«Προνοώ» σημαίνει «σκέφτομαι ή σχεδιάζω κάτι εκ των προτέρων» (αντίθετο του «προνοώ» είναι το «μετανοώ»). Συνεπώς, η «πρόνοια» είναι η «προ-νόηση», ο «προσχεδιασμός» κάποιου στόχου ή σκοπού.

Όμως τι πράγμα είναι η «Θεία Πρόνοια»; Κατά τη χριστιανική διδασκαλία, η «Θεία Πρόνοια» είναι η «θεϊκή ενέργεια που κατευθύνει τον άνθρωπο και τον κόσμο σύμφωνα με συγκεκριμένο σχέδιο σωτηρίας».

Αναμφίβολα, η δημιουργία τού κορωνοϊού και η εξάπλωσή του στον πλανήτη οφείλεται στην ηλιθιότητα των ανθρώπων. Όμως ο Θεός, ως παντογνώστης, γνωρίζει όλες τις λεπτομέρειες γύρω από το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού, αλλ’ αφήνει τους επιστήμονες αβοήθητους να το ανακαλύψουν μόνοι τους, όπως ανακάλυψαν και τόσα άλλα εμβόλια στο παρελθόν.

Μα, θα μου πείτε: Δεν είναι κρίμα να πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι, κυρίως ηλικιωμένοι, απομονωμένοι σε κάποιον θάλαμο εντατικής θεραπείας, χωρίς να νιώθουν δίπλα τους έναν δικό τους άνθρωπο, έναν τελευταίο αποχαιρετισμό αγαπημένου τους προσώπου; Αν η Θεία Πρόνοια δεν φανεί σε τούτες τις στιγμές, πότε θα φανεί;

Έχετε δίκαιο. Αλλά φαίνεται πως η Θεία Πρόνοια ασχολείται με το σχέδιο σωτηρίας ολόκληρης της ανθρωπότητας, όχι με τη σωτηρία κάποιων χιλιάδων μελλοθάνατων ανθρώπων. Γι’ αυτούς, που καθημερινά πεθαίνουν στα νοσοκομεία και στα γηροκομεία, ας φροντίσει η κρατική πρόνοια.

Είμαι βέβαιος πως εδώ καταλαβαίνετε το πρόβλημα. Στη φιλοσοφία το ονομάζουμε «Το πρόβλημα του Κακού» (αγγλιστί: «The Problem of Evil»). Το πρόβλημα αυτό διατυπώνεται ως εξής: «Πώς γίνεται να υπάρχει ένας Θεός πανάγαθος και παντοδύναμος και παράλληλα να υπάρχει το φυσικό κακό – ένας σεισμός, ένας καταποντισμός, ένας κορωνοϊός;».

Αφήνω το ερώτημα αυτό ανοιχτό. Δώστε εσείς κάποια απάντηση. Πάμε τώρα πίσω στους δικούς μας θεούς.

ΘΕΟΙ ΑΠΡΟΝΟΗΤΟΙ

Την απρονοησία τού αριστοτελικού θεού, ως «πρώτου κινούντος ακινήτου», έρχεται να συμπληρώσει ο Επίκουρος, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει θεία πρόνοια. Οι θεοί «μήτε επιμελείσθαι των ανθρωπίνων» . . . μήτε όλως τα γιγνόμενα επισκοπείν». Δηλαδή, οι θεοί ούτε για τις ανθρώπινες υποθέσεις νοιάζονται ούτε επιβλέπουν όσα γίνονται στη Γη. Αν φορτώσουμε στους θεούς φροντίδες, τότε χαλάμε τη μακαριότητά τους!

Επιπλέον, οι θεοί είναι «πάντων αγαθών αδώρητοί τε και αμέτοχοι», δηλαδή ούτε χαρίζουν δώρα στους ανθρώπους, αλλά ούτε και δέχονται δώρα. Ο Αριστοτέλης λέει ότι είναι γελοίο αν κάποιος εγκαλεί τον θεό επειδή δεν ανταποδίδει την αγάπη που εισπράττει από τους ανθρώπους («γελοίον γαρ εί τις εγκαλοίη τω θεώ ότι ούχ ομοίως το αντιφιλείσθαι ως φιλείται»).

«Αλειτούργητοι», λοιπόν, οι θεοί, μακριά από ανθρώπινες υποθέσεις, ανενόχλητοι και αμέριμνοι, απολαμβάνουν την απόλυτη γαλήνη. Φανταστείτε τους θεούς να εκτελούν όσα ζητούν οι άνθρωποι. Δεν θα είχε μείνει κανένας άνθρωπος ζωντανός, δεδομένου ότι ο καθένας παρακαλεί για το κακό του άλλου!

Ο πατέρας μου παρακαλούσε τον Θεό να μη βρέξει, γιατί στο κεραμοποιείο μας είχαμε νωπά τα κεραμίδια απλωμένα στο αλώνι και περιμέναμε τον ήλιο να τα στεγνώσει για να τα «ψήσουμε» στο καμίνι. Δίπλα ο γείτονας παρακαλούσε τον ίδιο Θεό να βρέξει, γιατί κινδύνευε ο άνθρωπος να χάσει τη σοδειά του από την ξηρασία. Ο Θεός δεν ήξερε σε ποιον να κάνει το χατίρι. Τελικά προτίμησε τον πατέρα μου, γιατί του έταξε ότι θα γινόμουν δεσπότης!

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η άρνηση της θείας πρόνοιας έφερε τους επικούρειους σε δύσκολη θέση. Ο «την πρόνοιαν αναιρών» Επίκουρος καταγγέλθηκε όχι μόνο από τους Χριστιανούς (αναμενόμενο), αλλά και από τον θεοσεβή ιερέα του Απόλλωνα στο μαντείο των Δελφών Πλούταρχο.

Πραγματικά, δεν μένει τίποτε σπουδαίο αν αφαιρεθεί από τον Θεό η Θεία Πρόνοια. Χωρίς την πίστη στη Θεία Πρόνοια οι ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν θα ματαιοπονούσαν ψάλλοντας τον «Ακάθιστο Ύμνο» στις εκκλησίες της χώρας, με τις καμπάνες να ηχούν πένθιμα, επειδή η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί.

Όμως η πραγματική ευσέβεια είναι άλλη: είναι αυτή που δεν ξεγλιστρά στην ασέβεια. Και ξεγλιστρά κανείς στην ασέβεια όταν περιμένει από τον Θεό να εκτελεί όσα ζητά στις προσευχές του. Τι πάει να πει «Σώπασε κυρά Δέσποινα, μην κλαις και μη δακρύζεις»; Είναι δυνατόν η μητέρα του Θεού να βρίσκεται σε τέτοια απελπιστική κατάσταση ώστε να κλαίει; Αυτό είναι ολίσθημα στην ασέβεια.

Επιστρέφοντας στον κορωνοϊό και στη Θεία Πρόνοια, η άποψή μου είναι ότι η σωτηρία (ή ο αφανισμός) του ανθρώπου βρίσκεται στα χέρια του ίδιου του ανθρώπου. Συμφωνώ με τόσο με τον Αριστοτέλη όσο και με τον Επίκουρο ότι δεν υπάρχει Θεία Πρόνοια εκεί όπου υπάρχει σεισμός, καταποντισμός και κορωνοϊός. Θα πεθάνουν πολλοί άνθρωποι μέχρι που η ιατρική επιστήμη (η μόνη πρόνοια για το καλό του ανθρώπου) ανακαλύψει το πολυπόθητο εμβόλιο.

Το ξέρω. Η άποψή μου θα εκληφθεί ως θεομίσητη ασέβεια. Αλλά η πρόδηλη παρουσία του φυσικού κακού και η βαθιά δυστυχία εκατομμυρίων ανθρώπων, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του κορωνοϊού, δεν μου επιτρέπει να δεχτώ την παρουσία της Θείας Πρόνοιας. Παρακαλώ δεχτείτε τις ταπεινές μου απολογίες.