«Μα στερνός, στο σαστισμένο πλήθος, κάπου σε μιαν άκρη,
Ένας που ήσυχα κοιτάζει βουρκωμένος απ’ το δάκρυ,
Μ’ άλαλο θυμό και πόνο μια αυτά πού ’κλεψαν θαμάζει,
Μια σιχένεται τον κλέφτη σύψυχα κι ανατριχιάζει
Ω! που ζώντας και που σκόνη, δίχως σχώριο να γροικήση,
Ν’ ακλουθιέται η αχορτασιά του η ιερόσυλη με μίση,
Και η εκδίκηση ως τον τάφο και πιο πέρα, το όνομά του
Να το κυνηγά, στο πλάγι του μωρόδοξου Ηροστράτου,
Και σε φύλλα λεκιασμένα και γραμμές που καίνε ας γίνη
Ατελείωτα να στράφτουν εμπρηστές ναών κι Ελγίνοι,
Καταδικασμένοι αιώνια στο ίδιο ανάθεμα κι οι δυο τους,
Που ίσως στο στερνό θε να ’βρης και τον πιο χειρότερό τους,
Έτσι ας στέκουν, να τους βλέπουν τα μελλούμενα τα χρόνια,
Άγαλμα άσειστο, με βάση μοναχή, την καταφρόνια».
(μετάφραση Στέφανου Μύρτα)
Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας προσεκτικά την «Κατάρα της Αθηνάς», (“The curse of Minerva”), το αριστούργημα αυτό του Λόρδου Βύρωνα, ολοένα και περισσότερο καταλήγω στο συμπέρασμα ότι πιο μεστοί στίχοι, που να συμπυκνώνουν τόση οργή κι αγανάκτηση για το έγκλημα του Έλγιν και τόσο βαθιά θλίψη για τα κλεμμένα Μάρμαρα δεν υπάρχουν.
Κι επειδή πολλά ακούγονται τελευταία για την προσωπικότητα του Λόρδου Βύρωνα, καλό θα ήταν να έχουμε υπ’ όψη μας κάποια πράγματα για τον μεγάλο αυτό φιλέλληνα και επαναστάτη, που ο Μέτερνιχ και οι συνοδοιπόροι του προσπαθούσαν να διαβάλουν και να παρουσιάσουν ως πράκτορα της Αγγλίας, μόνο και μόνο επειδή υπονόμευε τα συμφέροντα της καθεστηκυίας τάξης τους και ξεσήκωνε τους λαούς σε εξέγερση. Όμως, μόνο στρατευμένος σε οποιαδήποτε συμφέροντα δεν ήταν ο Άγγλος Λόρδος.
Εκτός από ποιητής, ο Λόρδος Βύρων, ήταν ένα σπάνια φιλελεύθερο και προοδευτικό για την εποχή του άτομο. Ασπάστηκε τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, όχι μόνο θεωρητικά, αλλά αγωνιζόμενος παράλληλα για την επικράτησή τους σε πολλά επίπεδα. Ο αγώνας του στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων είναι βέβαια γνωστός σε όλους. Αλλά δεν ήταν ο μόνος. Ως μέλος της Βουλής των Λόρδων, στις 27/4/1812 κατά τη διάρκεια της πρώτης και μνημειώδους ομιλίας του, η οποία διδάσκεται και σήμερα στα βρετανικά σχολεία, τάχθηκε κατά της θανατικής ποινής, που οι συντηρητικοί της εποχής ήθελαν να επιβάλουν στους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νότιγχαμ, (τους λεγόμενους «Λουδίτες»), επειδή κατέστρεφαν τα μηχανήματα που θα τους έβγαζαν στην ανεργία και ήταν ο μόνος που καταψήφισε το σχετικό νομοσχέδιο.
Είχε το χάρισμα να βλέπει πολύ μακρύτερα από την κοντόφθαλμη εποχή του. Απεχθανόταν τον πόλεμο και δεν έχανε ευκαιρία να αντιταχθεί στον συντηρητισμό και το κατεστημένο της εποχής σε οποιαδήποτε γωνιά της Γης. «Η φρίκη του πολέμου», έγραφε σε επιστολή του στις 23-1-1823, «είναι αρκετή από μόνη της, χωρίς να προστεθεί η εν ψυχρώ σκληρότητα από τη μια ή την άλλη πλευρά».
Πριν πάει στο Μεσολόγγι, ο Λόρδος Βύρων, είχε αναπτύξει πλούσια δράση μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Ιταλών Καρμπονάρων εναντίον της Αυστρίας. Είχε υποστηρίξει τους Ινδούς, τους Ινδιάνους του Περού και γενικότερα τους Λατινοαμερικάνους, ενώ περνώντας από τη Γενεύη, είχε γράψει ποίημα για τον «Φυλακισμένο της Σιγιόν», έναν Ελβετό επαναστάτη που είχε φυλακιστεί για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις.
Δεν είναι να απορεί λοιπόν κανείς γιατί ο Μαξίμ Γκόρκι τον χαρακτήρισε ως τον «μεγαλόπνοο ποιητή που αφιέρωσε τις δυνάμεις του για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τους τυράννους».
Ο εξαίρετος αυτός διανοούμενος και ειρηνιστής μισούσε την αδικία εις βάρος των αδυνάτων και δεν παρέλειπε να στηλιτεύει με πολλή καυστικότητα τον Λόρδο Έλγιν, αλλά και την ίδια την πατρίδα του, την «Αλβιόνα», για την κλοπή των Μαρμάρων μέχρι το θάνατό του. Εκτός από την «Κατάρα της Αθηνάς», στο ποίημά του «Τσάιλντ Χάρολντ» (“Childe Harold”), αναφέρει:
«… Με χέρι στρίγγλας ρήμαξες [σ.σ. Αγγλία] συντρίμμια που και χρόνια
Και οι τύραννοι σεβάστηκαν, μ’ αγάπη ή ζηλοφθόνια».
(μετάφραση Στέφανου Μύρτα)
Όταν ο Βύρων αρρώστησε στο Μεσολόγγι, αρνήθηκε να το εγκαταλείψει, όπως του συνέστησαν οι γιατροί και άφησε εκεί την τελευταία του πνοή. Εκτός από το φιλελληνισμό του, αξίζει νομίζω να συγκρατήσουμε και τα λόγια του: «Θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω, και τις πέτρες ακόμα ενάντια στους τυράννους της Γης», που συμβολίζουν την αντίσταση κάθε καταπιεσμένου οποιασδήποτε εποχής ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης.
Δίκαια λοιπόν η 19η Απριλίου, ημέρα θανάτου του Λόρδου Βύρωνα, έχει προταθεί ως «Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης». Είναι ευνόητο άλλωστε, πως η μέρα αυτή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί όχι μόνο για την προώθηση ενός σύγχρονου φιλελληνικού κινήματος διεθνώς, αλλά και ως σύμβολο εξέγερσης ενάντια σε κάθε κοινωνική αδικία και καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όπως ακριβώς θα το ήθελε και ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον…
*Η Χριστιάννα Λούπα είναι δικηγόρος και συγγραφέας http:// christiannaloupa.wordpress.com