Κάτω από το λεπτό σεντόνι της σκόνης που ενταφίασε κάποια από τα βιβλία μου, ο ανώριμος καταρράκτης του ματιού μου δεν μ’ εμπόδισε να δω το έργο του Φλάβιου Φιλόστρατου (2ος-3ος αι. μ.Χ.), με τίτλο: «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον» (The Loeb Classical Library, ανατύπωση 1969). Στον 2ο τόμο φιλοξενούνται επιστολές του Απολλώνιου και μία πραγματεία τού επισκόπου Καισαρείας Ευσέβιου (265-340 μ.Χ.). 

Λέγεται ότι ο Απολλώνιος πέθανε εκατοχρονίτης. Η στάση του απέναντι στον θάνατο είναι σχεδόν επικούρεια. Σε μία επιστολή του προς κάποιον Ουαλέριο, σημειώνει: «Θάνατος δεν υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά, ούτε γένεση υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά» («θάνατος ουδείς ουδενός ή μόνον εμφάσει, καθάπερ ουδέ γένεσις ουδενός ή μόνον εμφάσει»).

Ο Απολλώνιος γεννήθηκε στα Τύανα της Καππαδοκίας κι έζησε την ίδια ακριβώς εποχή με τον Χριστό. Λίγο πριν γεννηθεί, η μητέρα του είδε σε όνειρό της να της παρουσιάζεται ένας θεός και να της λέει: «Θα γεννήσεις εμένα!» «Και ποιος είσαι εσύ;», ρωτά εκείνη για να πάρει την απάντηση: «Είμαι ο Πρωτεύς».

Η εξαιρετική ευφυΐα του Απολλώνιου φάνηκε από νωρίς. Ο αριστοκράτης πατέρας του φρόντισε να του δώσει την καλύτερη δυνατή μόρφωση. Στα δεκατέσσερά του τον έστειλε στην Ταρσό της Κιλικίας (γενέτειρα του Αποστόλου Παύλου). Εκεί σπούδασε ρητορική, με δάσκαλο τον ρήτορα Ευθύδημο. Κατόπιν πήγε στις Αιγές (στα Τύανα, όχι στη Μακεδονία), όπου μυήθηκε στη φιλοσοφία του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του στωικού Χρύσιππου, του Επίκουρου και άλλων Ελλήνων φιλοσόφων. 

Τελικά, στα δεκάξι του επέλεξε τον πυθαγόρειο τρόπο σκέψης και ζωής: δεν έτρωγε κρέας, δεν έπινε κρασί. Ζούσε με χόρτα και καρπούς. Άφησε τα μαλλιά του και τα γένια του μακριά, φορούσε τριμμένα ρούχα και ποτέ του δεν… αναποδογύρισε γυναίκα (όπως και ο Χριστός). Δώρισε την έπαυλη που κληρονόμησε από τον πατέρα του στον Εύξενο (δάσκαλο στην Πυθαγόρεια Σχολή) και κοιμόταν καταγής σε διάφορα ιερά (όπως οι «χαμαικοίτες» και «ανιπτόποδες» ιερείς του Διός στο πανάρχαιο μαντείο της Δωδώνης). Ο ίδιος ήταν ιερέας του Ασκληπιού και συνάμα γιατρός.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ

Ο Απολλώνιος ταξίδεψε παντού. Στα ταξίδια του περιλαμβάνονται: η Κύπρος, η Έφεσος, η Χίος, η Ρόδος, η Κρήτη, η Σπάρτη και, φυσικά, η Αθήνα. Στις πόλεις αυτές προκήρυττε την ανάγκη αναβίωσης των ελληνικών εθίμων, ηθικής και κλασικής παιδείας – κάτι που αργότερα θα υποστηρίξει και ο αυτοκράτορας Ιουλιανός ο «Αποστάτης» (331 ή 332-363 μ.Χ.). 

Σύμφωνα με τον Φιλόστρατο, ο Απολλώνιος έκανε πολλά θαύματα: στη Ρώμη ανέστησε μια κοπέλα που είχε πεθάνει, ενώ ετοιμαζόταν να παντρευτεί. Ρώτησε να μάθει το όνομά της, έσκυψε, την άγγιξε και της ψιθύρισε κάτι. Η κοπέλα έβγαλε φωνή, σηκώθηκε από το φέρετρο κι επέστρεψε στο σπίτι του πατέρα της (την ίδια ακριβώς εποχή ο Χριστός ανασταίνει την κόρη του Ιάειρου). 

Στην Αθήνα, ένας δαιμονιζόμενος νέος από την Κέρκυρα έβριζε τους θεούς και κορόιδευε τον Απολλώνιο. Ο Απολλώνιος του λέει: «Δεν είσαι εσύ ο υβριστής, αλλά ο δαίμονας που σε κυρίευσε χωρίς να το ξέρεις». Ο δαίμονας έβγαλε φωνή κι εγκατέλειψε τον νέο (και ο Χριστός θεραπεύει τον υβριστή δαιμονιζόμενο Γεργεσινό). Τελικά, όταν ο Απολλώνιος κόντευε να γίνει εκατοχρονίτης, αναλήφθηκε στους ουρανούς (όπως και ο Χριστός).

Από τις 77 επιστολές του που έφτασαν ως εμάς, κάποιες απευθύνονται προς τους ιερείς της Ολυμπίας, προς τους Ελλανοδίκες των Ολυμπιακών Αγώνων, προς τους πλατωνικούς φιλοσόφους και σε άλλους. Στους ιερείς της Ολυμπίας, γράφει: «Οι θεοί δεν χρειάζονται θυσίες (θεοί θυσιών ου δέονται). Τότε, τι μπορεί κανείς να κάνει για να κερδίσει την εύνοιά τους; Κατά την άποψή μου (ως εμοί δοκεί), μπορεί ν’ αποκτήσει φρόνηση και να κάνει καλό σε αυτούς που το έχουν ανάγκη. Αυτό ευχαριστεί τους θεούς (ταύτα φίλα θεοίς). Οι άθεοι μπορούν να προσφέρουν θυσίες».

Στους Ελλανοδίκες των Ολυμπιακών Αγώνων, γράφει: «Με προσκαλέσατε να παρευρεθώ στους Ολυμπιακούς Αγώνες και στείλατε απεσταλμένους για τον σκοπό αυτό. Θα ερχόμουν ως θεατής της σωματικής άμιλλας, εάν αυτό δεν με υποχρέωνε να εγκαταλείψω τον μεγαλύτερο αγώνα της αρετής». Και στους πλατωνικούς, γράφει: «Εάν κάποιος πρόσφερε χρήματα στον Απολλώνιο και ο δωρητής θεωρούνταν άξιος, θα τα έπαιρνε, αν τα είχε ανάγκη. Αλλά για τη φιλοσοφία του δεν θα δεχτεί αμοιβή, έστω και αν την έχει ανάγκη». 

Ο ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΑΝΤΙΔΡΑ

Στα μάτια των χριστιανών, ο Απολλώνιος ήταν κάτι πιο σοβαρό από μια απλή τσίμπλα: επρόκειτο για έναν σκληρό ανταγωνιστή του Χριστού. Το πρόβλημα προέκυψε από τον Ρωμαίο αριστοκράτη και αξιωματούχο Σωσιανό Ιεροκλή, ο οποίος, το 303 μ.Χ. γράφει ένα βιβλίο, με τίτλο Φιλαλήθης. Σε αυτό ο συγγραφέας παραλληλίζει τον Απολλώνιο με τον Χριστό και ισχυρίζεται ότι τα θαύματα του Απολλώνιου ήσαν ανώτερα από αυτά του Χριστού και ότι ο Απολλώνιος ποτέ δεν αποκάλεσε τον εαυτό του «Υιό Θεού», αλλά «φίλο των θεών». Εξαιτίας των ισχυρισμών αυτών, το έργο του Φιλόστρατου και η δράση τού Απολλώνιου αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι Αιγές γίνονται κέντρο λατρείας, όχι μόνο του Ασκληπιού, αλλά και του Απολλώνιου. 

Όταν όμως στα πράγματα ήρθε ο Μ. Κωνσταντίνος και ο χριστιανισμός πήρε ισότιμη θέση με τις άλλες θρησκείες, ο επίσκοπος και ιστορικός Ευσέβιος δημοσίευσε την πραγματεία του, με τον σχοινοτενή τίτλο: Ευσεβίου του Παμφίλου προς τα υπό Φιλοστράτου εις Απολλώνιον τον Τυανέα δια την Ιεροκλή παραληφθείσαν αυτού τε και του Χριστού σύγκρισιν.

Η κατάληξη του Ευσέβιου είναι ότι ο Απολλώνιος δεν μπορεί να θεωρηθεί «θείος ανήρ». Στο μεταξύ, απρόσμενα, ο Μ. Κωνσταντίνος διατάζει την καταστροφή του ναού του Ασκληπιού στις Αιγές. Οι στρατιώτες κομμάτιασαν το άγαλμα όχι μόνο του Ασκληπιού, αλλά και αυτό του Απολλώνιου. Έτσι, μ’ έναν σμπάρο δύο τρυγόνια: δύο αντίπαλοι του Χριστού (Ασκληπιός και Απολλώνιος) εξουδετερώθηκαν μ’ ένα χτύπημα! Λίγο αργότερα, ο ελληνότροπος αυτοκράτορας Ιουλιανός θα προσπαθήσει να εξουδετερώσει τέτοιου είδους «χριστιανικά» χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, αλλά δεν προλαβαίνει: στα 32 του πέφτει νεκρός στο πεδίο της μάχης. Νεκρό πέφτει και το εθνικό όνομα «Έλλην».