Όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά την Κύπρο μαζί με άλλους δύο «Πρεσβύτερους», τον Τζίμι Κάρτερ και τον Λαχντάρ Μπραχίμι, μας έκανε εντύπωση πόσο βαθιά ριζωμένη στους κατοίκους του νησιού ήταν η δίψα για ειρήνη (σ.τ.μ. οι Πρεσβύτεροι – «Elders» – είναι οργάνωση για την προώθηση της ειρηνικής επίλυσης διεθνών προβλημάτων και κρίσεων, της οποίας τα μέλη είναι εξέχουσες προσωπικότητες στο παγκόσμιο στερέωμα και πρώην ηγέτες). Είναι όμως σαφές ότι υπάρχουν ακόμη σημαντικά εμπόδια στην προσπάθεια για επίλυση των διαφορών. Πολλοί ανησυχούν για τους όρους μιας ενδεχόμενης επανένωσης, κάτι που είναι βεβαίως κατανοητό.
Επιπλέον, οι δεκαετίες του διαχωρισμού και της διασποράς ακραίων δογμάτων από τις πολιτικές ηγεσίες και των δύο πλευρών, έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα καχυποψίας στους Κυπρίους. Το πιο σημαντικό εμπόδιο που εντόπισα όμως είναι ο εφησυχασμός – το αίσθημα παραίτησης από την ελπίδα για πρόοδο και η απαισιοδοξία ότι η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί ακόμη και αν επιτευχθεί κάποια συμφωνία. Φοβούμαστε ότι αυτός ο κυνισμός μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια μιας χρυσής ευκαιρίας για την επίλυση του Κυπριακού, ενώ παράλληλα αποκρύπτει τους κινδύνους που ενέχει μια νέα αποτυχία.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, εγώ και οι συνεργάτες μου είχαμε υποσχεθεί ότι θα παρακολουθούμε το θέμα από κοντά και, αν χρειαστεί, θα επιστρέψουμε στην Κύπρο. Αναμφίβολα, η επίλυση της διαμάχης επαφίεται εντέλει στους πολίτες και τους ηγέτες του νησιού. Ωστόσο, εμείς οι υπόλοιποι μπορούμε και πρέπει να ενθαρρύνουμε τις προσπάθειές τους.
Έτσι, την ερχόμενη εβδομάδα πρόκειται να μεταβώ εκ νέου στην Κύπρο μαζί με τους «Πρεσβύτερους» Λαχντάρ Μπραχίμι και Γκρο Μπρούντλαντ. Στη συνέχεια θα επισκεφθούμε την Άγκυρα και την Αθήνα. Τόσο εμείς, όσο και άλλοι παρατηρητές, θεωρούμε ότι η προοπτική για ειρήνη και ενότητα στην Κύπρο είναι πολύ κοντά, αλλά ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά. Ελπίδα μας είναι να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος, στο οποίο η προσοχή των εμπλεκομένων θα παραμείνει εστιασμένη στα ζητήματα που πραγματικά έχουν σημασία. Ως ξένοι, θα δώσουμε έμφαση στα προσδοκώμενα οφέλη από την ειρήνη και στους κινδύνους της αποτυχίας.
Είναι εύκολο να παραπλανηθεί κανείς από την ομορφιά της Κύπρου, το κλίμα και τον τρόπο ζωής στο νησί. Η συνεχιζόμενη διχοτόμηση φαίνεται να επηρεάζει ελάχιστα την καθημερινότητα των πολιτών. Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική. Στη διάρκεια της προηγούμενης επίσκεψής μας, είδαμε πόσο πολύ δυσκολεύει η ζωή των κατοίκων λόγω του χωρισμού και πως η διχοτόμηση αποτελεί τροχοπέδη για την οικονομική πρόοδο και ευμάρεια της χώρας.
Επίσης, το Κυπριακό παραμένει μια ανοιχτή πληγή που εξυπηρετεί αλλότρια πολιτικά συμφέροντα. Για παράδειγμα, είναι το βασικό εμπόδιο για την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε. και όλα τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται τόσο για τους Τούρκους, όσο και για τους Ευρωπαίους, ιδιαίτερα για τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, το Κυπριακό είναι το μεγάλο αγκάθι για τις προσπάθειες προσέγγισης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, δύο σημαντικών περιφερειακών δυνάμεων, η συνεργασία των οποίων θα αποδειχθεί ωφέλιμη.
Πρέπει να τονίσουμε σε αυτό το σημείο ότι η άποψη που φαίνεται να συμμερίζονται ορισμένοι και στις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής είναι ότι το σχετικά ήρεμο κλίμα θα παραμείνει ως έχει ακόμη και αν δεν επιτευχθεί λύση. Η άποψη αυτή είναι λανθασμένη. Ο κίνδυνος να υιοθετηθούν πιο σκληρές απόψεις στο μέλλον και να μονιμοποιηθεί το καθεστώς διχοτόμησης είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Κάτι τέτοιο δεν θα επιδεινώσει απλώς τη σχέση μεταξύ των δύο κοινοτήτων, αλλά θα οδηγήσει και σε αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή.
Αξίζουν συγχαρητήρια στον πρόεδρο, Δημήτρη Χριστόφια και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, για το γεγονός ότι αμφότεροι αναγνωρίζουν τους προαναφερθέντες κινδύνους. Γι’ αυτό άλλωστε καταβάλλουν επίπονες προσπάθειες στην κατεύθυνση της λύσης μιας διζωνικής διακοινοτικής ομοσπονδίας, η οποία θα επιτρέψει και στις δύο πλευρές να επωφεληθούν από το κλίμα σταθερότητας και ειρήνης που θα τη συνοδεύσει.
Οι προσπάθειές τους πρέπει να υποστηριχθούν με κάθε δυνατό μέσο. Χρειάζεται να ξεκινήσει μια συντονισμένη εκστρατεία ενημέρωσης για τα οφέλη που θα έχει μια λύση, ακόμη και αν αυτή εμπεριέχει αμοιβαίες υπαναχωρήσεις. Η ιστορία διδάσκει ότι οι υπαναχωρήσεις στον βωμό της ειρήνης αποδίδουν μακροπρόθεσμα καρπούς. Τόσο η Άγκυρα, όσο και η Αθήνα πρέπει να πρωτοστατήσουν στην υποστήριξη των δύο ηγετών, αφού και οι δικοί τους πολίτες θα επωφεληθούν από την ειρήνη στην Κύπρο. Το μήνυμα αυτό θα μεταφέρουμε κατά την επίσκεψή μας στην ελληνική και την τουρκική πρωτεύουσα.
Δεν είναι βεβαίως εύκολο για τους ανθρώπους να παραμερίζουν όσα τους χώριζαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εμπειρία μου από τη Νότια Αφρική όμως έδειξε ότι το θάρρος των ηγετών και το όραμα των πολιτών επαρκούν για να γιατρέψουν ακόμη και τις πιο βαθιές πληγές και να υπερκεράσουν ακόμη και τα πιο μεγάλα εμπόδια.
Θάρρος και όραμα υπάρχουν στην Κύπρο. Αυτό που μένει είναι να ενεργοποιηθούμε ώστε να κεφαλαιοποιήσουμε την ευκαιρία που μας παρουσιάζεται. Οι μελλοντικές γενιές θα μας ευγνωμονούν για την επιπλέον προσπάθεια που καταβάλαμε όταν χρειάστηκε.
* Ο βραβευμένος με Νομπέλ Ειρήνης Desmond Tutu είναι Νοτιοαφρικανός ιερέας και ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.