Μέρος 2ο

Τα έργα που απεικονίζουν τις καλύτερες στιγμές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, και της πρώτης δημοκρατίας του κόσμου, φιλοξενούνται πλέον σε ένα κτίριο διεθνών προδιαγραφών, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

Με τα γλυπτά του Παρθενώνα τα έργα της κλασικής εποχής φτάνουν σε ανυπέρβλητα ύψη. Όλα τα έργα που σχεδίασε ο Φειδίας, και δημιούργησε με τους μαθητές του τον 5ο αιώνα π.Χ., βρίσκονται στο Μουσείο: η ζωφόρος, οι μετόπες και τα αετώματα.
Η ζωφόρος με την πομπή των Παναθηναίων πραγματικά μαγεύει. Μήκους 160 μέτρων και ύψους 1,02 μέτρου, περιέτρεχε το πάνω τμήμα των τοίχων του ναού, τον σηκό. Στον ναό του Παρθενώνα βρισκόταν σε ύψος 10 μέτρων, και ως εκ τούτου ήταν δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς όλες τις παραστάσεις. Στο Μουσείο η ζωφόρος βρίσκεται σε ύψος ενάμισι μέτρου, και έτσι οι επισκέπτες βλέπουν με άνεση κάθε λεπτομέρεια των γλυπτών παραστάσεων.
Τα 75 μέτρα της ζωφόρου, δηλαδή κοντά στο 50%, 15 μετόπες και 18 υπερμεγέθη αγάλματα αποτελούν τα γλυπτά, που πριν από 208 χρόνια ξήλωσε από τον Παρθενώνα ο Λόρδος Έλγιν, με τη βοήθεια Τούρκων εργατών, τα οποία σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στη θέση τους βρίσκονται γύψινα εκμαγεία (ομοιώματα). Στο Βρετανικό Μουσείο βρίσκεται και η μια από τις έξι Καρυάτιδες του Ερεχθείου, αποκομμένη από τις πέντε αδερφές της, και σε ένα ξένο και ψυχρό περιβάλλον.

Εν ολίγοις, στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης εκτίθενται:
*Προϊστορικά ευρήματα. *Χάλκινα αντικείμενα, πήλινα, επιγραφές, νομίσματα. *Έργα από τα ιερά και τα δημόσια κτίρια γύρω από τον Βράχο, όπως το διονυσιακό θέατρο, το Ασκληπιείο, το ιερό της Νύμφης. *Ως σύνολο το αέτωμα του Εκατομπέδου με τα συμπλέγματα του Ηρακλή και το αέτωμα της Γιγαντομαχίας. *Η ζωφόρος του Παρθενώνα ολόκληρη, τα ακέραια γλυπτά, τα θραύσματα, και στη σωστή τους θέση τα ομοιώματα εκείνων που δεν βρίσκονται (ακόμα) στην Ελλάδα. *Όλα τα αγάλματα και τα θραύσματα των αετωμάτων του Παρθενώνα, και τα ομοιώματά τους όσα δεν βρίσκονται στην Ελλάδα. *Όλες οι μετόπες του Παρθενώνα, και τα ομοιώματα όσων δεν βρίσκονται, προσωρινά θέλω να πιστεύω, στην Ελλάδα. *Το θωράκιο του ναού της Νίκης όπως περίπου θα ήταν στη θέση του. *Έργα της Ακρόπολης που έγιναν κατά τη διάρκεια της ρωμαιοκρατίας.

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης δίνει την δυνατότητα στους επισκέπτες να σχηματίσουν μια σαφή εικόνα των έργων του Ιερού Βράχου, και του γύρω χώρου, και διά μέσου αυτών της ζωής, και της λατρείας, των αρχαίων Αθηναίων.

Σε άλλη αίθουσα υπάρχουν γλυπτά της αρχαϊκής εποχής, όπως Κόρες της αθηναϊκής αριστοκρατίας, Κούροι, ιππείς, άλογα και άλλα ζώα. Τα περισσότερα έργα είναι αφιερώματα αριστοκρατικών οικογενειών και τυράννων. Στην ίδια αίθουσα υπάρχουν έργα από την Ακρόπολη του Σόλωνα, του Πεισίστρατου και του Κλεισθένη, των μεγάλων ανδρών που προλείαναν το έδαφος για τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή.

ΔΥΟ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ «ΕΥΓΕΝΕΙΣ» ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Τώρα που οι επισκέπτες του Μουσείου, Έλληνες και τουρίστες, έρχονται σε άμεση επαφή με τη ζωφόρο, τις μετόπες και τα αετώματα του Παρθενώνα, μεταξύ άλλων εκθεμάτων, διαπιστώνουν με οδύνη το μέγεθος του βανδαλισμού που διέπραξε ο Λόρδος Έλγιν, όταν το 1801 άρχισε να αποσπά από τη φυσική τους θέση κάποια από τα αριστουργήματα της κλασικής γλυπτικής.

Ο Παρθενώνας υπέστη δύο μεγάλες καταστροφές τους τελευταίους τέσσερις αιώνες. Η πρώτη έγινε όταν ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, επικεφαλής των βενετσιάνικων στρατευμάτων, στον πόλεμο μεταξύ της Βενετίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τον Σεπτέμβριο του 1687 διέταξε τον βομβαρδισμό του Παρθενώνα.
Κάποια βλήματα έπεσαν πάνω στον Παρθενώνα, τον οποίο οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη πυρομαχικών. Από την έκρηξη καταστράφηκε η στέγη, και ένα μεγάλο μέρος του ναού.

Λίγες ημέρες αργότερα, όταν οι Βενετοί κατέλαβαν την Αθήνα, ο Μοροζίνι διάλεξε το εξαίσιο γλυπτικό σύμπλεγμα του δυτικού διαζώματος με τον Ποσειδώνα και τα δύο άλογα, για να το μεταφέρει ολόκληρο στην πατρίδα του. Όμως, κατά την απόσπαση των γλυπτών, γκρεμίστηκε ολόκληρο τμήμα του ναού και τα μάρμαρα θρυμματίστηκαν καταγής.

Μετά από 114 χρόνια, συγκεκριμένα το 1801, ο Παρθενώνας υπέστη την μεγαλύτερη λεηλασία στην μακρόχρονη ιστορία του. Υπεύθυνος για την βέβηλη εκείνη πράξη ήταν ο Βρετανός Λόρδος Έλγιν, τότε Πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Έλγιν είχε αρκετή επιρροή που του επέτρεψε να αποκτήσει από τον Τούρκο βεζίρη μια άδεια, έστω περιορισμένη και υπό όρους. Να τι έλεγε το σχετικό φιρμάνι:
«…κανείς να μην εμποδίσει τους καλλιτέχνες να περιηγηθούν, να εξετάσουν και να παρατηρήσουν τις παραστάσεις και τα οικοδομήματα που θα επιθυμούσαν να αντιγράψουν ή να κατασκευάσουν εκμαγεία από κιμωλία ή γύψο των διακοσμητικών γλυπτών και μορφών ή να ανασκάψουν όπου θα έκριναν αναγκαίο σε αναζήτηση επιγραφών ανάμεσα στις επιχώσεις ή να πάρουν, εφόσον το επιθυμούν, μερικά κομμάτια πέτρας με παλαιές επιγραφές και παραστάσεις. Κανείς να μην τους εναντιωθεί σε κάποια από αυτές τις ενέργειες…».

Ο Έλγιν αρχικά έστειλε συνεργείο στην Αθήνα, για να σχεδιάσει τα μνημεία της Αττικής -ιδιαίτερα της Ακρόπολης – και για να κάνει εκμαγεία (πανομοιότυπα) για τη διακόσμηση του εξοχικού του μεγάρου στην Σκοτία.

Στη συνέχεια όμως, με συνεχή και άφθονα δώρα προς τους Τούρκους, τα συνεργεία του Έλγιν αφαιρούσαν συστηματικά επί μία δεκαετία τα γλυπτά και τα αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου της Ακρόπολης. Έτσι αφαιρέθηκαν γλυπτά που βρίσκονταν στον Παρθενώνα και στα άλλα μνημεία, προξενώντας παράλληλα και μεγάλες ζημιές στις δομές των μνημείων.

Τελικά αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα 18 αγάλματα, 15 μετόπες και περίπου 50 γλυπτά της ζωφόρου, συνολικού μήκους 75 μέτρων, σχεδόν το μισό του όλου μήκους.

Το 1816 ο Έλγιν πούλησε τα γλυπτά στην Κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας για το ποσό των 35.000 λιρών. Γνωστά τώρα ως γλυπτά του Έλγιν, αποτελούν μια από τις σημαντικότερες συλλογές του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο.
 Ήδη από την εποχή που ο Λόρδος ΄Ελγιν αφαίρεσε τμήματα του Παρθενώνα, πολλοί χαρακτήρισαν τη συμπεριφορά του σαν μια πράξη βανδαλισμού, η οποία αλλοίωσε τον ναό για πάντα, και ως το χειρότερο πολιτιστικό έγκλημα που υπέστη η ανθρωπότητα.
Ο λόρδος Βύρωνας, κορυφαίος ποιητής και φιλέλληνας, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Αθήνα το 1809, ήταν ο πρώτος που κατήγγειλε τον Έλγιν για την λεηλασία του Παρθενώνα με τα περίφημα ποιήματά του «Η κατάρα της Αθηνάς» και «Τσάιλντ Χάρολντ».

Η Μελίνα Μερκούρη στην διάρκεια της ακάματης εκστρατείας της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στον τόπο τους, την Αθήνα, είχε απευθύνει και αυτά τα λόγια στις Βρετανικές Αρχές:
«…πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας…».
Με την αποπεράτωση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, τα επιχειρήματα των Άγγλων ότι τα Ελγίνεια μάρμαρα δεν πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα, γιατί δεν διαθέτει τους κατάλληλα εξοπλισμένους μουσειακούς χώρους για τη διατήρησή τους, καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος. Το Νέο Μουσείο είναι πολύ πιο κατάλληλο για τη διατήρησή τους από το Βρετανικό Μουσείο, με το οποίο δεν έχουν καμιά συγγένεια. Αυτά τα γλυπτά ανήκουν στον χώρο όπου δημιουργήθηκαν, και στην χώρα, από την οποία αφαρπάχθηκαν με δόλια μέσα.

Τώρα που ο πρωταρχικός ισχυρισμός των Άγγλων έπαυσε να ισχύει, επινόησαν το ακόλουθο ανόητο επιχείρημα, όπως διατυπώθηκε από το Γραφείο Τύπου του Βρετανικού Μουσείου:
 «Το Βρετανικό Μουσείο καλωσορίζει θερμά το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, αλλά δεν μετακινείται από την πάγια άποψή του ότι τα γλυπτά του Παρθενώνα αποτελούν τμήμα της κληρονομιάς που μοιράζονται οι πολίτες του κόσμου και ξεπερνούν τα πολιτιστικά όρια. Το Βρετανικό Μουσείο παραμένει πεπεισμένο ότι ο παρών διαχωρισμός επιτρέπει διαφορετικές και συμπληρωματικές ιστορίες να ειπωθούν για τα γλυπτά που έχουν διασωθεί και επιβεβαιώνουν την παγκόσμια κληρονομιά της Αρχαίας Ελλάδος.

Λόγος ύπαρξης του Βρετανικού Μουσείου είναι να παρουσιάζει σε παγκόσμιο κοινό (6 εκατομμύρια επισκεπτών το χρόνο) εκθέματα, που μας χαρίζουν σφαιρική θεώρηση των πολιτισμών του πλανήτη μας. Το Βρετανικό είναι το Μουσείο για όλο τον κόσμο. Το έργο και οι δραστηριότητές του τα τελευταία χρόνια στο Λονδίνο, στη Μ. Βρετανία και σε όλο τον κόσμο υποστηρίζουν τη θεμελιώδη αποστολή του και συνεισφέρουν στην επιτυχία των 250 χρόνων ιστορίας του».
Το αίτημα της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη για την επιστροφή των κλεμμένων από τον Λόρδο Έλγιν μαρμάρων πρέπει να γίνει αίτημα όλων των Ελλήνων, αλλά και του πολιτισμένου κόσμου.

(Συνεχίζεται)