Με το θέμα της αγαμίας των κληρικών ασχολήθηκα πριν από 24 χρόνια, με αφορμή μηνύσεις γυναικών κατά του αρχιμανδρίτη Πορφύριου Παπαρούπα. (Παρεμπιπτόντως, ο εν λόγω αρχιμανδρίτης, σαν σήμερα το 2016, βρέθηκε απανθρακωμένος εντός μικρής εκκλησίας.)
Σήμερα αφορμή είναι ο ανθηροπρόσωπος καρδινάλιος George Pell, ο οποίος κρίθηκε ένοχος για σεξουαλική κακοποίηση ανήλικων αγοριών μέσα στο σκευοφυλάκιο του καθεδρικού ναού Αγίου Πατρικίου.
Τέτοια ανίερα «πάρεργα» άγαμων κληρικών ουδόλως ξενίζουν – άλλο ένα από τα συνηθισμένα. Συμφωνώ και συμμερίζομαι την αγωνία της Ελληνίδας δημοσιογράφου. Ως Ορθόδοξη χριστιανή και μητέρα παιδιών, ευλόγως ζητά από την Αρχιεπισκοπή επιβεβαίωση ότι κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί, και δεν πρόκειται να συμβεί, στη δική της ενοριακή εκκλησία. Όμως πώς θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η ειλικρίνεια μιας τέτοιας επιβεβαίωσης; Αλλά και ειλικρινής να είναι η σημερινή επιβεβαίωση της Αρχιεπισκοπής, το πραγματικό αντίκρισμά της παραμένει άδηλο, εφόσον οι τυχόν καταγγελίες συνήθως γίνονται ετεροχρονισμένες, όπως αυτές κατά του καρδινάλιου Pell.
Η «ΣΤΡΑΒΟΤΙΜΟΝΙΑ»
Το θέμα μου σήμερα δεν είναι η «στραβοτιμονιά» της φύσης, που ονομάζουμε «ομοφυλοφιλία». Αυτή υπήρχε και θα υπάρχει, έως ότου η Επιστήμη βρει το σημείο του εγκεφάλου που την προξενεί.
Προχθές διάβασα στο «Αυστραλιανό Επιστημονικό Κανάλι», το εξής: «What we do know beyond a shadow of doubt… is that our [sexual] preferences are often hard-wired into our bodies – they are not purely psychological and, far less, a “lifestyle choice”» (8/2/2018).
Αυτή την άποψη έχω εδώ και πολλά χρόνια. Οι σεξουαλικές μας προτιμήσεις δεν είναι θέμα επιλογής: είναι θέμα «σκληρής καλωδίωσης» στον εγκέφαλό μας, που η ποιότητά του δεν καθορίστηκε από εμάς. Άλλοι μας την κληροδότησαν, όπως και το χρώμα των ματιών μας. Αλλά λέγοντας αυτό, δεν επικροτώ τις γελοίες, καρναβαλίστικες και άκρως αποκρουστικές παρελάσεις των ομοφυλοφίλων μπροστά από το ανοιχτό παράθυρό μου.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Επιστρέφοντας στο θέμα της αγαμίας των κληρικών, ας κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, ξεκινώντας από τον Απόστολο Παύλο, ο οποίος, μιλώντας γι’ αυτούς που ορέγονται τον επισκοπικό θρόνο, λέει: «δει ουν τον επίσκοπον ανεπίλημπτον είναι, μιας γυναικός άνδρα» (Προς Τιμόθεον Α’, 3:2). Δηλαδή: «πρέπει λοιπόν ο επίσκοπος να είναι άμεμπτος και μιας γυναίκας άντρας». Άρα, προϋπόθεση για να γίνει κάποιος επίσκοπος, ήταν (inter alia) η μονογαμία του υποψηφίου. Αλλά και οι μαθητές του Ιησού (με εξαίρεση τον Ιωάννη) ήσαν έγγαμοι («έζησαν εγγάμως»).
Λίγο αργότερα, τα πράγματα αλλάζουν. Η Σύνοδος της Νεοκαισάρειας (314 μ.Χ.) απαγορεύει τον γάμο μετά τη χειροτονία σε όλους τους βαθμούς των κληρικών. Ακολουθεί η Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας (325 μ.Χ.) που καταδικάζει τη συνήθεια των κληρικών να συζούν με νεαρές γυναίκες – εκτός από τις μητέρες τους, τις αδερφές τους ή τις θείες τους.
Κάποιοι (δεν τους χαρακτηρίζω τραγομάσχαλους), προτού γίνουν επίσκοποι, είχαν ήδη λύσει πλεξούδες γυναικών και είχαν απολαύσει τους ιερούς χυμούς της Αφροδίτης! Ιδού τρεις περιπτώσεις έγγαμων επισκόπων: Γρηγόριος ο Πρεσβύτερος (πατέρας του Αγίου Γρηγορίου του θεολόγου), Γρηγόριος ο Νύσσης (αδερφός του Μ. Βασιλείου) και ο Συνέσιος ΠτολεμαÀδας.
Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος του 692 μ.Χ. επικύρωσε τους λεγόμενους «Κανόνες των Αγίων Αποστόλων». Ένας από αυτούς διατάσσει: «Των εις κλήρον παρελθόντων αγάμων κελεύομεν βουλομένους γαμείν αναγνώστας και ψάλτας μόνους» (Κανόνας 26). Δηλαδή: «Όσοι άγαμοι προσέρχονται στον κλήρο και σκέφτονται τον γάμο, προστάζουμε να νυμφεύονται μόνο οι αναγνώστες και οι ψάλτες».
Τον 6ο αι. μ.Χ., ο μισέλληνας αυτοκράτορας των Ρωμαίων Ιουστινιανός (ο καυλοτομήσας τους Έλληνες που επέμειναν στην πατρώα τους θρησκεία) απαγορεύει τη χειροτονία επισκόπων που έχουν αποκτήσει παιδιά. Σε περίπτωση που χειροτονηθεί επίσκοπος που έχει γυναίκα και παιδιά, τότε «πάσι τρόπω της Επισκοπής εκβάλλεσθαι».
Στις αρχές του 8ου αι. μ.Χ. ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ’ περιορίζει τις απαγορεύσεις του Ιουστινιανού κ’ εφαρμόζει την κοινή λογική. Στο αρχιερατικό αξίωμα έχουν τώρα πρόσβαση και αυτοί που είναι έγγαμοι κ’ έχουν αποκτήσει παιδιά από νόμιμο γάμο. Π.χ. ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωάννης 13ος ο Γλυκύς (1316-1320), γλυκύτατο έγγαμο βίο απόλαυσε, «έχων και υιούς και θυγατέρας», αλλά με το που εκλέχτηκε πατριάρχης, η γυναίκα του έγινε αμέσως μοναχή («της γυναικός αυτού το μοναχικόν ευθύς υπελθούσης σχήμα»). Σχετικά πρόσφατα (το 1901), χειροτονήθηκε επίσκοπος Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως ο Ιωάννης Μαρτίνος, πατέρας παιδιών (χήρος).
ΣΧΟΛΙΑ
Είναι καιρός να επιτραπεί ο γάμος και στους επισκόπους, προκειμένου και αυτοί οι άνθρωποι ν’ απολαμβάνουν τη χαρά του έγγαμου βίου, όπως την απολάμβαναν και οι Απόστολοι. Το επιχείρημα ότι ο επίσκοπος είναι «πατέρας όλων των πιστών» και ότι τα σαρκικά του τέκνα θα τον εμπόδιζαν να εκτελεί ολόψυχα τα ιερατικά του καθήκοντα, είναι αστείο. Ο επίσκοπος δεν παύει να είναι άντρας και, ως τέτοιος, χρειάζεται τα βασικά: ψωμί, κρασί, γυναίκα.
Εάν οι κληρικοί όλων των βαθμών ήσαν υποχρεωμένοι να είναι έγγαμοι προτού χειροτονηθούν, συμπεριφορές σαν αυτή του καρδινάλιου George Pell θα είχαν μειωθεί δραματικά, αν όχι παντελώς εκλείψει. Με το σημερινό καθεστώς της αγαμίας των κληρικών, πολλοί «περίεργοι τύποι» χρησιμοποιούν το ιερατικό ντύμα ως προκάλυμμα για να ικανοποιούν τις ανίερες ορέξεις τους. Η Εκκλησία έχει ανάγκη από τίμιους και ειλικρινείς κληρικούς, όχι από κάποιους υποκριτές με ακάθαρτο μυαλό.