Την περασμένη εβδομάδα αναφέρθηκα στα τρία πρώτα Κεφάλαια του σημαντικού βιβλίου THE ITHACANS, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον Φιλανθρωπικό Σύνδεσμο Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς» για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου. Σήμερα θα καλύψω τα Κεφάλαια «War and Peace, 1914 – 1945», «From Tenants to Landlords», «Fruit, Fish, Cafes, and Much, Much More…», «At The Club» και «The Long Goodbye».

Το 1919, έναν χρόνο μετά από τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου (1914 – 1918), άρχισε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, ο οποίος έληξε με την ήττα της Ελλάδας το 1922, και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. 

Στο Κεφάλαιο «War and Peace, 1914 – 1945» γίνεται αναφορά στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919 – 1922, και σε τηλεγράφημα που ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων έστειλε στην Ελληνική Κυβέρνηση, στο οποίο εξέφραζε την βαθιά του λύπη για την Μικρασιατική Καταστροφή.

Αποτέλεσμα του ατυχούς εκείνου πολέμου ήταν το ξερίζωμα περίπου 1.500.000 Ελλήνων από την Τουρκία και από την Ανατολική Θράκη. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ακόλουθη αναφορά στην σελίδα 105 του βιβλίου «THE ITHACANS»: «The same period saw a major influx of Ithacans to Victoria who remembered sharing passage with many refugee Smyrniots. The Ithacans were relatively fortunate to be welcomed by already established relatives who assisted with the basics such as accommodation and employment».

Κατά την περίοδο της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης του 1929 – 1932 γύρω στο ένα τρίτο των Αυστραλών εργαζομένων είχε χάσει τις δουλειές του. Η κατάσταση εκείνη είχε πλήξει σε μεγαλύτερο βαθμό τους νοτιο-ευρωπαίους μετανάστες, πολλοί από τους οποίους παρέμειναν άνεργοι για μακρά χρονικά διαστήματα.

Σε αντίθεση, οι Ιθακήσιοι δεν είχαν επηρεασθεί στον ίδιο βαθμό, γιατί πολλοί είχαν δικές τους μικρές επιχειρήσεις. Επιπλέον, ως εργοδότες, είχαν το δικαίωμα να κάνουν προσκλήσεις σε συγγενικά τους πρόσωπα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται σταδιακά ο αριθμός τους στην Μελβούρνη, και στην Βικτώρια γενικότερα. Το 1940 οι Ιθακήσιοι στην Αυστραλία ανέρχονταν στις 3.000, από τους οποίους οι 1.000 ήταν δεύτερης και τρίτης γενιάς.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου μεγάλος αριθμός Ιθακησίων είχε υπηρετήσει στις Αυστραλιανές Ένοπλες Δυνάμεις. Μεταξύ αυτών ήταν και τα αδέρφια Νάκης και Στάθης Ραφτόπουλος. Στην περίπτωση του Στάθη, ο οποίος την περίοδο εκείνη σε διάφορες εκδηλώσεις έκαμνε ταχυδακτυλουργικές επιδείξεις, οι αυστραλιανές αρχές τον στρατολόγησαν για την ψυχαγωγία των Αυστραλών στρατιωτών.

Όταν ο Στάθης υπηρετούσε στην περιοχή του Tocumwal της Νέας Νότιας Ουαλίας, έγραψε το ακόλουθο ποίημα για τον αδερφό του Νάκη:

Σου γράφω από το Tocumwal αγαπητέ μου Νάκη,

από ετούτο το μικρό κι ωραίο χωριουδάκι

που η τύχη με έφερε και με σε τούτα τα λημέρια,

εδώ εσείς που βγάλατε κουμπούρια και μαχαίρια.

Εδώ που με το αίμα σας τη γη την εποτήστε,

εδώ που για τον Richardson εσείς επαναστατήστε,

και πήγες και στη φυλακή χωρίς καμιά αιτία.

Ενόμισαν πως έκαμες εσύ την απεργία.

Tocumwal 1944

Στις σελίδες 122 – 125 του βιβλίου δίνονται τα ονόματα των Ιθακησίων, και η περίοδος κατά την οποία υπηρέτησαν στις αυστραλιανές ένοπλες δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

FROM TENANTS TO LANDLORDS

Στο Κεφάλαιο «Από Ενοικιαστές σε Ιδιοκτήτες» γίνεται αναφορά στην Γενική Συνέλευση του 1945, στην οποία για πρώτη φορά συζητήθηκε το θέμα απόκτησης ιδιόκτητου κτιρίου για τη στέγαση και για τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου.

Οι σεισμοί που το 1953 είχαν προξενήσει τεράστιες καταστροφές στα Επτάνησα, συμπεριλαμβανομένης και της Ιθάκης, άλλαξαν τις προτεραιότητες του Συνδέσμου, ο οποίος βοήθησε τους σεισμοπαθείς Ιθακήσιους με σημαντικά χρηματικά ποσά και άλλες μορφές συμπαράστασης.

Κατά τη δεκαετία του 1950 ο Σύνδεσμος συνέβαλε στη λειτουργία ελληνικού σχολείου, στο οποίο δίδαξε η δασκάλα κ. Αλεξάνδρα Βραχνά, βοηθούμενη από τον Στάθη Ραυτόπουλο και από την Νίνα Μπλακ (Μαυροκεφάλου).

Στην Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου τον Μάιο του 1956 επανήλθε το θέμα της απόκτησης ιδιόκτητου κτιρίου, και ο Σύνδεσμος άνοιξε ειδικό τραπεζικό λογαριασμό για τον σκοπό αυτό. 

Η απόφαση εκείνη πραγματοποιήθηκε κατά τα τέλη του 1956, με την αγορά δύο καταστημάτων στο 329 – 335 Elizabeth Street, Μελβούρνη, για το ποσό των £25.000. Τα δύο καταστήματα γκρεμίσθηκαν, και το 1958 στη θέση τους κτίσθηκε το νέο τριώροφο κτίριο του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς».

Το 1974 ο Σύνδεσμος αποφάσισε να προβεί στην έκδοση μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου με την επωνυμία «ΟΔΥΣΣΕΥΣ», την έκδοση του οποίου για χρόνια είχε επιμεληθεί ο αείμνηστος Στάθης Ραυτόπουλος

FRUIT, FISH, CAFES, AND MUCH, MUCH MORE

Το Κεφάλαιο αυτό αρχίζει με το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο του Hugh Gilchrist «Australians and Greeks», Τόμος 1ος , σελ. 190 «If there is a single word which summarises the lives of most Greeks in Australia in the early 20th century it is shop-keeping».

Στην σελίδα 223 του ίδιου τόμου ο H. Gilchrist γράφει τα ακόλουθα ενδιαφέροντα για τους Ιθακήσιους: «The identity of Victoria’s first Greek shop-keepers is debatable. Andreas Kourkoulis at Kilmore and Georgios Paxinos at Ballarat might claim the distinction, as might Andreas Lekatsas, Andreas Lagoyiannis and Georgios Morfesis (σημείωση: όλοι τους Ιθακήσιοι). What is certain is that towards the end of the 1870s a few Greeks became fishmongers, fruiterers and café proprietors, and within two to three decades those from Ithaca predominated».

Ιδιαίτερα εμφανής ήταν η παρουσία των Ιθακησίων στην αγορά Queen Victoria Market από την αρχή της λειτουργίας της την δεκαετία του 1880 μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες.

Γρήγορα οι Ιθακήσιοι άνοιξαν δικά τους οπωροπωλεία (μανάβικα), ιχθυοπωλεία και παντοπωλεία σε διάφορες συνοικίες της Μελβούρνης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές σε μεγάλο αριθμό Ιθακησίων οι οποίοι διακρίθηκαν στα διάφορα επαγγέλματα και στις δημόσιες και επιστημονικές τους καριέρες.

Η πρώτη παράγραφος του Κεφαλαίου «At The Club» συνοψίζει, κατά την άποψή μου, τον σκοπό της ίδρυσης του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς», και την ανέγερση του δικού τους κτιρίου στο κέντρο της Μελβούρνης.

Ακολουθεί μια σχετική παράγραφος σε δική μου μετάφραση στα ελληνικά:

«Οι ιδρυτικοί πατέρες του Οργανισμού επιδίωξαν να δημιουργήσουν έναν χώρο για ψυχαγωγία και για διατήρηση της παράδοσης σύμφωνα με τα πανάρχαια ήθη και έθιμα της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Επιπρόσθετα, σημαντικές ήταν και οι φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες. Υποστηρίζοντας αυστραλιανές εκκλήσεις για ευρύτερα κοινωνικά προγράμματα, εκδήλωναν την ευγνωμοσύνη τους προς την Αυστραλία, η οποία τους έδωσε την ευκαιρία και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. Το μέσο για την πραγματοποίηση των στόχων εκείνων ήταν ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων, γνωστός και ως Ο Οδυσσεύς, ή απλώς ο Σύνδεσμος», σελ. 278.

Το βιβλίο κλείνει με το Κεφάλαιο «The Long Goodbye», στο παράρτημα του οποίου «Εις Μνήμην», αναφέρονται τα ονόματα των Ιθακησίων που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή, με τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου τους, καθώς και την περιοχή προέλευσης εκείνων που είχαν γεννηθεί στην Ιθάκη, και το έτος άφιξής τους στην Αυστραλία.

Επίσης αναφέρονται τα ονόματα Ιθακησίων που πρόσφεραν οικονομική βοήθεια στον Σύνδεσμο, τα ονόματα των Προέδρων από το 1916 μέχρι τις ημέρες μας, καθώς και τα ονόματα των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου το 2016.

Στην ελληνική ποίηση η Ιθάκη κατέχει μια ιδιαίτερη θέση. Στην Οδύσσεια του Ομήρου κύριο θέμα είναι ο άσβεστος πόθος του Οδυσσέα για νόστο (γυρισμό) στο αλησμόνητο νησί του Ιθάκη, στο οποίο τελικά έφτασε μετά από περιπέτειες δέκα χρόνων.

Ο μεγάλος ποιητής της Ελληνικής Διασποράς, Κ. Καβάφης, στο ποίημά του «Ιθάκη», έστω και αν η Ιθάκη έχει συμβολική έννοια, γράφει:

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη / Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Το βιβλίο «THE ITHACANS» δίνει παραστατικά, με την παράθεση ιστορικών ντοκουμέντων και φωτογραφιών, την διαχρονική πορεία των Ιθακησίων στην Μελβούρνη, στην οποία οι δεσμοί με το ιστορικό νησί τους Ιθάκη παραμένουν άρρηκτοι για κοντά ενάμιση αιώνα, και παράλληλα αναγνωρίζει το πρωτοποριακό έργο των σκαπανέων Ιθακησίων, οι οποίοι ίδρυσαν τον Σύνδεσμο το 1916.

Άξιοι συγχαρητηρίων, λοιπόν, είναι η Συντονίστρια της συγγραφής του βιβλίου, κ. Anna Vlass, ο συγγραφέας του, κ. George Paxinos, καθώς και ο σχεδιαστής του, κ. James Raftopoulos, με τη συμβολή και άλλων, όλοι τους Ιθακήσιοι τρίτης γενιάς, οι οποίοι εργάσθηκαν εντατικά για πέντε χρόνια. Οπωσδήποτε άξιος συγχαρητηρίων είναι και ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων «Ο Οδυσσεύς», ο οποίος κατέστησε δυνατή την έκδοση και κυκλοφορία του σημαντικού αυτού βιβλίου.

*Αν θέλετε να προμηθευτείτε το βιβλίο, γράψετε στο Ithacan Philanthropic Society, P.O. BOX 31, Balwyn Nortrh VIC 3104 ή στείλε ηλεκτρονικό μήνυμα στο ppaxinos@ithaca.org.au