Στη διαδικτυακή μας εποχή έχει υπολογιστεί ότι η ελληνική γλώσσα έχει πάνω από 64 εκατομμύρια λεκτικούς τύπους. Σήμερα, όμως, η εξαφάνιση της προσωδίας προκάλεσε και την εξαφάνιση ενός τεράστιου όγκου από το μέγεθος αυτό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΣΩΔΙΑ;

Προσωδία είναι ο μουσικός τονισμός με βάση τη μακρότητα ή τη βραχύτητα των συλλαβών. Βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ήταν ο προσωδιακός της χαρακτήρας. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα φωνήεντα χωρίζονται σε βραχύχρονα και μακρόχρονα. Βραχύχρονα είναι το Ε και το Ο. Αυτό σημαίνει ότι λέγονται με βραχύ χρόνο. Δηλαδή, έχουν σύντομη χρονική διάρκεια στην προφορά τους: ε, ο. 

Μακρόχρονα φωνήεντα είναι το Η και το Ω. Δηλαδή, η χρονική τους διάρκεια είναι παρατεταμένη στην προφορά τους: Ήρα = ήήρα, Τώρα = Τόόρα. 

Τα άλλα τρία μας φωνήεντα Α,Ι,Υ είναι δίχρονα. Δηλαδή, έχουν άλλοτε μακρό και άλλοτε βραχύ προσωδιακό χρόνο. Α, Ι, Υ και ΑΑ, ΙΙ, ΥΥ.

Όλη αυτή η μουσικότητα των φωνηέντων = η προσωδία ( προς + ωδή ) χάθηκε κατά τη διάρκεια του 3ου και του 2ου π.Χ. αιώνα και στο τέλος της αλεξανδρινής περιόδου ΟΛΑ τα φωνήεντα έγιναν βραχύχρονα. Την ίδια περίοδο, οι δίφθογγοι (δύο φθόγγοι) ΑΙ,ΕΙ,ΟΙ που προφέρονταν άι, έι, όι έγιναν μονόφθογγοι: ΑΙ=Ε, ΕΙ=Ι, ΟΙ=Ι και προφέρονται από τότε όλα ως ( ι ). Το ίδιο έγινε και με τους φθόγγους Η και Υ και προφέρονται επίσης ως ( ι ). Αυτή η εξομοίωση της προφοράς τους με την προφορά τού ( ι ) = τού γιώτα = ιώτα, ονομάστηκε ιωτακισμός.

ΤΕΡΑΣΤΙΑ Η ΖΗΜΙΑ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

Να σημειώσουμε εδώ ότι το μέγεθος της ζημιάς που προκάλεσε η εξαφάνιση της προσωδίας είναι όντως τεράστιο, γιατί χάθηκαν εκατομμύρια λεκτικοί τύποι της ελληνικής γλώσσας από τα 64 εκατομμύρια που αναφέρθηκαν παραπάνω. 

Άξιο λόγου εδώ να μνημονευτεί εδώ είναι η προσπάθεια των Αλεξανδρινών να συγκρατήσουν τη συρρίκνωση αυτή της γλώσσας. Στη γραπτή γλώσσα εισήγαγαν τα πνεύματα (δασεία και ψιλή και άλλα) και τους τόνους (οξεία και περισπωμένη) για να συγκρατηθεί η προσωδιακή προφορά της ελληνικής γλώσσας και γενικώς η φθορά της. Δυστυχώς, όμως, ο κατήφορος συνεχίστηκε. Είναι, πάντως, γεγονός ότι με την εξαφάνιση της προσωδίας χάθηκε μεγάλο μέρος του λεκτικού πλούτου της ελληνικής γλώσσας. Το λεξιλόγιο περιορίστηκε και φυσικά ο πλούτος της αυτός μειώθηκε σημαντικά.

Να σημειώσουμε εδώ, επίσης, ότι η σημερινή ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ διατηρεί πάρα πολλά από τα πρωτότυπα στοιχεία της γλώσσας και γι’ αυτόν το λόγο η ορθογραφία μας σήμερα λέγεται ιστορική. Εάν την απλοποιήσουμε –όπως όλοι σας βλέπετε–, υπάρχει ο κίνδυνος η γλώσσα μας να υποστεί μία αλλοίωση που θα είναι εκφυλιστική, δηλαδή ο ξεπεσμός αυτός μπορεί να την αφανίσει. 

Από αυτόν τον κίνδυνο οι λόγιοί μας δεν είναι υπέρ μιας ορθογραφικής απλοποίησης. Η ορθογραφία μας μάς κρατάει κοντά στην Ιστορία μας, αλλά και στην πρωτοτυπία της γλώσσας μας και στο γλωσσικό μας θησαυρό. Το μονοτονικό σύστημα που υιοθετήσαμε μόλις πριν από 35 χρόνια, ήταν μία απλοποίηση των τονικών σημαδιών που έβαλαν στη γλώσσα μας οι Αλεξανδρινοί, αλλά σήμερα έγιναν βάρος στη γλώσσα χωρίς κανένα πλεονέκτημα και καλώς καταργήθηκαν.

ΠΑΡ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ…

Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική γλώσσα παρέμεινε και πάλι η πλουσιότερη γλώσσα η οποία μεταβίβασε μία πολύτιμη κληρονομιά στη λατινική γλώσσα και έπαιξε ένα σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση και εξέλιξη των ευρωπαϊκών γλωσσών. 

Η Ελληνική τροφοδότησε πλουσιοπάροχα όλες τις λατινογενείς ευρωπαϊκές γλώσσες. Αυτό καταδεικνύεται πειστικότατα μέσα στην αγγλική γλώσσα που σήμερα όλοι μας ομιλούμε. Δεν είναι μόνο οι λέξεις που φαίνονται με γυμνό οφθαλμό, αλλά και οι λέξεις που δεν φαίνονται και μόνο με επισταμένη έρευνα παρουσιάζονται με τη σημασία τους ολοζώντανες ελληνικές. Ποιος θα μάντευε ότι η λέξη μας ΚΗΡΥΞ θα κατέληγε στην …αγγλική λέξη ως HERALD;

Εντούτοις, και με την απώλεια της προσωδίας και την εισαγωγή του ιωτακισμού, η Ελληνική παραμένει η πιο πλούσια και καλλιεργημένη γλώσσα στον κόσμο και όλες οι σημερινές γλώσσες τρέφονται από αυτήν. Αυτός είναι ο λόγος που σήμερα μιλάμε για έναν τεράστιο ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΘΗΣΑΥΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, τον οποίο όλοι μας πρέπει να σεβόμαστε, γιατί είναι η μήτρα ( και με ελληνόπρεπα αγγλικά Matrix!), του πολιτισμού μας!