Κατά τους επόμενους μήνες δεν είναι λίγες, ούτε και ασήμαντες, οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.).

Πρώτη και σημαντικότερη, κατά την άποψή μου, είναι η προοπτική εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε.. Όπως έχει ανακοινωθεί από καιρό, στις 23 Ιουνίου, σε δύο μήνες δηλαδή, θα γίνει δημοψήφισμα στην Βρετανία για το αν θα παραμείνει στην Ε.Ε. ή θα αποχωρήσει από αυτήν.

Δημοσκόπηση που διενεργήθηκε κατά το διήμερο 11-12 Απριλίου έδειξε πως οι Βρετανοί είναι διχασμένοι ως προς το αν η χώρα τους πρέπει να παραμείνει ή να αποχωρήσει από την Ε.Ε., καθότι το ποσοστό των πολιτών υπέρ και κατά είναι το ίδιο, 39%, ενώ 17% δήλωσαν αναποφάσιστοι και 5% αποχή.

Απευθυνόμενος στους συμπατριώτες του, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, μεταξύ άλλων έκανε και την ακόλουθη δήλωση: «Η επιλογή είναι τώρα στα χέρια σας». Ο ίδιος εξέφρασε την προσωπική του άποψη πως η Βρετανία θα είναι ασφαλέστερη, ισχυρότερη και σε καλύτερη κατάσταση εάν παραμείνει μέλος της Ε.Ε., και πως η απόφαση που θα παρθεί στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου θα είναι η πιο σημαντική για τη χώρα τους στην πρόσφατη ιστορία της.

Σε αντίθεση, οι υπέρμαχοι της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. προβάλλουν το επιχείρημα πως η χώρα τους θα επανακτήσει την εθνική της κυριαρχία, ενώ παράλληλα θα έχει τη δυνατότητα να συνάπτει εμπορικές συμφωνίες με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. 

Προφανώς οι Βρετανοί που είναι υπέρμαχοι αυτής της στάσης έναντι της Ε.Ε. ακόμα εμφορούνται από την ιδέα της Μεγάλης Βρετανίας, όταν δηλαδή βρισκόταν στο απόγειο της δόξας της, με αποικίες σε διάφορες περιοχές του πλανήτη μας. 

Για παράδειγμα, το 1740, όταν η Βρετανία ήταν κοσμοκράτειρα, είχε γραφθεί και μελοποιηθεί το ποίημα «Rule Britannia», το οποίο τραγουδιέται μέχρι σήμερα.

Δειγματοληπτικά δίνω την πρώτη στροφή, ενδεικτική της βρετανικής υπεροψίας:

When Britain first, at Heaven’s command 

Arose from out the azure main; 

This was the charter of the land,

And guardian angels sang this strain:

«Rule, Britannia! Rule the waves:

Britons never will be slaves».

Και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έχει εκφράσει την άποψή του για τις αρνητικές επιπτώσεις από την πιθανή αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. Συγκεκριμένα, σε πρόσφατη συνέντευξή της η Κριστίν Λαγκάρντ, διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ, έκανε τις ακόλουθες παρατηρήσεις: «Βλέπουμε επίσης κάποιες πολύ ανησυχητικές γεωπολιτικές απειλές… Το Brexit είναι αναμφίβολα μέρος της αβεβαιότητας που έχουμε αυτήν τη στιγμή».

Σε δημοσίευμά της η αθηναϊκή εφημερίδα Έθνος με τίτλο «Το Brexit απειλεί την παγκόσμια οικονομία, προειδοποιούν οι χώρες της G20» γράφει, μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: «Ο κίνδυνος μιας εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το λεγόμενο Brexit, απειλεί την παγκόσμια οικονομία που ήδη πλήττεται από την αβεβαιότητα, εκτιμούν οι υπουργοί Οικονομικών των 20 πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών (G20) στην ανακοίνωση που εξέδωσαν μετά τη λήξη των εργασιών της συνόδου τους στην Ουάσινγκτον», (15/4/16).

Σημειώνω ότι το Brexit σχηματίσθηκε κατ’ αναλογία με το Grexit, όταν μέχρι πρόσφατα γινόταν λόγος για πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την Ε.Ε.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει και η ακόλουθη δήλωση του Μάρτιν Σουλτς, προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Εάν οι Βρετανοί εγκαταλείψουν την Ε.Ε., θα υπάρξει απαίτηση και για άλλα δημοψηφίσματα για αποχώρηση».

Πράγματι, έπρεπε να είχε γίνει κατανοητό από πολύ καιρό πως είναι αδύνατον να διατηρηθεί οικονομική ενότητα και μια κοινή νομισματική πολιτική σε μια ένωση όπως η ευρωπαϊκή, στην οποία κάθε κράτος-μέλος καθορίζει τις δικές του δημοσιονομικές πολιτικές. Σε μια τέτοια ένωση έπρεπε να είναι αναμενόμενη η ευημερία βιομηχανικά ανεπτυγμένων κρατών, όπως η Γερμανία, εις βάρος των κρατών-μελών που εισάγουν προϊόντα κατά πολύ μεγαλύτερης αξίας από εκείνα που εξάγουν.

Η Ε.Ε. ΘΑ ΕΧΕΙ ΤΗ ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΤΙΤΑΝΙΚΟΥ;

Παρά το γεγονός ότι το δημοψήφισμα της Βρετανίας στις 23 Ιουνίου είναι η κύρια έγνοια αξιωματούχων της Ε.Ε., οι εξελίξεις στην Ελλάδα, με την οικονομία της να μη δείχνει σημεία ανάκαμψης, αποτελεί έναν επιπρόσθετο λόγο για την ανησυχία τους.

Όταν στην ύφεση της οικονομίας προσθέσουμε και το πρόβλημα των προσφύγων, ο αριθμός των οποίων υπερβαίνει τις 50.000, και η εξέταση των αιτημάτων τους για άσυλο είναι χρονοβόρα και οικονομικά δυσβάστακτη, αντιλαμβανόμαστε την ανησυχία των εταίρων της Ελλάδας για την ικανότητά της να χειρισθεί τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Για παράδειγμα, μέχρι τα τέλη του Ιουνίου η Ελλάδα θα χρειασθεί 5 δισεκατομμύρια ευρώ, και άλλα 5 δισεκατομμύρια για τον Ιούλιο, απλώς και μόνο να καλύψει τις δόσεις για τα δάνειά της. Σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης, τα χρήματα αυτά δεν υπάρχουν, και ως εκ τούτου θα προκύψει η ανάγκη περαιτέρω δανεισμού από τους Ευρωπαίους εταίρους της, η καλή θέληση των οποίων δεν είναι πλέον δεδομένη.

Τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ που θα χρειασθεί η Ελλάδα τον Ιούνιο και τον Ιούλιο μπορεί να μην ένα τεράστιο ποσό για εύρωστα οικονομικά μέλη της Ε.Ε. Για την Ελλάδα όμως το ποσό αυτό είναι σημαντικό, δεδομένου ότι αντιστοιχεί με το ένα πέμπτο του ετήσιου εισοδήματος που εισπράττει από τη φορολογία.

Τα προβλήματα της Ελλάδας έχουν επιδεινωθεί και από τις επιπτώσεις των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στις αναλήψεις από καταθέσεις στις τράπεζες, γνωστές ως capital controls, καθότι από τη μια εμποδίζουν τις επενδύσεις σε παραγωγικές δραστηριότητες, και από την άλλη την κατανάλωση, και ως εκ τούτου την καχεξία της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, που αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη.

Ενδεικτικό αυτής της κατάστασης είναι το πρόσφατο κύμα χρεοκοπιών μικρών και μεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου (ΓΕΜΗ), από τις αρχές του 2016 έως και το δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου, διαγράφηκαν 9.812 επιχειρήσεις, 78% περισσότερες απ’ ό,τι το πρώτο τρίμηνο του 2015.

Η εξέλιξη αυτή, εκτός από τα οικονομικά προβλήματα των επιχειρηματιών, και την αύξηση της ήδη απαράδεκτα υψηλής ανεργίας, σημαίνει και μείωση των κρατικών εσόδων από τη φορολογία εισοδήματος και κατανάλωσης.

Ενόψει αυτής της κατάστασης, η εχθρική στάση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι ακατανόητη, ιδιαίτερα όταν λάβουμε υπόψη πως το ΔΝΤ είναι υπέρ της μείωσης του ελληνικού χρέους, για να καταστεί διαχειρίσιμο, ενώ η Γερμανία είναι αντίθετη στη μείωση του χρέους.

Με τα νέα μέτρα που σύντομα θα ανακοινώσει η Κυβέρνηση, όπως πιθανή αύξηση του ΦΠΑ, περικοπές σε συντάξεις, κλπ., η οικονομική κατάσταση μάλλον θα επιδεινωθεί. Σημειωτέον ότι το επίπεδο φτώχειας στην Ελλάδα έχει ανέλθει στο 22%, ενώ στην Ε.Ε. είναι 8%.

Σαν να μην έφταναν αυτά τα προβλήματα για την Ελλάδα, και γενικά για την Ε.Ε., ήρθε τώρα να προστεθεί και το προσφυγικό. Σε πάνω από το ένα εκατομμύριο ανέρχεται ο αριθμός των προσφύγων που έχουν καταφύγει στην Ε.Ε., ενώ οι πρόσφυγες και οι παράνομοι μετανάστες που βρίσκονται στην Ελλάδα υπερβαίνουν τις 50.000.

Για την Ελλάδα αυτό είναι ένα οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα τεραστίων διαστάσεων, ιδιαίτερα ενόψει του κλεισίματος των συνόρων από τους βόρειους γείτονές της.

Παράλληλα, η Ευρώπη γερνάει, με την έννοια ότι ο αριθμός των εργαζομένων ηλικίας μεταξύ 56 και 64 ετών θα έχει αυξηθεί σημαντικά ως το 2023, σύμφωνα με πρόσφατες προγνώσεις της Eurostat. Ως εκ τούτου, στις επόμενες δεκαετίες η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει έλλειψη ατόμων σε ηλικία εργασίας, η οποία υπολογίζεται στα 21 εκατομμύρια άτομα.

Αυτή η μεταβολή οφείλεται στον συνδυασμό χαμηλού αριθμού γεννήσεων και αυξανόμενης διάρκειας ζωής. 

Ιδιαίτερα αντιπροσωπευτική της κατάστασης που επικρατεί στην Ε.Ε. αυτήν την περίοδο είναι η ακόλουθη παρομοίωση που πρόσφατα έκανε ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ματέο Ρέντσι: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σαν την ορχήστρα που έπαιζε πάνω στον Τιτανικό».

Όπως γνωρίζουμε, το υπερωκεάνιο «Τιτανικός», το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο της εποχής του, τη νύχτα της 14ης Απριλίου 1912 είχε προσκρούσει σε παγόβουνο, και βυθίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Απριλίου. Για να μετριάσει τον πανικό των επιβατών, η ορχήστρα του Τιτανικού συνέχισε να παίζει, δήθεν αμέριμνα, ενώ το πλοίο βυθιζόταν…