EΡΩΤΗΣΗ: Την περασμένη φορά, μιλήσαμε αρκετά για το έργο της μετεγκατάστασης της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Όμως αρκετοί Έλληνες της διασποράς δεν γνωρίζουν πολλά για την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδoς (ΕΒΕ) καθώς δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να την επισκεφθούν, μιλήστε μας για τους θησαυρούς της βιβλιοθήκης και την ιστορική αποστολή της.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος αποτελεί τον κορυφαίο θεματοφύλακα και διαχειριστή της πνευματικής παρακαταθήκης των Ελλήνων. Αποστολή της είναι να εντοπίζει, να συγκεντρώνει, να οργανώνει, να περιγράφει και να διαφυλάσσει στο διηνεκές τα τεκμήρια της επιστήμης και του πολιτισμού που δημιουργούνται στην Ελλάδα ή διεθνώς και σχετίζονται με τον ελληνισμό, προσφέροντας ανοικτή και ισότιμη πρόσβαση σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη αποθησαυρίζει την πνευματική περιουσία του ελληνισμού από το 1829, διανύοντας παράλληλη πορεία με την ιστορία του ελληνικού Κράτους. Στα 188 συναπτά έτη λειτουργίας της, αναπτύσσει μια μοναδικής αξίας συλλογή, περίπου 2.000.000 τεκμηρίων. Η συλλογή των 5.400 χειρογράφων που χρονολογείται από τον 9ο έως τον 20ό αιώνα, περιλαμβάνει κώδικες από περγαμηνή και χαρτί, οι οποίοι διασώζουν όλα τα είδη γραφής και τους τύπους διακόσμησης ανά τους αιώνες, φέρουν θεολογικό αλλά και κοσμικό περιεχόμενο και ενδεικτικά αφορούν την αρχαία ελληνική γραμματεία, τη γραμματική, τη φιλοσοφία, την ιατρική, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.
Στα βιβλιοστάσια και τα θησαυροφυλάκια της ΕΒΕ, φιλοξενούνται εκατοντάδες χιλιάδες τυπωμένα βιβλία από τον 15ο αιώνα έως σήμερα. Η συλλογή σπάνιου έντυπου υλικού περιλαμβάνει βιβλία, φυλλάδια και μονόφυλλα που ξεχωρίζουν είτε λόγω της παλαιότητας και της σπανιότητάς τους είτε λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής και καλλιτεχνικής τους αξίας. Επιπρόσθετα, η Εθνική Βιβλιοθήκη διαθέτει χιλιάδες εφημερίδες και περιοδικά, ειδικές συλλογές, όπως αφίσες, μουσικές σημειογραφίες, έργα τέχνης και χάρτες, μεγάλης αξίας συλλογές αρχειακού υλικού, στις οποίες συγκαταλέγονται το αρχείο των Αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 και το αρχείο του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου.
Έχετε δηλώσει ότι «όταν διαβάζεις πολλά βιβλία, ζεις πολλές ζωές, ή τουλάχιστον ζεις διπλά αφού ζεις τη δική σου ζωή και τη ζωή των ηρώων του βιβλίου». Αρκετοί νέοι αναγνωρίζουν το παραπάνω επιχείρημα και επισκέπτονται βιβλιοπωλεία. Όμως, αρκετοί νέοι – πιθανολογώ λόγω έλλειψης χρόνου και πίεσης να ανταποκριθούν σε πολλά ζητούμενα – διαστρεβλώνουν τη θέση σας και υποστηρίζουν ότι «διαβάζοντας πολλά βιβλία δεν έχεις χρόνο να ζήσεις τη ζωή σου» ή «ζεις μόνο μέσα από τις ζωές των άλλων».Τι παραπάνω θα μπορούσαμε να τους πούμε για τον κόσμο των βιβλίων;
Οι μονομέρειες… βλάπτουν σοβαρά την υγεία. Με μια προσεκτική ματιά στη δήλωση, βλέπουμε ότι τίθεται ως προϋπόθεση το «αφού ζεις τη δική σου ζωή» και καθόλου το να «ζεις μόνο από τις ζωές των άλλων». Οι εμπειρίες που αποκτώνται από την επαφή με τον «άλλο», είτε με την ανάγνωση είτε με τις ουσιαστικές προσωπικές επικοινωνίες, πλουτίζουν τη σκέψη και το συναίσθημα μας, δεν τα φτωχαίνουν.
Με την ανάγνωση μπορείς να έρθεις σε επαφή με τις σκέψεις, ανησυχίες, ιδέες, γνώσεις, πρακτικές, ιστορίες και τις ζωές ανθρώπων που ίσως δεν θα συναντήσεις ποτέ, γιατί οι ζωές σας δεν συναντιόνται σε φυσικές διαστάσεις χρονικά, γεωγραφικά, πολιτιστικά ή κοινωνικά. Με την ανάγνωση ξεπερνάς αυτούς τους περιορισμούς, καθώς «συναντάς» διαφορετικούς ανθρώπους, τους γνωρίζεις, συνυπάρχεις μαζί τους, συνομιλείς και συναισθάνεσαι. Παράλληλα, με την ανάγνωση μοιράζεσαι και τις δικές σου προσωπικές εμπειρίες, διαμορφώνεις τα δικά σου ερωτήματα και αντιρρήσεις και ανακαλύπτεις συναισθήματα, «αναμετρώντας το μπόι σου με το μπόϊ των ηρώων». Έτσι ψηλώνεις, γιατί κερδίζεις από τις εμπειρίες των άλλων. Αν όλα αυτά δεν προσπαθήσεις να τα ανακαλύψεις, δεν τα προσέχεις, όχι μόνον δε θα ζήσεις διπλά, μα κινδυνεύεις και τη ίδια τη Ζωή να στερηθείς, ως ον νοήμον, ως ύπαρξη έλλογη, ως αποδέκτης και δημιουργός συναισθημάτων.
Σε κάποια από τις συνεντεύξεις σας, δηλώσατε γόνος εργατικής οικογένειας που μάθατε να διαβάζετε από τον φιλομαθή, μεταλλωρύχο πατέρα σας. Καθώς, μέσα από αυτή τη σειρά των συνεντεύξεων, επιθυμία μας είναι να επικοινωνήσουμε με νέους και τους γονείς τους που προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα, θα ήθελα να μου πείτε ποια είναι τα χαρακτηριστικά ή τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να οδηγήσουν ένα άνθρωπο να θέλει και να μπορεί να αλλάζει τα πράγματα προς το καλύτερο.
Τα πρώτα-πρώτα γράμματα, αυτά του αλφαβήτου, μου τα έμαθε η μάνα μου. Ήθελε να γίνει δασκάλα, οι δύσκολες εποχές που πέρασε, όμως, δεν της επέτρεψαν να ζήσει το όνειρό της, πήγε ένα μόνο χρόνο στο σχολείο, τέλειωσε «την πρώτη μικρή». Φτωχή και ορφανή, δεν είχε ούτε καν τετράδιο, γι’ αυτό ο δάσκαλος όρισε αυτή «που έπαιρνε τα γράμματα», να δείχνει στα άλλα παιδάκια που δυσκολεύονταν, και να την αφήνουν να γράφει από μια αράδα στο τέλος κάθε σελίδας. Χρόνια μετά έγινε δική μου δασκάλα, με εφοδίασε με όσα λίγα (τόσα πολλά) είχε μάθει και χάρη σε αυτήν μπόρεσα να διαβάζω και να γράφω πριν ακόμα πάω στο σχολείο. Ο πατέρας μου είχε έρθει μωρό, προσφυγόπουλο από τη Μικρά Ασία, έμεινε πολύ νωρίς ορφανός και μόνος, τέλειωσε την Τετάρτη Τάξη Δημοτικού, ανέλαβε λοιπόν τα … υψηλότερα επίπεδα της εκπαίδευσης μου «μέχρι τους δεκαδικούς, από τα κλάσματα και πέρα μόνος σου». Τον ξεχώριζαν η φιλομάθεια και η έμφυτη ανάγκη να εξηγεί τα πράγματα.
Νομίζω λοιπόν ότι κάθε άνθρωπος που θέλει να αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο, πρέπει να κατανοήσει ότι αυτά που τόσο πόθησαν και ταυτόχρονα στερήθηκαν αυτοί οι άνθρωποι…αλλά και τόσοι άλλοι άνθρωποι, δεν αποτελούν απλά πονεμένες, οικογενειακές ιστορίες. Είναι τα προσωπικά βιώματα των ανθρώπων και εκφράζουν την ανάγκη για πανανθρώπινα δικαιώματα, όπως η ειρήνη, η δημοκρατία, η πρόσβαση στη γνώση, στην εκπαίδευση, στην ιατρική περίθαλψη, στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, αλλά και στο σεβασμό του άλλου.
Παράλληλα, νομίζω ότι το να προβληματίζεται κάποιος για όλους εκείνους τους παράγοντες που εμποδίζουν την πρόοδο και να θέλει να τους ερμηνεύσει, αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο για την επιδιώξη αλλαγής προς το καλύτερο. Βάση, όμως, για να θέλει να αλλάξει κάποιος τα πράγματα προς το καλύτερο, αποτελεί και η αίσθηση της ευθύνης ότι σε σένα δίνεται η δυνατότητα να αξιοποιήσεις τις εμπειρίες που οι άλλοι στερήθηκαν.
Το περασμένο καλοκαίρι η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος προώθησε μια σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητες. Τι πρέπει να γνωρίζουν οι Έλληνες της διασποράς που επισκέπτονται την Αθήνα τους καλοκαιρινούς μήνες και αναζητούν τρόπους ψυχικής ανάτασης για τους ίδιους και τις οικογένειές τους;
Η Εθνική Βιβλιοθήκη περιμένει τους Έλληνες της Διασποράς στις νέες της εγκαταστάσεις, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Τους περιμένει να ανέβουν στο «Φάρο», πάνω από την Εθνική Βιβλιοθήκη, να δουν την Αθήνα από ψηλά, τη θέα από την Ακρόπολη ως το Φαληρικό όρμο. Η Εθνική Βιβλιοθήκη περιμένει τους Έλληνες της διασποράς να την γνωρίσουν, να γνωρίσουν τους ανθρώπους της, να θαυμάσουν τις συλλογές, τους θησαυρούς, τις υπηρεσίες της Βιβλιοθήκης ώστε να νοιώσουν και αυτοί περήφανοι.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη βρίσκεται δίπλα στους Έλληνες της διασποράς, της Αυστραλίας και επιθυμεί να συμβάλει στη πρόοδό τους, και να διατηρεί τη σχέση τους με την Ελλάδα ζωντανή και δυνατή. Ο Ελληνισμός και ο Ελληνικός Πολιτισμός δεν περιορίζεται στην Ελλάδα και Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα. Εδώ και τέσσερα χρόνια, από το 2014, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος οργανώνει την «Καλοκαιρινή Εκστρατεία Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας» με 150 και πάνω βιβλιοθήκες σε όλες τις περιοχές της χώρας. Κάθε χρόνο εστιάζουμε σε μια θεματική και αφήνουμε τη φαντασία μας ελεύθερη, βρίσκοντας χίλιους τρόπους να φτάσουν οι μικροί μας αυριανοί αναγνώστες στη χαρά του βιβλίου, της ανακάλυψης και της μάθησης. Στόχος μας, είναι επίσης να δημιουργήσουμε μια σχέση μεταξύ του Έλληνα της διασποράς και της τοπικής βιβλιοθήκης της πόλης, του νησιού ή του χωριού από όπου κατάγεται, ώστε να δεθεί ακόμη περισσότερο με τον τόπο των προγόνων του.
*Σημείωση για τις φωτογραφίες του Α’ Μέρους της συνέντευξης («Νέος Κόσμος», Πέμπτη, 11 Ιανουαρίου 2018, σελίδα 5): Η φωτογραφία του γενικού διευθυντή της ΕΒΕ Δρ. Φίλιπου Τσιμπόγλου είναι του Γιώργου Οικονομόπουλου. Οι υπόλοιπες δύο φωτογραφίες που απεικονίζουν όψεις των νέων εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι της Συμέλας Παντζαρτζή.