πρώτη θέση την πήρε η Κίνα, η οποία ως αναπτυσσόμενη χώρα μέχρι στιγμής δεν δεσμεύεται από το Πρωτόκολλο του Κιότο για περικοπές στις εκπομπές βλαβερών αερίων.

Το Πρωτόκολλο αυτό θα αναθεωρηθεί στη συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης τον Δεκέμβριο του 2009. Η αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων που θα υιοθετηθούν στην Κοπεγχάγη θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο οι αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ινδονησία, θα υποχρεωθούν να επωμισθούν και αυτές μέρος του κόστους για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, που προκαλούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και απειλούν τον ανθρώπινο πολιτισμό, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί τους τελευταίους αιώνες.

Εκείνο που προέχει είναι η συνειδητοποίηση πως μέλημα όλων μας θα πρέπει να είναι πρώτιστα η πρόληψη της οικολογικής καταστροφής, και στη συνέχεια η ανάκαμψη από την οικονομική κρίση.

Το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι οι ΗΠΑ, που ευθύνονται για την τρέχουσα οικονομική κρίση, επιτέλους δείχνουν πως είναι διατεθειμένες να αναλάβουν πρωτοποριακό ρόλο για τον έλεγχο των καταστρεπτικών επιπτώσεων από τις κλιματικές αλλαγές που απειλούν τον Πλανήτη μας.

Σημείωση

* Mea culpa. Λατινική φράση, με την οποία κάποιος παραδέχεται το λάθος του δημόσια.