Εκεί που νομίζαμε ότι τα έχουμε δει όλα ο Δρ. Ιωάννης Μιχαλούδης, διακεκριμένος διεθνώς Έλληνας ακαδημαϊκός, εικαστικός και ερευνητής, μάς προσφέρει το «άπιαστο», δηλαδή τον «ουρανό» σε ένα κολιέ του γαλλικού οίκου Boucheron! Μαζί του είχαμε μιλήσει στο παρελθόν με αφορμή την αποστολή των έργων του στο φεγγάρι.

Και ενώ στον ουρανό τον γυρεύαμε, στη γη τον βρήκαμε, στα σαλόνια του παλαιότερου γαλλικού οίκου κοσμημάτων Boucheron, όπου δημιούργησε το κολιέ Goutte de Ciel – Σταγόνα Ουρανού.

Αυτό αποτελεί πρωτοπορία του οίκου και της καινούργιας του συλλογής «Contemplation». Το συγκεκριμένο κόσμημα είναι φτιαγμένο από ένα επιστημονικό υλικό της ΝΑSΑ που ονομάζεται silica aerogel.

O Ιωάννης Μιχαλούδης πριν 18 χρόνια χρησιμοποίησε -στο ΜΙΤ και για πρώτη φορά στην ιστορία- την πυριτική αερογέλη στις εικαστικές τέχνες.

 

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τη συνεργασία σας με το γαλλικό οίκο Boucheron και τη νέα του συλλογή κοσμημάτων «Contemplation»;

“Ξεκινήσαμε δειλά δειλά τις συζητήσεις συνεργασίας τον Σεπτέμβριο του 2018 και φτάσαμε τον περασμένο Ιούλιο του 2020 (εν μέσω πανδημίας) να παρουσιάσουμε σ’αυτή τη συλλογή τα πρώτα κοσμήματα πολυτελείας με βάση την πυριτική αερογέλη.

Κουβεντιάσαμε τις δυνατοτητες σε κάποια σχέδια, δοκιμάσαμε τρόπους κατασκευής και όταν τελικά το πετύχαμε έπρεπε να στείλω τη «Σταγόνα Ουρανού» στη Γαλλία από την Ελλάδα. Λόγω κορονοϊού, όμως, καθυστέρησε η παράδοση από το ταχυδρομείο για δύο μήνες … Στο τσακ και επεισοδιακά προλάβαμε!

Όμως τελικά κουμπώνει ωραία με την πανδημία ο τίτλος αυτής της συλλογής «Contemplation», όταν είσαι μόνος σου κοιτάς, ατενίζεις τα σύννεφα! Δημιουργήσαμε ένα περιδέραιο και ένα βραχιόλι από την αερογέλη τα οποία αποτελούν πλέον συλλεκτικά κομμάτια, μιας και τα κοσμήματα αυτά είναι μοναδικά!

Έχουν τοποθετηθεί περίπου 6.500 διαμάντια και το περιδέραιο εκτιμάται 600.000 ευρώ! Συνεργάζομαι με τον οίκο Boucheron ως σύμβουλος, δεν σχεδίασα τα κοσμήματα, αλλά τους βοήθησα στις δυνατότητες αυτού του υλικού για τη χρήση του ως κόσμημα πολυτελείας.

Είμαι πολύ ευχαριστημένος από τη συνεργασία μας γιατί διαπιστώνω ότι όλοι οι άνθρωποι που κάνουν δυνατά πράγματα είναι απλοί. Όπως η καλλιτεχνική διευθύντρια του οίκου Claire Choisne, πάει με την καρδιά, «ήθελα να το κάνω και με βοηθήσατε να το κάνω» μου είπε απλά.”

 

Πώς ένα υλικό της ΝΑSΑ φτάνει να γίνεται πρωτοποριακή ιδέα για τη δημιουργία κοσμημάτων; Τι σε ενέπνευσε αρχικά να εξελίξεις ένα τέτοιο επιστημονικό υλικό σε εικαστικό;

“Το «WOW factor» όταν το βλέπεις! Ενώ είναι ένα επιστημονικό υλικό έχει πολλή ομορφιά! Σα να βάζεις μαζί αλήθεια και ομορφιά. Έχει το παράδοξο να είναι τόσο όμορφο, που δεν πιστεύεις ότι υπάρχει. Νιώθεις σα να βλέπεις πρώτη φορά τον κόσμο.

Οπτικά σε συνεπαίρνει, όπως ένα παιδάκι βλέπει για πρώτη φορά τον κόσμο και «μένει». Αυτό γίνεται. Όποιος το πρωτοβλέπει, μένει έκθαμβος! Και εδώ δε στεκόμαστε πια στο επιστημονικό υλικό, γιατί αυτό έχει εξελιχθεί εικαστικά ως ένα κόσμημα – κομμάτι «ουρανού» – στη γυναίκα, γλυπτό στο σπίτι σου, στο γραφείο σου, στο μουσείο.

Το 2001 ήμουν στο ΜΙΤ με σκοπό να δημιουργήσω τη (Νεφέλη)3, το κυβικό σύννεφο. Τότε ένας ερευνητής, ο Adam Whiton, ήρθε και μου έδειξε την αερογέλη και μου είπε: «έχω κάτι που μπορεί να σε βοηθήσει». Του λέω «μπορώ να το κρατήσω;» γιατί νόμιζα ότι ήταν αέριο.

Πρόκειται όμως για το ελαφρύτερο στερεό στον κόσμο καθώς αποτελείται από 99,8% αέρα και 0,2% πυρίτιο και είναι ένα νανοπορώδες σφουγγάρι γυαλιού.

Έτσι άρχισαν όλα. Ήταν σα να ζήταγα το σύννεφο και μου χαρίστηκε ο ουρανός ολόκληρος. Δεν περίμενα όλες αυτές τις εξελίξεις, ούτε ότι θα ασχοληθώ με αυτό τόσο πολύ. Έχουν περάσει δεκαοχτώ χρόνια και δεν μ’ έχει αφήσει το μεράκι γι’ αυτή την έρευνα.

Ξεκίνησα με τα γλυπτά, μετά τα έργα που θα πάνε στο φεγγάρι και τωρα τα κοσμήματα πολυτελείας και τη «Σταγόνα Ουρανού». Αν και το περιδέραιο είναι συλλεκτικό κομμάτι, ελπίζω κάποια στιγμή να βγει και στην αγορά. Μη φανταστείς ότι θα κυκλοφορεί ο κόσμος όλος με τον ουρανό στο στήθος. Πουλούν τον «ουρανό», αλλά όχι σε πολυ κόσμο. Ο οίκος Boucheron συνεργάζεται με εμίρηδες και μαχαραγιάδες.

Αυτή τη στιγμή o οίκος προσφέρει το κόσμημα σαν ένα στίχο ποίηματος «φοράω κομμάτι ουρανού». Αυτό πλέον κατατέθηκε ως σχεδιαστική άποψη και δεν είναι μια ιδέα μόνο ενός ανισόροπου καλλιτέχνη. Εδώ λοιπόν αλλάζει το σκηνικό καθώς μπαίνει πια στην αγορά. Η αγορά θα φέρει προτάσεις, θα φέρει συνεργασίες και εξέλιξη στην τεχνική.

Είκοσι χρόνια δουλεύω με trade secrets και γι’ αυτό δεν μπορεί κανείς να μιμηθεί την τεχνική μου. Δεν έχω πατέντες, που μπορούν να μιμηθούν.”

 

Σε τι κοινό απευθύνονται αυτά τα κοσμήματα; Ποιους βλέπεις να τα φορούν; Άντρες, γυναίκες, νέοι;

“Δεν υπάρχει αντρικό και γυναικείο κόσμημα. Το να φοράει κάποιος «ουρανό» πάνω του δεν έχει φύλο, θυμήσου τους αγγέλους. Στο οίκο Boucheron η αερογέλη είναι πλέον conceptual κόσμημα δηλαδή φοράς «ουρανό». Ποιος θα το φοράει; Οποιος εμπνεεται με

την ιδέα αυτή, να φορά ουρανο. Υπάρχουν όρια σ’ αυτό; Το άυλο του ουρανού ήθελε να «πιάσει» ο οίκος Boucheron και μ’ αυτό στολίσει στη γυναίκα. Εγώ, αν ήμουν σχεδιαστής βέβαια με το υλικό «ουρανός» θα προχωρούσα και στο αντρικό κόσμημα, μια καρφίτσα για τη γραβάτα, μανικετόκουμπα όπως τα κοσμήματα που είχα δηιουργήσει για την ατομική μου έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθηνα το 2006.”

Η ΝΑSΑ τι λέει για όλα αυτά;

“Έχουν εκπλαγεί! Αυτή την χρονια θα κυκλοφορησει από την Springer η δεύτερη έκδοση του επιστημονικου βιβλιου Αerogel Ηandbook. Η προθεσμία για το τυπογραφείο έκλεινε στις 30 Ιουλίου και εγώ τους έστειλα το υλικό από την παρουσίαση του οίκου Boucheron στις αρχές Ιουλίου, οπότε θα παρουσιαστεί και στην έκδοση αυτή.

Στη ΝΑSΑ έχουν μείνει έκπληκτοι, γιατί φτιάχνουν ένα υλικό, που ούτε είχαν φανταστεί ότι είναι και όμορφο. Αυτοί το βλέπουν ως μηχανικοί, μόνο λίγοι το βλέπουν πέρα από την επιστήμη.

Ο καλλιτέχνης όμως θα το δει πέρα από την πραγματική του διάσταση και μπορεί να το χρησιμοποιεί πέρα από τα στεγανά. Η ΝΑSΑ το πήρε πάρα πολύ ωραία λοιπόν. Έτσι κι αλλιώς η ΝΑSA δεν χρειάζεται διαφήμιση, ο οίκος όμως υπογραμιζει τη ΝΑSΑ καθως και το ότι ήμουν ερευνητής στο ΜΙΤ. Η «Σταγόνα Ουρανού» είναι ένα κράμα Τέχνης και Επιστήμης.

Ξέρετε, οι επιστημονικές κοινότητες για να πάρουν κονδύλια πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν society feedback, δηλαδή να παρουσιάζουν στον κόσμο το έργο τους.

Οι καλλιτέχνες έχουμε αυτό το προνόμιο να μπορούμε να δείξουμε τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας στο ευρύ κοινό. Στον Δημόκριτο, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών της Ελλάδας από το 2018 έχουμε δημιουργήσει στο Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας έναν κόμβο scienceINNart.

 

Ο Δρ. Γιώργος Νουνέσης, πρόεδρος του Δημόκριτου, με προσέλαβε αμισθί σε μια τιμητική θέση ως Research Associate – συνεργάτη ερευνητή- και σκοπός μας είναι να φέρουμε πιο κοντά την Τέχνη με την Επιστήμη. Ο Δρ. Βασιλης Κυλικόγλου, διευθυντής του ΙΝΝ, με βοήθησε σημαντικά με συμβουλές αλλά και τα χημικά που χρειάστηκα στη δουλειά μου.

Τώρα λοιπόν στον Δημόκριτο θα κάνουμε πατέντα μια άλλη μικρή ανακάαλυψη: σε συνεργασία με τον ερευνητή Δρ. Νίκο Κεχαγιά θα βάλουμε ουράνιο τόξο/ολόγραμμα μέσα στον «ουρανό».”

Θα μπορούμε να εντυπώσουμε τη φωτογραφία σου μέσα στον ουρανό! Στα χρώματα του ουρανιου τόξου! Πώς εισπράττεις την ανταπόκριση αυτής της δουλειάς σου;

“Χαίρομαι πάρα πολύ που κάτι δικό μου έκανε αρχή στο χώρο του κοσμήματος πολυτελείας. Πιστεώω είναι μέρος του πλάνου του Θεού για μένα! Έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα και το αποτέλεσμα βγήκε πολύ όμορφο. Θα ήθελα βέβαια αργότερα να πάει σε περισσότερο κόσμο με μικρότερα κομμάτια ουρανού.

Το παράδοξο είναι ότι πολύ λίγοι άνθρωποι μου είπαν «μπράβο» από το δίκτυο για τη συνεργασία με τον οίκο Boucheron. Η δημιουργία αυτή δεν πραγματοποιήθηκε για το θεαθήναι και μάλλον αυτοί που ανταποκρίθηκαν είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν την έρευνα.

Οι άλλοι μάλλον μένουν με ανοιχτό το στόμα χωρίς να ξέρουν τι να πουν. Σίγουρα είναι δύσκολο να καταλάβει κάποιος ότι ένα κόσμημα είναι 99% τίποτα, ξεκίνησε στην Καρδίτσα, τώρα είναι στον οίκο Boucheron και κοστίζει 600.000 ευρώ…

Αυτός ο άνθρωπος έχει περάσει από δίπλα σου και έλεγες «Μα τι κάνει αυτός τώρα, αέρα πουλάει;»!

Είναι όμορφο να βλέπουμε τους διπλανούς μας σα να είναι κομμάτια Θεού. Δεν ξέρεις ποιος είναι δίπλα σου. Αναρωτιέσαι «Αυτός είναι τρελός; Πουλάει ουρανό; Πουλάει αέρα;».

Και μετά ξαφνικά όταν διακριθεί τον βλέπεις διαφορετικά. Είναι ωραίο μάθημα για μένα. Το like στα κοινωνικα μέσα είναι εντελώς στον αέρα, δεν υπάρχει πουθενά βαθιά. Τα ωραία πράγματα και η ομορφιά δεν έχουν καρδούλες και like… Την ομορφιά δεν μπορείς παρά να τη θαυμάσεις. H αλληγορία του ουρανού στην αερογέλη είναι κάτι σαν πνεύμα. Θέλει πίστη και ειρήνη η δημιουργία της. Είναι αλήθεια, όταν δεν είμαι στις καλές μου, δεν βγαίνει καλό το αποτέλεσμα.”

Γιατί σου αποκαλύφθηκε πιστεύεις;

“Μάλλον γιατί έχω αρκετή επιμονή, πιστεύω όμως ότι μου αποκαλύφθηκε για να εξασκηθώ και στην υπομονή. Χαίρομαι που ακόμα και τώρα μετά από 20 χρονια έχουμε πρωτότυπα αποτελέσματα!”

Έχεις ζήσει και δημιουργήσει σε αρκετά μέρη του κόσμου όπως Γαλλία, Αυστραλία, Αμερική, Μέση Ανατολή και Κύπρο. Δεν παραλείπεις όμως να αναφέρεις τον τόπο καταγωγής σου την Ανάβρα Καρδίτσας. Πώς σε ακολουθεί αυτός ο τόπος στη ζωή σου;

“Κατ’ αρχήν έχει ένα ωραίο όνομα, ξεκινούν πηγές νερού από κει. Ναι, έχω γεννηθεί εκεί αλλά αποτελεί και το σημείο πτώσης μου… Όταν κουράζομαι πηγαίνω εκεί να πάρω δύναμη, ενέργεια ώστε να συνεχίσω ξανά. Εκεί είναι οι γονείς μου, δυο αγκαλιές που με γεμίζουν ψυχικά.

Αυτή είναι η ρίζα μου. Χαίρομαι την ιστορία αυτού του τόπου. Ήρθαμε και μεις πρόσφυγες πριν έναν αιώνα και κατι από την Ανατολική Ρωμυλία και όλο αυτό είναι σημαντικό για μένα.

Θέλω και διατηρώ την πολιτιστική μου κληρονομιά γιατί κάνω τέχνη. «Ο καλλιτέχνης» έλεγε ένας ιστορικός τέχνης, ο Herbert Read, «πρέπει να παρουσιάζει regression και όχι progression» να κάνει δηλαδή πισωγύρισμα.

Ετσι κι εγώ, πηγαίνω στην Ανάβρα για το πισωγύρισμά μου, και από τις πηγες της ανεβαινω στα σύννεφα, που φέρνουν τα νερά σ’ αυτές τις πηγές!”

Αυτό που λένε «the sky is the limit» το αποδεικνύεις ως στάση ζωής. Τι άλλο να περιμένουμε;

“Του χρόνου θα συμμετάσχω σε μία παγκόσμια έκθεση στην Hainan της Κίνας, όπου η Ελλάδα είναι η προσκεκλημένη χώρα. Η κυρία Κατερίνα Κοσκινά που είχε την επιμέλεια της ατομικής μου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, διάλεξε 33 Έλληνες καλλιτέχνες κι ανάμεσά τους είμαι κι εγώ.

Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί το Γενάρη του 2021 και θα εγκαινιαστεί το Μάη ου 2021 αν το επιτρέπουν οι συνθήκες της πανδημίας.”

Την τελευταία φορά που μιλήσαμε με αφορμή την αποστολή των έργων σου στο φεγγάρι, ζούσες και διδασκες στο Darwin της Αυστραλίας. Σήμερα πού βρίσκεται αυτή η αποστολή;

“Οι φωτογραφίες δυο γλυπτών από ουρανό, θα εκτοξευθούν στο φεγγάρι, όχι τα γλυπτά τα ίδια.

Οι φωτογραφίες των έργων και των υπολοίπων καλλιτεχνών θα μείνουν μέσα στη κάψουλα Moonark εκεί για πάντα, σε μια μόνιμη έκθεση στο φεγγάρι. Από το 2012 που ξεκίνησε αυτό το πρότζεκτ ο αείμνηστος συνάδελφος Lowry Burgess στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, περιμέναμε κάποιο επιστημονικό πείραμα που θα σταλεί στο φεγγάρι και έτσι να μπορέσουμε να πάμε κι εμείς μαζι του.

Βλέπετε, ως καλλιτέχνες, κάνουμε οτοστόπ στην επιστήμη. Και ο πύραυλος αναμένεται τελικά να απογειωθεί στις 21 Ιουνίου 2021 και θα φτάσει στο φεγγάρι τον Ιούλιο.”

Μετά από σένα τι; Πού θα κληροδοτήσεις αυτό το πνεύμα «του ουρανού» όπως το αποκαλείς;

“Νεοι επιστήμονες κι ερευνητες από Ελλάδα, από την Αμερική αλλά και την Αυστραλία, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την έρευνά μου. Ξέρετε, για μένα αυτό το «πνευμα του ουρανού» είναι μια αγκαλιά που δεν αφήνει τίποτα και κανέναν απ’ έξω. Ιδιαίτερα στο χώρο της δημιουργίας.

Όπως σας είπα στον κόμβο Επιστήμης & Τέχνης που δημουργήσαμεσ το «Δημόκριτο» έχουμε αρχίσει εδώ και δυο χρόνια να παραδίδουμε τη σκυτάλη σε νέους ερευνητές. Επίσης, πρόσφατα δέχθηκα τη θέση του Κοσμήτορα στη Σχολή Καλών Τεχνών και Σχεδιασμού σε ένα ιδιωτικο πανεπιστήμιο στην Κύπρο.

Εδώ θ’ αρχίσουμε με μια ομάδα είκοσι συναδέλφων την ανάπτυξη ενός προγράμματος σπουδών βασισμενων στη διεπιστημονικοτητα και όχι στην αυστηρή ειδίκευση των σπουδαστών μας.”