Η φιλοσοφία είναι μία ορθολογική δραστηριότητα του ανθρώπου, όπως η γεωμετρία και τα μαθηματικά. Ο άνθρωπος προσπαθεί μόνος του και με τις δικές του δυνάμεις να μελετήσει το ον, αυτό που υπάρχει. Ετυμολογικά η φιλοσοφία είναι η αγάπη της σοφίας, φιλείν τη σοφία. Σε κάθε πράγμα ο φιλόσοφος βάζει ένα ερωτηματικό και πάντοτε αμφιβάλλει. Ο φιλόσοφος συστηματικά αναζητάει την αλήθεια και αρνιέται να παραδεχθεί τους μύθους που έχουν δημιουργηθεί για να εξηγήσουν τα ανθρώπινα ερωτήματα.

Επειδή όμως ο απλός άνθρωπος δεν μπορεί να απαντήσει στα ερωτήματα που γεννιούνται μέσα του από την επαφή του με τα πράγματα, φέρνει στο προσκήνιο την πίστη σε κάτι υπερφυσικό που ονόμασε- ετυμολογικά δεν γνωρίζουμε πώς και γιατί – θρησκεία. Η θρησκεία κατέληξε να είναι μία υπέρλογη δραστηριότητα του ανθρώπου και εξηγεί τα φυσικά φαινόμενα όπως τής φαίνονται σωστά.

ΞΑΣΤΕΡΩΝΕΙ Ο ΝΟΥΣ

Στην Ιστορία της ανθρωπότητας και για πρώτη φορά στις δημοκρατικές πόλεις της Ιωνίας, τον έκτο αιώνα, ξαστέρωσε ο νους του ανθρώπου και εγκαινιάστηκε μία νέα πνευματική ζύμωση. Εδώ είναι η απαρχή της φιλοσοφίας και η ανθρώπινη γένεσή της. Η διανοητική ιστορία του ανθρώπου εισέρχεται σε νέα στάδια ωρίμανσης. Οι Έλληνες φιλόσοφοι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στη μελέτη της αρχής του κόσμου, αλλά και στη συμπεριφορά τού ανθρώπου. Αργότερα, το ενδιαφέρον τους από τον εξωτερικό κόσμο μετατοπίζεται στον άνθρωπο ως λογικό επακόλουθο. 

ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ

Κατά την αμέσως επόμενη περίοδο ( 5ος αιώνας ) έρχεται ο Σωκράτης να την χαρακτηρίσει πράγματι ως φιλοσοφική και γίνεται θα λέγαμε ο γενάρχης των Ελλήνων φιλοσόφων. Ο Σωκράτης σε όλη του τη ζωή συζητά το κάθε τι και με όλους, απαλλαγμένος από προκαταλήψεις και πιστός στις θεωρητικές του πεποιθήσεις. Και αυτό το δείχνει πρακτικά, αφού μπορούσε να αποφύγει τον τραγικό του θάνατο και να αποδράσει από τη φυλακή με τη βοήθεια των φίλων του, αυτός υπακούει στους νόμους της πολιτείας και πίνει το κώνειο. Εδώ η φιλοσοφία βρίσκει το πλήρες νόημά της.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΩΝ

Και ο Πυθαγόρας ήταν φιλόσοφος, λέγεται μάλιστα ότι αυτός πρωτοχρησιμοποίησε τη λέξη φιλόσοφος για τον εαυτό του. Επέτρεπε μόνο οι μαθητές του να του κάνουν ερωτήσεις και αυτός διατύπωνε τα αποφθέγματά του με έναν τρόπο αυταρχικό, αλλά και οριστικό. Αντίθετα, ο Σωκράτης όχι μόνο διαλεγόταν ανοικτά παντού με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης, αλλά και επιπλέον δεν θέλησε ποτέ να αναμιχθεί στην πολιτική επιδιώκοντας την αρχηγία της πόλης. Η φύση της φιλοσοφίας είναι βαθιά διαλεκτική για τον Σωκράτη. Από την Απολογία του μάλιστα μαθαίνουμε ότι είπε εκείνο το περίφημο «Α μη οίδα ουδέ οίομαι ειδέναι» (Απολογία 21d). (Αυτά που δεν γνωρίζω, δεν νομίζω ότι τα ξέρω). [Ίσως από εδώ παραφράστηκε και αποδίδεται στο Σωκράτη εκείνο το ακαταλαβίστικο και αντιφατικό: «εν οίδα ότι ουδέν οίδα»! Εσείς λέτε;] 

Το «Α μη οίδα ουδέ οίομαι ειδέναι» στο πρόσωπο του Σωκράτη αποκαλύπτει μία εξαιρετικά μεγάλη και υποδειγματική ταπεινότητα, αλλά και πιστοποιημένη γνησιότητα με την οποία ο φιλόσοφος πρέπει να φιλοσοφεί. Μας αποκαλύπτει επίσης τα όρια των γνωστικών μας ικανοτήτων. Η φιλοσοφία μάς βοηθάει επίσης – μέσα σε αυτά τα όρια – να διακρίνουμε το λογικό από το παράλογο, το σωστό από το ανόητο και γίνεται ένας αυστηρός και δίκαιος κριτής των πάντων.

Αν η φιλοσοφία είχε ακολουθήσει το δρόμο του Πυθαγόρα, και ο φιλόσοφος ήταν αυθεντία και πίστευε στο δόγμα, θα γινόταν και στην Ελλάδα ό,τι έγινε στην Ανατολή: ο Πυθαγόρας ή ο Βούδας ή και ο Κομφούκιος θα είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα να υποδεικνύουν και να λένε τις σκέψεις τους και όλοι οι άλλοι θα έπρεπε να τις ακούνε και να τις ασπάζονται χωρίς να λένε λέξη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Η ανατολική φιλοσοφία βλέπει στο σοφό, τον ολοκληρωμένο άνθρωπο, τον επιτυχημένο, και τον προσφέρει στους νεότερους ως παράδειγμα προς μίμηση. Αντίθετα, η ελληνική φιλοσοφία δεν έχει ως ιδανικό της το σοφό αλλά τον φιλόσοφο. Δηλαδή αυτόν που αγαπά τη μάθηση και τολμά να οραματίζεται τον κόσμο μας διαφορετικά απ’ ό,τι είναι. Ο Έλληνας φιλόσοφος θα είναι πάντοτε ένας μαθητής, που δεν γνωρίζει τίποτε περισσότερο από την άγνοιά του, αλλά έχει την όρεξή του για γνώση. Ενώ, λοιπόν, ο σοφός ικανοποιείται με τη γνώση που έχει, ο φιλόσοφος δεν μένει σε τίποτε σταθερός αλλά επιθυμεί διαρκώς το νέο, και αρνιέται να εγκαταλείψει την κριτική του δύναμη. 

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Ο άνθρωπος έχει λογικό και ταυτόχρονα κρίνει κάθε τι. Κατά κάποιο τρόπο όλοι μας φιλοσοφούμε όλες τις καταστάσεις, αλλά εάν δεν απαλλαγούμε από τις προκαταλήψεις μας, η κρίση μας αυτή γίνεται ελλιπής και δεν κρίνουμε σωστά. Για το λόγο αυτό έρχεται αρωγός η Φιλοσοφία και μας χρειάζεται κάθε μέρα όχι μόνο ως τρόπος σκέψης, αλλά περισσότερο ως τρόπος ζωής!