Το σημερινό άρθρο στοχεύει το Νου και τη Λογική που αυτός σφυρηλατεί στο εργαστήρι της μυαλοθήκης. Για τους αμύητους στη φιλοσοφία, και ιδιαίτερα στον αριστοτελικό παραγωγικό συλλογισμό, θα κάνω ό,τι περνά από το μυαλό μου να τους βοηθήσω να τον κατανοήσουν.

Ο Αριστοτέλης λοιπόν θεωρείται ο «πατέρας» της Λογικής. Για τον συλλογισμό λέει το εξής: «Ο συλλογισμός είναι μια λογική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία, αφού ορισμένα δεδομένα γίνουν δεκτά ως αληθινά, εξαιτίας της ύπαρξης αυτών των δεδομένων, προκύπτει αναγκαστικά κάτι διαφορετικό από αυτά».

Για να κατανοήσουμε όλο αυτό, καλό είναι να δώσουμε ένα παράδειγμα: Παίρνουμε το δεδομένο ότι «όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί». Θεωρούμε το δεδομένο αυτό ως αληθινό – και είναι αληθινό (τουλάχιστον μέχρι τώρα). Παίρνουμε και ένα δεύτερο δεδομένο, που λέει ότι «ο Σωκράτης είναι άνθρωπος». Θεωρούμε πως και αυτό το δεδομένο είναι αληθινό.

Τα δύο αυτά δεδομένα τα ονομάζουμε «προκείμενες» (προτάσεις). Σύμφωνα με τους κανόνες της αριστοτελικής λογικής, από τις δύο προκείμενες προκύπτει μια καινούργια πρόταση, που την ονομάζουμε «συμπέρασμα». Το συμπέρασμα συνάγεται κατά τρόπο υποχρεωτικό. Και ποιο είναι αυτό; Είναι ότι ο Σωκράτης είναι θνητός.

Ας δούμε τη μορφή ενός τυπικού συλλογισμού.

ΤΥΠΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Η μορφή που συνήθως δίνουμε σ’ έναν τυπικό αριστοτελικό συλλογισμό είναι η ακόλουθη:

1. Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.
2. Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος.
3. Άρα: Ο Σωκράτης είναι θνητός.

Παρατηρούμε εδώ ότι ο όρος «άνθρωπος» εμφανίζεται και στις δύο προκείμενες (1) και (2). Τον όρο αυτόν τον ονομάζουμε «μέσο όρο». Στην πρώτη προκείμενη ο μέσος όρος συνδέεται με τον όρο «θνητός», και στη δεύτερη προκείμενη συνδέεται με τον όρο «Σωκράτης».

Επειδή ο μέσος όρος («άνθρωπος») εμφανίζεται και στις δύο προκείμενες, τον αποκλείουμε. Δηλ. δεν πρέπει να εμφανιστεί στο συμπέρασμα. Έτσι στο συμπέρασμα μένουν οι όροι «Σωκράτης» και «θνητός», οι οποίοι συνδέονται αναγκαστικά για να το συμπέρασμα ότι ο Σωκράτης είναι θνητός.

Ο πιο πάνω συλλογισμός ονομάζεται «παραγωγικός». Παράγει νέα γνώση, καθώς μεταβαίνει από το γενικό στο μερικό: από το «όλοι οι άνθρωποι», στον «έναν άνθρωπο»: στον Σωκράτη.

Αλήθεια, δεν είναι ωραίο πράγμα η αριστοτελική λογική;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Ο συλλογισμός που ακολουθεί ίσως προβληματίσει κάποιους, αλλά ο προβληματισμός παρέχει πλούσια τροφή στο Νου και τον καθιστά πιο υγιή και πιο δυνατό. Ας τον δούμε:

1.Όλα τα ιστορικά γεγονότα καταγράφονται από ιστορικούς.
2. Η ανάσταση του Ιησού είναι ιστορικό γεγονός.
3. Άρα: Η ανάσταση του Ιησού καταγράφηκε από ιστορικούς.

Στις προκείμενες (1) και (2) ο μέσος όρος είναι «ιστορικό γεγονός». Με αποκλεισμό του μέσου όρου συνάγεται το συμπέρασμα ότι η ανάσταση του Ιησού καταγράφηκε από ιστορικούς. Κι όμως…

Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ

Η ανάσταση του Ιησού τοποθετείται από τους Ευαγγελιστές στο πρώτο μισό του 1ου αι. μ.Χ. Ας δούμε τώρα τους ιστορικούς και άλλους συγγραφείς που έζησαν την εποχή αυτή. Έχουμε τους ιστορικούς, Φλάβιο Ιώσηπο (37-100 μ.Χ.) και Κορνήλιο Τάκιτο (55.120 μ.Χ.), τον βιογράφο Πλούταρχο (π. 50-120 μ.Χ., ) και τον συγγραφέα-επιστολογράφο Πλίνιο τον Νεότερο (π. 61-112 μ.Χ.).

Γνωρίζουμε ότι κανένας από αυτούς δεν έγγραψε το παραμικρό για την ανάσταση του Ιησού. Και το ερώτημα είναι πρόδηλο: Γιατί σιώπησαν; Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω ιδέα.

Βέβαια έχουμε τους τέσσερις Ευαγγελιστές, οι οποίοι έγραψαν για την ανάσταση του Ιησού, αρκετά χρόνια μετά το γεγονός (από το 66 έως το 110 μ.Χ). Και οι τέσσερις παραμένουν άγνωστοι. Τα ονόματα που βλέπουμε σήμερα (Μάρκος, Ματθαίος, Λουκάς και Ιωάννης), προστέθηκαν στα χειρόγραφα τον 2ο αι. μ.Χ.

Επομένως κανένας από τους τέσσερις Ευαγγελιστές δεν υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της ανάστασης του Ιησού. Απλά, κατέγραψαν κάποιες προφορικές και γραπτές παραδόσεις που κυκλοφορούσαν τότε. Επειδή όμως υπήρχαν διαφορετικές παραδόσεις, κ’ επειδή οι Ευαγγελιστές άντλησαν τις πληροφορίες τους από διαφορετική παράδοση ο καθένας, παρατηρούμε το φαινόμενο της ασυμφωνίας μεταξύ τους.

Η ΑΣΥΜΦΩΝΙΑ

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο Μάρκος λέει ότι τον τάφο επισκέφτηκαν με αρώματα, για ν’ αλείψουν το νεκρό σώμα του Ιησού («ίνα αλείψουσιν αυτόν»), τρεις γυναίκες: Η Μαρία Μαγδαληνή, η Μαρία του Ιακώβου και κάποια Σαλώμη (16:1).

Ο Ματθαίος λέει ότι τον τάφο επισκέφτηκαν δύο γυναίκες: Η Μαριάμ Μαγδαληνή και η «άλλη Μαρία» (προφανώς του Ιακώβου). «Και ιδού σεισμός εγένετο μέγας» (28:1-2). Ο Μάρκος και ο Λουκάς δεν καταγράφουν τον σεισμό. Είναι σαν μην έγινε ποτέ – και ίσως δεν έγινε ποτέ.

Ο Λουκάς λέει ότι τον τάφο επισκέφτηκαν τρεις γυναίκες: «Η Μαγδαληνή Μαρία και Ιωάννα και Μαρία η Ιακώβου» (24:10). Η Ιωάννα δεν υπάρχει στον Μάρκο: υπάρχει η Σαλώμη.

Τέλος, ο Ιωάννης λέει ότι τον τάφο επισκέφτηκε μόνο η Μαρία η Μαγδαληνή (20:1).

Η προφανής ασυμφωνία των Ευαγγελιστών (και όχι μόνο σε αυτό το περιστατικό) σημαίνει ότι τα Ευαγγέλια δεν είναι ιστορικά κείμενα. Ο λόγος είναι απλός: δεν ξέρουμε ποιος από τους τέσσερις Ευαγγελιστές καταγράφει την ιστορική πραγματικότητα, η οποία είμαι μόνο μία. Στο ερώτημα: «Πόσες γυναίκες επισκέφτηκαν τον τάφο;», η απάντηση είναι: «Εξαρτάται . . .». Η ιστορική πραγματικότητα δεν χτίζεται με αβεβαιότητες.

Εύχομαι υγεία σε όλους!