Την τελευταία τριετία, που μένω σχεδόν μόνιμα στην Ελλάδα, έχω διαβάσει πάνω από 20 βιβλία που γράφτηκαν για την Επανάσταση του 1821.

Και αυτό το έκανα, στην προσπάθειά μου να προετοιμαστώ και να γράψω πώς έχω εγώ καταλάβει πώς και γιατί έγινε η εξέγερση του 1821.

Πιστεύοντας -όπως όλοι οι ημιμαθείς- ότι είχα διαβάσει αρκετά, από το Πάσχα του 2018 που ήλθα, άρχισα να επισκέπτομαι τους τόπους που δόθηκαν οι πιο μεγάλες μάχες και τους τόπους καταγωγής των γνωστών οπλαρχηγών και να βγάλω τις φωτογραφίες που ήθελα.

Έτσι, πριν ακόμα επιστρέψω, τον περασμένο Ιούνιο -μετά την πρώτη καραντίνα στη Μελβούρνη- ήμουν βέβαιος ότι είχα βάλει το νερό στο αυλάκι.

Με δυο κουβέντες, ότι ήμουν έτοιμος να αρχίσω να γράφω…

Όμως, ως καχύποπτος και δίβουλος Μωραΐτης, είχα παράλληλα και πολλές αμφιβολίες για την εγκυρότητα όσων είχα διαβάσει.

Και αυτό γιατί ο κάθε ιστορικός ή συγγραφέας, έδινε τη δική του ερμηνεία για το τι ακριβώς έγινε και αυτό περιέγραφε.

Διαφορετικό ιδεολογικό «μονοπάτι», όμως, ακολουθούσαν τα βιβλία των «συντηρητικών» και «δεξιών» ιστορικών και συγγραφέων και άλλο των «αριστερών» και «προοδευτικών».

Κανείς, όμως, απ´ όλους, δεν διαφώτιζε αρκετά το ποιοι ήταν οι άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν στην απελευθέρωση και γιατί διάλεξαν το συγκεκριμένο δρόμο και τρόπο και τον συγκεκριμένο χρόνο για να κάνουν ό,τι έκαναν.

Κατά τη διάρκεια της πενηνταήμερης παραμονής μου στο κέντρο αποκατάστασης στην Καλαμάτα, ξαναδιάβασα, μεταξύ άλλων και το βιβλίο του Τάκη Σταματόπουλου, «Ο Εσωτερικός Αγώνας». Ένα βιβλίο, τεσσάρων τόμων και 2500 σελίδων, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1957.

Στο πολύ μεγάλο αυτό βιβλίο, ο συγγραφέας αναφέρεται στο τι προηγήθηκε της Επανάστασης και, κυρίως, στους δύο εμφυλίους που ακολούθησαν και δεν τελείωσαν ποτέ…

Αποστασιοποιημένος από δογματισμούς, ιδεολογίες, τοπικισμούς και θρησκευτικές προκαταλήψεις, καθώς επίσης και την αύρα των ηρωισμών και την σκιά του «ονόματος» των πρωταγωνιστών…, ο Σταματόπουλος, παρουσιάζει τα γεγονότα, αντλώντας πληροφορίες και μαρτυρίες από 100 και πλέον βιβλία Ελλήνων και ξένων ιστορικών και συγγραφέων, κυρίως της εποχής εκείνης.

«Ο Εσωτερικός Αγώνας», είναι το καλύτερο βιβλίο για την Επανάσταση του ’21 που έχω διαβάσει, παρά το γεγονός, ότι είναι δαιδαλώδες και επαναλαμβανόμενο σε ορισμένα σημεία.

Άσε που η εξιστόρηση των γεγονότων και η ανάμειξη των πρωταγωνιστών σε αυτά, δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά, πράγμα που δυσκολεύει την ανάγνωση.

Παρ’ όλα αυτά, σε αποζημιώνει με το παραπάνω ο πλούτος των πληροφοριών, που σου δίνουν τη δυνατότητα να καταλήξεις σε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα.

Σε αυτό βοηθά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, που διαποτίζει το βιβλίο από τις περιγραφές των ιστορικών που έζησαν τα γεγονότα από κοντά.

Και το δικό μου το συμπέρασμα ήταν ότι, αν θέλω να βοηθήσω τους αναγνώστες της εφημερίδας να καταλάβουν, γιατί έκαναν ό,τι έκαναν εκείνοι οι συμπατριώτες μας, τότε θα πρέπει να ακολουθήσω έναν άλλο δρόμο.

Έναν παρόμοιο δρόμο με αυτόν που ακολουθούν οι καλοί και έμπειροι μαραγκοί: Να ακολουθήσω δηλαδή «τα νερά» του ξύλου…

Ποιοι ήταν δηλαδή οι άνθρωποι και από πού κρατούσε η σκούφια τους.

Να εμβαθύνω στα ήθη και τα έθιμα, όχι μόνο της εποχής που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, αλλά και στην εποχή που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους.

Να επισκεφθώ τους τόπους που έζησαν και να δω με τα μάτια μου τι έβλεπαν κάθε πρωί που ξυπνούσαν και σε ποιες ραχούλες ανέβαιναν με κομμένη την ανάσα και την ψυχή στο στό στόμα να πολεμήσουν.

Γιατί μόνο αν δεις και περπατήσεις τα άγρια βουνά γύρω από την Τριπολιτσά και τα Καλάβρυτα, καθώς και τους ορεινούς και δύσβατους τόπους της υπόλοιπης Αχαΐας και Κορινθίας, θα καταλάβεις τι σημαίνει να ζεις εκείνα τα χρόνια κυνηγημένος και πεινασμένος μέσα σε άγονα βουνά και σκιερές χαράδρες.

Σε μια εποχή που οι ανάγκες για επιβίωση καθορίζουν τη συμπεριφορά και τη ζωή και όχι η υποταγή στους νόμους και η αγάπη για την πατρίδα.

Μια πατρίδα, που τότε για τους περισσότερους, ήταν εντελώς άγνωστη, ακόμα και ως έννοια.

Τα χρόνια εκείνα, που έπρεπε, θες δεν θες, να κλέψεις για να μην πεινάσει η οικογένειά σου και να προσκυνήσεις τον κατακτητή για να ζήσεις.

Τα επαναστατημένα εκείνα χρόνια, λοιπόν, που η ζωή του καθενός, ήταν φθηνότερη από ένα βόλι, θα προσπαθήσω να περιγράψω κάνοντας ένα «ψυχογράφημα» στους πρωταγωνιστές, που λόγω περιστάσεων και αναγκών, πολέμησαν, γιατί ουσιαστικά, δεν είχαν άλλη επιλογή.

Σε αυτούς τους πεινασμένους και αγράμματους χρωστάμε, έως ένα βαθμό, τη χώρα που βρήκαμε και αποκαλούμε πατρίδα μας.

Για όλα αυτά και πολλά άλλα, στα οποία δεν εστίασε όσο έπρεπε η ιστορία, θα μιλάμε σιγά-σιγά τους μήνες που έρχονται.

Με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα… κλέβετε λίγο χρόνο από τις 250 εκδηλώσεις που διοργανώνει φέτος η Αρχιεπισκοπή μας για τους εορτασμούς του 21, προκειμένου να τιμήσει την Ορθοδοξία μας…

Δειγματοληπτικό για το τι θα ακολουθήσει, είναι το σημερινό άρθρο που αναφέρεται σε δύο ιστορικές οικογένειες, όχι μόνο των Καλαβρύτων και ολόκληρου του Μοριά, αλλά και της Ελλάδας, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη εξέγερση του 1821.

Πρόκειται για τις ξακουστές οικογένειες των Ζαΐμηδων και των Πετιμεζαίων, που έγραψαν ιστορία.

Η πρώτη, πάππου προς πάππου πλούσιοι κοτζαμπάσηδες και… φυσικοί κληρονόμοι τού Έθνους.

Και οι δεύτεροι, πάππου προς πάππου, πεινασμένοι και διωκόμενοι κλέφτες, εκπρόσωποι της τιποτένιας χλέμπας.

Οι Πετιμεζαίοι από τα Σουδενά των Καλαβρύτων με αρκετούς θανάτους αγωνιστών και στις δύο επαναστάσεις, δηλαδή και στην πρώτη του 1769, που είναι γνωστή με το όνομα Ορλωφικά και αυτή του 1821.

Σε σχέση με την επίσης μεγάλη οικογένεια των Ζαΐμηδων, που είχε «αρχοντική» καταγωγή και άφησε πίσω της προέδρους της Δημοκρατίας, πρωθυπουργούς και πολλούς υπουργούς, βουλευτές και ανώτατους αξιωματούχους, από το 1921 έως και πρόσφατα.

Οι οικογένεια των Πετιμεζαίων, άφησε πίσω και αυτή 8 υπουργούς και βουλευτές, αλλά περισσότερους στρατηγούς και ανώτατους στρατιωτικούς.

Η οικογένεια των Πετιμεζαίων κατέβηκε από τα Σουδενά Ηπείρου στον Μοριά τον 16ο αιώνα και έχτισε εδώ, τα Σουδενά της Αχαΐας.

Ακριβώς απέναντι από τα Σουδενά και τον Πύργο των Πετιμεζαίων, στην δυτική πλευρά των Καλαβρύτων, βρίσκεται η Κερπινή και ο μεγαλοπρεπής κάποτε πύργος των Ζαΐμηδων.

Εκτός από την ταξική καταγωγή, τους χώριζε και ο Χελμός, αφού οι Πετιμεζαίοι την έστησαν καραούλι στην ανατολική πλευρά του, ή δε Ζαΐμηδες στην δυτική.

Ο Ασημάκης Ζαΐμης και ο γιος του Ανδρέας, ήταν παρόντες την 25η Μαρτίου του 21 στην Αγία Λαύρα, όπου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κήρυξε την Επανάσταση, μαζί με άλλους κοτζαμπάσηδες των Καλαβρύτων και της Αχαΐας.

Εκεί ήταν ήδη ο Ασημάκης Φωτήλας, ο Σωτήρης Θεοχαρόπουλος, ο Παναγιώτης Φωτήλας και ο ορκισμένος εχθρός των Πετιμεζαίων, ο Σωτήρης Χαραλάμπης.

Οι κοτζαμπάσηδες, δηλαδή προεστοί που είχαν νταραβέρια και δοσοληψίες με Τούρκους δεν ήθελαν να δουν ούτε ζωγραφιστούς, αρματολούς και κλέφτες.

Οι τελευταίοι για να ζήσουν, ή ήταν κλέφτες στα βουνά ή εργάζονταν ως κάποι (αγροφύλακες) για λογαριασμό των προεστών και των Τούρκων.

Πολλοί κλέφτες, όπως για παράδειγμα, ο δάσκαλος του Κολοκοτρώνη ο Ζαχαριάς, ο ίδιος ο Γέρος του Μοριά, ο Νικηταράς, οι Πετιμεζαίοι και άλλοι οπλαρχηγοί, ήταν κάποι και οπλοφορούσαν νόμιμα πριν την Επανάσταση.

Στο μεταξύ, ενώ ο ένας από τους πολλούς μύθους για το πως κηρύχθηκε η Επανάσταση, φέρει τους Πετιμεζαίους αποκλεισμένους από την τελετή της κήρυξης, άλλος θέλει τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να φωνάζει:
«Ελευθερία ή Θάνατος, παλικάρια μου» και να υψώνει για λάβαρο το χρυσοπόρφυρο παραπέτασμα του «Φοβερού Βήματος».

Ο Ασημάκης Ζαΐμης, γέρος ­ και ακόμη σκλαβωμένος­ δακρύζει στην προοπτική της λευτεριάς. Ο γιος του, Ανδρέας Ζαΐμης, σφιχταγκαλιάζεται με τους Πετιμεζαίους, τον Αναγνώστη και τον Βασίλη, ενώ ο Λόντος και ο Χαραλάμπης κρατούν ακόμη τα χέρια τους ψηλά, στο σχήμα του σταυρού.

«Το Θούριο, μωρέ παιδιά». Φωνάζει σύμφωνα με το δεύτερο μύθο ο Θεοχαρόπουλος και ο Ασημάκης ο Σκαλτσάς αρχίζει να απαγγέλει: «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή…».

Εκ των πραγμάτων, βέβαια, αποκλείεται να έγινε κάτι τέτοιο, γιατί ο Χαραλάμπης και μέλη της οικογενείας του, δολοφόνησαν τέσσερις πέντε Πετιμεζαίους και στη συνέχεια ο Θανάσης Πετιμεζάς σκότωσε για να εκδικηθεί τρία εξαδέλφια και συγγενείς του Σωτήρη Χαραλάμπη.

Να προσθέσουμε εδώ και κάτι που πλέον έχει γίνει αποδεκτό από τους περισσότερους ιστορικούς:

Οι κοτζαμπάσηδες και ο Παλαιών Πατρών Γερμανούς, για πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά, κυρίως γιατί αγωνιούσαν και ήταν τρομοκρατημένοι για την έκβαση του αγώνα, είχαν ταχθεί κατά της Επανάστασης, σε συνάντηση που είχε γίνει στη Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο) πριν λίγες μέρες με τους οπλαρχηγούς.

Και οι λόγοι που τελικά τους ανάγκασαν να βάλουν την ουρά κάτω από τα σκέλια και να συμφωνήσουν (με μαύρη καρδιά), είναι γιατί, από τη μια, φοβόνταν τους Τούρκους στους οποίους και λογοδοτούσαν για ό,τι γινόταν και, από την άλλη, τους εξεγερμένους.

Γιατί, είτε οι Τούρκοι θα τους έκοβαν με το γιαταγάνι το κεφάλι είτε οι εξεγερμένοι θα τους έσφαζαν στο γόνατο σαν αρνιά. Άλλη επιλογή δεν είχαν: μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα…

Τελικά, προσχώρησαν στην Επανάσταση, με την ελπίδα, ότι θα στριμώξουν τους ξυπόλυτους και αγράμματους βλάχους και θα επικρατήσουν.

Όπως και έγινε, ως έναν βαθμό…

Για το τι επακολούθησε αμέσως μετά την Επανάσταση, με τους δυο εμφυλίους για την εξουσία μεταξύ των… φυσικών κληρονόμων (δηλαδή των κοτζαμπάσηδων) και την καταστροφή του Μοριά από τους Ρουμελιώτες εισβολείς, που φέρθηκαν στους Μωραΐτες χειρότερα από τους Τουρκαλβανούς και τον Ιμπραήμ, θα τα πούμε όταν θα έρθει η ώρα τους και αφού πούμε πέντε-έξι κουβέντες ακόμα για τον Θανάση Πετιμεζά και τους Ζαΐμηδες.

Ο Θανάσης Πετιμεζάς, ο δεύτερος αλλά και πιο γνωστός γενάρχης της οικογένειας, γεννήθηκε στα Σουδενά το 1767.

Σε ηλικία 10 χρόνων αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι και τον μετέφεραν στη Σμύρνη.

Έξι χρόνια μετά, κατάφερε να ξεφύγει από τους Τούρκους, τρυπώνοντας κρυφά σε ένα πλοίο, που πήγαινε για την Πελοπόννησο.

Κατά τη διάρκεια της διαδρομής το πλοίο κουρσεύτηκε από πειρατές και ο Θανάσης πουλήθηκε ως σκλάβος στην Λιβύη. Εκεί δούλεψε ένα διάστημα ως πειρατής, μέχρι που κατάφερε μετά από χρόνια να φτάσει στην Πελοπόννησο και κατόπιν στα Σουδενά.

Ως κλέφτης, μαζί με τον Ζαχαριά και τον Κολοκοτρώνη, άφησε εποχή για την παλικαριά και τη λεβεντιά του και έχαιρε απίστευτης εκτίμησης, καθώς ήταν από τα πρώτα καρυοφύλλια και γιαταγάνια του Μοριά…

Τα πιο κάτω δημοτικό τραγούδι γράφτηκε για τον Θανάση:

«… στη Ζάχουλη δεν πάω γω / δεν παίρνω Ζαχουλίτη / θα πάρω -αχ- τα Σουδενά / που ‘ναι οι Πετιμεζαίοι, / όπου φορούν τα τσάμικα / τις ασημένιες πάλες / τις πέντε αράδες τα κουμπιά / τις έξι τα τσαπράζια / τις ασημένιες τραχηλιές / τις ασημοκουμπούρες»·

Όταν το 1796, που η κλεφτουριά και τα κατορθώματά της μεσουρανούσαν στο Μοριά, ο Θανάσης βρισκόταν στην Μάνη, συνεργαζόμενος με τον Ζαχαριά και τον Κολοκοτρώνη.

Τότε οι Τούρκοι ειδοποιημένοι από τον μεγάλο κοτζαμπάση των Καλαβρύτων Σωτήρη Χαραλάμπη, περικύκλωσαν το το μετόχι Σάλμενα του Μεγάλου Σπηλαίου όπου έμεναν τα δύο παιδιά του Θανάση, δύο πρώτα τους ξαδέλφια και 13 φίλοι και συγγενείς τους και τους δολοφόνησαν εν ψυχρώ.

Το αδυσώπητο και φονικό κυνήγι κατά της κλεφτουριάς, από Τούρκους και κοτζαμπάσηδες, που κράτησε 10 χρόνια είχε αρχίσει…

Ο Θανάσης, όταν έμαθε το φονικό, επέστρεψε στα Καλάβρυτα, ζώθηκε τα καλύτερα άρματά και πήγε στο σπίτι του Χαραλάμπη και μιας και δεν τον βρήκε εκεί σκότωσε ένα θείο του και δυο ακόμα συγγενείς του για να ξεθυμάνει…

Στη συνέχεια, πήγε στο κοντινό χωριό Κάνταλο, έκαψε ένα μεγάλο κτήμα των Τούρκων, σκότωσε τον αρχηγό του αποσπάσματος τον Σουμάνη και άλλους έξι Λαλαίους που έστησαν την φονική ενέδρα στα παιδιά του.

Τελικά, ο Θανάσης Πετιμεζάς, δολοφονήθηκε από τους Λαλαίους Τουρκαλβανούς, στον Πύργο του στα Σουδενά, το 1804.

Να σημειώσουμε εδώ ότι στην ενέδρα για να εξοντώσουν οι Τούρκοι τον Θ. Πετιμεζά, βοήθησαν και οι κοτζαμπάσηδες των Καλαβρύτων και, κυρίως, ο Χαραλάμπης και ο Ανδρέας Ζαΐμης, που τα χρόνια της επανάστασης, έγινε και αρχηγός της κυβέρνησης δύο φορές, πριν αφιχθεί το 1828 στην Ελλάδα ο Καποδίστριας.

Ο Ανδρέας Ζαΐμης, ένας από τους πιο δόλιους και αδίστακτους κοτζαμπάσηδες, μαζί με τον Ιωάννη Δεληγιάννη (αδελφό του Κανέλλου) τον Ανδρέα Λόντο, τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Γεώργιο Σισίνη, ήταν το ισχυρότερο κέντρο αποφάσεων των κοτζαμπάσηδων.

Λίγες δεκαετίες αργότερα, το 1855 γεννήθηκε ο εγγονός του Ανδρέα, Αλέξανδρος Ζαΐμης, που το 1897 έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός της Ελλάδας και έκτοτε, ανέλαβε το πρωθυπουργικό αξίωμα άλλες επτά φορές.

Τελευταία φορά ανέλαβε το 1927 και παρέδωσε την πρωθυπουργία το 1928 στον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Να σημειώσω εδώ ότι, στην Κερπινή δεν διατηρείται παρά μόνο ένας τοίχος, από τον μεγάλο Πύργο των Ζαΐμηδων, που κατά τη διάρκεια του δεύτερου εμφυλίου το καλοκαίρι του 1824, πολιορκήθηκε τρεις μέρες από το στράτευμα των Καραϊσκάκη, Γκούρα και Μακρυγιάννη.

Τελικά, ο πύργος αλώθηκε όταν οι Ρουμελιώτες και οι Σουλιώτες μισθοφόροι, αυτομόλησαν στους πολιορκητές, που τους έταξαν περισσότερα.

Η λεηλασία και το πλιάτσικο που ακολούθησε έχουν περάσει στην ιστορία. Μέχρι και τα εσώρουχα της Ζαΐμενας έβγαλαν ο Καραϊσκάκης και ο Γκούρας στον πλειστηριασμό…

Να τονίσω εδώ, ότι ο Καραϊσκάκης κατηγορείται ότι διέπραξε ατιμωτικές και ελεεινές πράξεις στην Πελοπόννησο, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

Τελικά, εξιλεώθηκε με τη στάση που κράτησε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της Αττικής και την πολιορκία της Ακρόπολης το 1827.

Αυτά για σήμερα και θα επανέλθουμε με το επόμενο κομμάτι για το τι συνέβη κατά τις πέντε δεκαετίες πριν την Επανάσταση και ποιοι ήταν οι ξυπόλυτοι που ξεκίνησαν να ανατρέψουν τους κοτζαμπάσηδες και την κραταιά τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία.