Σε πλήρη αποτελμάτωση έχει οδηγηθεί ο υποτιθέμενος «διάλογος» μεταξύ της Ελλάδας και των Σκοπίων για το επίμαχο θέμα της επωνυμίας του γειτονικού κράτους.
Η στάση της Ελλάδας είναι σαφής και αδιαπραγμάτευτη. Η συνταγματική επωνυμία του γειτονικού κράτους ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας», εκτός από την παραχάραξη της ιστορίας, υποκρύπτει και αλυτρωτικές προθέσεις εις βάρος της ελληνικής Μακεδονίας. Για το λόγο αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.

Εξάλλου, οι χάρτες που μέχρι πριν από λίγα χρόνια κυκλοφορούσαν στο εν λόγω κράτος, σύμφωνα με τους οποίους τα νοτιότερα σύνορά του έφταναν μέχρι τον Όλυμπο, υποδήλωναν τις επεκτατικές βλέψεις των Σκοπιανών.

Το ζήτημα του ονόματος των Σκοπίων υπό την σημερινή του μορφή ξεκίνησε το 1991, όταν μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, με την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Για την πληρέστερη κατανόηση του προβλήματος στις σημερινές του διαστάσεις καλό είναι να αναφερθούμε στις ιστορικές του ρίζες.

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τίτο κατέστησε τη γνωστή ως τότε περιοχή Vardar Banovina (τα σημερινά Σκόπια) σε ομόσπονδη Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, υπό την ονομασία «Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Παράλληλα, ο Τίτο εγκαινίασε το δόγμα του «Μακεδονικού έθνους», καλλιεργώντας έτσι την ιδέα της επανένωσης όλων των εδαφών της Μακεδονίας, με απώτερο στόχο η Γιουγκοσλαβία να εξασφαλίσει έξοδο στο Αιγαίο Πέλαγος.

Μετά από τις αντιδράσεις της Ελλάδας στην επωνυμία «Δημοκρατία της Ελλάδας», το 1993 τα Ηνωμένα Έθνη δέχθηκαν ως μέλος τους το νεοσύστατο κράτος των Σκοπίων με την προσωρινή επωνυμία Former Yugoslav Republic of Macedonia (FYROM) – Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) -, μέχρι την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των δύο κρατών ως προς την τελική επωνυμία.

Έκτοτε τα Σκόπια κρατούν μια αδιάλλακτη στάση, επιμένοντας στην συνταγματική επωνυμία του κράτους τους ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Παράλληλα δεν παύουν να προβαίνουν σε προκλητικές για την Ελλάδα ενέργειες, να αντιδρούν αρνητικά σε εποικοδομητικές προτάσεις, ή να κωλυσιεργούν σκόπιμα, με την ελπίδα ότι ο χρόνος ευνοεί τις θέσεις τους.

ΕΞ ΟΙΚΕΙΩΝ ΤΑ ΒΕΛΗ…

Σαν να μην έφτανε η αδιαλλαξία, αλλά και προκλητική στάση των Σκοπιανών, το Νοέμβριο του 2004 οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν το εν λόγω κράτος με την επίμαχη επωνυμία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Παράλληλα, λες και ήθελαν να τρίψουν αλάτι στην πληγή, παρότρυναν την Ελλάδα να συνεχίσει τις συνομιλίες με τα Σκόπια για την επίλυση του προβλήματος…

Το ότι η απόφαση αυτή των ΗΠΑ έρχεται σε αντίφαση με τις αποφάσεις του ΟΗΕ δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, γιατί το προηγούμενο έτος είχαν εισβάλει στο Ιράκ, παραβιάζοντας κάθε σχετικό διεθνή νόμο.

Η αναγνώρισή τους από τις ΗΠΑ ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας» άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, για να ακολουθήσουν και άλλες χώρες, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα πάνω από 120 χώρες να έχουν αναγνωρίσει το προς βορρά γειτονικό κράτος της πατρίδας μας με την επωνυμία αυτή.

Για να διαμορφώσουμε γνώμη για την ακατανόητη στάση των ΗΠΑ, ας αναφερθούμε σε ένα άρθρο που είδε τη δημοσιότητα στην έγκριτη αμερικανική εφημερίδα The Washington Times στις 24 Σεπτεμβρίου 2008. Μεταφράζω σχετικό απόσπασμα:
«Το 1944 ο Edward Stettinius, Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, εξέφρασε την ανησυχία του για τη δημιουργία της περιφέρειας «Μακεδονία» από τον ηγέτη της κομουνιστικής Γιουγκοσλαβίας Τίτο. Ο Stettinius προείδε τις καταστροφικές επιπτώσεις της επιλογής από τον Τίτο της επωνυμίας για μια πανάρχαια περιοχή, το 52% της οποίας σήμερα ανήκει στην Ελλάδα, 9% στην Βουλγαρία, και 39% στη Γιουγκοσλαβία.

{…} Περίπου μισό αιώνα αργότερα, εκείνη η περιφέρεια της Γιουγκοσλαβίας ανακηρύχθηκε σε ανεξάρτητο κράτος το 1991, και αναγνωρίσθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως FYROM. Και όμως, τα υποχθόνια σχέδια του Τίτο υποβόσκουν μέχρι σήμερα με διάφορες μορφές, μια από τις οποίες είναι η χρήση του εθνωνύμιου «Μακεδονία». Το νέο Σύνταγμα του κράτους αυτού καλεί όλους τους «Μακεδόνες» σε γειτονικές χώρες να εξεγερθούν και να ενωθούν. Επιπλέον, η FYROM έχει εκδώσει χαρτονομίσματα στα οποία απεικονίζεται ο Λευκός Πύργος της ελληνικής Θεσσαλονίκης, και δημιούργησαν σημαία με το μακεδονικό σύμβολο του Φιλίππου και του υιού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βασιλέων της Μακεδονίας, η οποία αποτελούσε τμήμα της Ελλάδας.

Χρόνια εποικοδομητικής διπλωματίας των ΗΠΑ και του ΟΗΕ είχαν ως αποτέλεσμα η FYROM να απαλείψει από το Σύνταγμά της τις προσβλητικές λέξεις, και να αφαιρέσει από τη σημαία της σύμβολα της αρχαίας Μακεδονίας. Πολλοί πίστευαν πως η FYROM προσανατολιζόταν προς την υιοθέτηση μιας επωνυμίας όπως η «Βόρεια Μακεδονία» ή η «Άνω Μακεδονία», η οποία ανταποκρίνεται στη γεωγραφική της θέση.

Όμως το 2004 η κυβέρνηση των ΗΠΑ ακολούθησαν μια πολιτική που δεν λάμβανε υπόψη τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, αλλά προωθούσε τις άμεσες επιδιώξεις της FYROM. Έτσι οι ΗΠΑ διαφοροποιήθηκαν από τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και αναγνώρισαν την FYROM ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας»… Αυτή η ξαφνική αλλαγή πολιτικής υπέσκαψε τις διεθνείς προσπάθειες για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης, και ενθάρρυνε τους Σκοπιανούς που αντιτίθενται στις διπλωματικές διαδικασίες διευθέτησης του θέματος της επωνυμίας».
Το δημοσίευμα υπογράφουν δύο Γερουσιαστές των ΗΠΑ, ο Bob Menendez του Δημοκρατικού Κόμματος, και η Olympia J. Snowe, μέλος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Όπως γράφουν οι δύο Αμερικανοί Γερουσιαστές, πριν από χρόνια στα Σκόπια κυκλοφόρησε χαρτονόμισμα, με την εικόνα του Λευκού Πύργου της Θεσσαλονίκης, με όλα τα αλυτρωτικά υπονοούμενα.
Πιο πρόσφατα τα Σκόπια μετονόμασαν το διεθνές αεροδρόμιό τους σε «Αεροδρόμιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου».

Τώρα σχεδιάζουν την ανέγερση αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην πλατεία της πρωτεύουσάς τους, ύψους 22 μέτρων! Παραθέτω σχετικό δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Ελευθεροτυπία (5/5/09):
«Την ανέγερση αγάλματος εφίππου Μ. Αλεξάνδρου, ύψους 22 μέτρων, όσο δηλαδή μια οκταόροφη πολυκατοικία, στην κεντρική πλατεία της πόλης ανακοίνωσε επισήμως ο δήμαρχος των Σκοπίων. Η ολοκλήρωση του έργου θα έχει γίνει τον Οκτώβριο του 2010. Θα έχει κόστος 4,5 εκ. ευρώ».

ΠΡΟΣΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΒΟΥΛΩΜΕΝΑ ΤΑ ΑΥΤΙΑ

Κάτω από αυτές τις συνθήκες πώς μπορεί να προχωρήσει ένας διάλογος για την εξεύρεση μιας αμοιβαία αποδεκτής επωνυμίας;
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται καν περί διαλόγου. Η λέξη διάλογος σημαίνει συζήτηση, συνομιλία μεταξύ προσώπων ή παρατάξεων, που αποβλέπει στην αμοιβαία πληροφόρηση επί συγκεκριμένου θέματος, ή στην ειλικρινή αναζήτηση λύσης ενός προβλήματος που απασχολεί τις δύο συμβαλλόμενες πλευρές.
Η ειλικρίνεια, και η καλή πρόθεση, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή ενός εποικοδομητικού διαλόγου.

Δυστυχώς, στην περίπτωση των Σκοπίων αυτές οι προϋποθέσεις λείπουν, με αποτέλεσμα ο υποτιθέμενος διάλογος να εκφυλίζεται σε τέχνασμα για την επ’ αόριστον αναβολή λήψης απόφασης για το υπό συζήτηση θέμα.

Γιατί πώς θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ειλικρινής η πρόθεση των Σκοπιανών για την εξεύρεση λύσης στην επωνυμία του νεοσύστατου κράτους τους, αποδεκτής από τις δύο πλευρές, όταν κατά τη διάρκεια του διαλόγου προβαίνουν σε ενέργειες, που ως στόχο έχουν την πρόκληση της ελληνικής πλευράς;
Εντύπωση μου έχει κάνει ο ρεαλιστικός τρόπος με τον οποίο ο Π. Κ. Ιωακειμίδης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει θέσει τη διένεξη μεταξύ των Σκοπίων και της Ελλάδας για το υπό συζήτηση θέμα, όπως διαπιστώνουμε από το ακόλουθο απόσπασμα δημοσιεύματός του στην αθηναϊκή εφημερίδα Τα Νέα (29/2/2008):
«Κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να ονομάζεται συνταγματικά όπως αυτή θέλει χωρίς να μπορεί μια άλλη, τρίτη χώρα να επιβάλει την ονομασία της αρεσκείας της. Από την άλλη μεριά, κάθε χώρα οφείλει να σέβεται τις ευαισθησίες και την πολιτική πραγματικότητα, ιδιαίτερα των όμορων χωρών με τις οποίες είναι «καταδικασμένη» να συμβιώσει, και θέλει να συνυπάρξει στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συμμαχίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό επιβάλλει όχι μόνο το διεθνές δίκαιο αλλά και, κυρίως, η απλή πολιτική λογική».

Δυστυχώς αυτή η απλή πολιτική λογική, αλλά θα πρόσθετα και ο σεβασμός προς την ιστορία, είναι στοιχεία που λείπουν παντελώς από το διαπραγματευτικό πακέτο της Σκοπιανής πλευράς, με αποτέλεσμα το αδιέξοδο στο οποίο έχει οδηγηθεί το όλο θέμα, και οι εντάσεις που προκαλεί με όλες τις αποσταθεροποιητικές προεκτάσεις, σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή της νότιας Ευρώπης, όπως υποδηλώνει και ο στίχος του ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου:
«Εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε».