Είναι πολλά τα μηνύματα που δεχόμαστε από γονείς που ανησυχούν για την ψυχική υγεία των παιδιών τους, κυρίως στη Βικτώρια και τη Νέα Νότια Ουαλία, όπου συνεχίζεται επ’ αόριστον ο υποχρεωτικός εγκλεισμός των κατοίκων στα σπίτια τους, για τον περιορισμό της πανδημίας.
Την αγωνία για τους μαθητές τους εκφράζουν και οι εκπαιδευτικοί που βλέπουν και αυτοί από πρώτο χέρι τον αντίκτυπο που έχει στους μαθητές, το κλείσιμο των σχολείων και τη μεταφορά του μαθήματος στο διαδίκτυο. Είναι εκείνοι που λαμβάνουν μηνύματα απόγνωσης από αρκετούς γονείς που παρατηρούν ανησυχητικές συμπεριφορές καθώς και μια απάθεια στα παιδιά ως προς το σχολείο, αλλά και γενικότερα.
Ωστόσο, οι γονείς, μπορούν να κάνουν αρκετά για να τα υποστηρίξουν σε αυτή την δύσκολη περίοδο. Μιλήσαμε με τη γνωστή ομογενή ψυχολόγο και εκπαιδευτικό, Ελένη Καλαμπούκα, για τα παιδιά, για τους γονείς, και τι πρέπει να προσέξουμε, τι μπορούμε να κάνουμε, για να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία και να περάσουμε όσο πιο ομαλά αυτή τη δύσκολη εποχή της πανδημίας.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ, ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ
«Απροετοίμαστοι τελείως είμαστε μπροστά σε αυτό που συμβαίνει, ως κοινωνία. Κανένας μας δεν έχει ζήσει πανδημία. Για όλους είναι κάτι πολύ καινούργιο και το μαθαίνουμε όπως πάμε. Και γίνονται και λάθη, αλλά μαθαίνουμε, τα διορθώνουμε και προχωράμε» εξηγεί η κ. Καλαμπούκα.
«Τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα, γι’ αυτό λέμε ότι υποφέρουν περισσότερο. Πολλές φορές δεν μπορούν να επικοινωνήσουν αυτό που αισθάνονται, δεν έχουν τα λόγια να το εκφράσουν, και γι’ αυτό είναι σημαντικό να προσέξουμε τα παιδιά. Όλα τα παιδιά».
Ήδη, όπως μας λέει η κα Καλαμπούκα, το 30% των παιδιών έχει δείξει σημάδια ότι δεν πάνε καλά. «Δεν μπορούν να συντονιστούν με αυτά που συμβαίνουν στη ζωή τους, και παρουσιάζουν πρόβλημα, πρώτα απ’ όλα στο σχολείο».
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ
«Όλα αρχίζουν από τους γονείς. Οι γονείς πρέπει να έχουν -όσο δύσκολο και αν είναι κάποια φορά- μια πολύ καλή σχέση με τα παιδιά τους. Και να μας απογοητεύσουν, να θυμώσουν, δεν πειράζει, εμείς πάλι τα πλησιάζουμε, τα συγχωρούμε ό,τι και να έχουν κάνει, και είμαστε δίπλα τους».
1. Εξηγήστε τους ότι είναι φυσικό να αισθάνονται άσχημα
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε, είναι να τους εξηγήσουμε ότι είναι φυσικό να αισθάνονται άσχημα. Δεν είναι κακό που αισθάνονται έτσι.
Η ζωή έχει χάσει το νόημά της. Δεν μπορούνε να χαρούν όπως παλαιότερα. Να βγουν, να παίξουν, να δουν τους φίλους τους. Για τους εφήβους κυρίως είναι η περίοδος στη ζωή τους που αρχίζουν να αποκτούν την ανεξαρτησία τους, θέλουν να βγουν, να γνωριστούν, ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και τους άλλους, διαμορφώνουν σχέσεις. Και είναι πολύ δύσκολο που δεν μπορούν να βγουν έξω. Όλα αυτά είναι στον πάγο».
2. Στραφείτε στις βασικές και ουσιαστικές αξίες της ζωής
«Από την άλλη όμως, ενώ η ζωή μας μπορεί να έχει γίνει πιο δύσκολη, επικεντρωνόμαστε τώρα στα πιο ουσιαστικά πράγματα. Επιστρέφουμε στις αξίες της οικογένειας, στην αγάπη για το περιβάλλον.
Τα παιδιά βλέπουν ότι υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα από το να τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο και να παίρνουν καλούς βαθμούς. Τα αξιολογούμε διαφορετικά όλα τώρα.
Tα παιδιά αν τα ρωτήσεις, θέλουν όλα να γυρίσουν στο σχολείο. Υπήρχαν παιδιά που παλαιότερα δεν ήθελαν να πηγαίνουν, αλλά τώρα που το έχουν στερηθεί, καταλαβαίνουν την αξία του, την σημασία της επαφής με τους φίλους τους και όλο αυτό το περιβάλλον.
Μπορούμε να καθιερώσουμε μια καθημερινή οικογενειακή συνήθεια, για να βλέπουμε και πώς πάνε. Να βρεθούμε μια φορά την ημέρα όλοι μαζί, γύρω από το τραπέζι, και να συζητάμε. Να μιλάμε για τα θετικά που έγιναν μέσα στην ημέρα, και να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μιλάνε για τα θετικά στη δική τους καθημερινότητα.
Εφόσον το μέλλον παραμένει αβέβαιο, να ζούμε στο τώρα. Να απολαμβάνουμε την κάθε μέρα. Αν έχει καλό καιρό να βγαίνουμε, αν βρέχει βλέπουμε μια ταινία μαζί, μαγειρεύουμε μαζί, τρώμε μαζί».
3. Να ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν διαλείμματα από το διαδικτυακό μάθημα όταν κουράζονται
«Όταν αισθάνονται ότι έχουν κουραστεί να παρακολουθούν ένα διαδικτυακό μάθημα, να μην τους πιέζουμε. Να τους ενθαρρύνουμε να κάνουν διαλείμματα. Τα διαδικτυακά μαθήματα είναι πολύ δύσκολα. Κουράζονται τα παιδιά, κουράζονται οι εκπαιδευτικοί και υπάρχει αυτή η κόπωση.
Κι έτσι είναι σημαντικό να ακούσουμε τον σφυγμό τους. Είναι κουρασμένα; Να ξεκουραστούν. Είναι μελαγχολικά; Να κάνουμε κάτι να τους φτιάξουμε τη διάθεση. Να πάμε μια βόλτα. Να τους βάλουμε μια ταινία να δουν, μια κωμωδία, σαν οικογένεια όλοι μαζί.
Για τα παιδιά που κάνουν φέτος το VCE τα πράγματα βέβαια είναι πολύ πιο δύσκολα. Άκουσα πρόσφατα ότι οι Αρχές σκέφτονται να αλλάξουν τον τρόπο που θα εξεταστούν φέτος οι μαθητές του VCE. Με όλο αυτόν χαμό που γίνεται οφείλουμε να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά καθώς το VCE είναι τόσο δύσκολο έτσι κι αλλιώς.
Πρέπει να γίνουν κάποιες αλλαγές στον τρόπο που θα εξεταστούν. Ίσως να λάβουν υπόψη πώς πήγαν τα τελευταία 2-3 χρόνια. Έχουμε παιδιά που πήγαιναν τόσο καλά και τώρα έχουν χάσει το ενδιαφέρον και είναι κρίμα και άδικο να χαθεί όλη η δουλειά που έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια. Και βλέπουμε ότι συνήθως τα πολύ έξυπνα παιδιά επηρεάζονται πιο πολύ από όλους. Σκέφτονται περισσότερο και όσο πιο πολύ σκέφτονται τόσο πέφτουν.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι υπάρχει και μία μερίδα παιδιών που τους ευνόησε η εξ αποστάσεως διδασκαλία, τους ταίριαξε περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία τους».
4. Να βρισκόμαστε δίπλα τους, να τους ακούμε όταν είναι πρόθυμοι να μιλήσουν
«Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε κοντά τους, να τους πλησιάζουμε. Όσο πιο μεγάλα είναι τα παιδιά τόσο περισσότερα καταλαβαίνουν, και τόσο πιο πολύ σκέφτονται και φοβούνται. Πολλά παιδιά κλείνονται στον εαυτό τους, σκέφτονται πολύ και ειδικά μετά τα δώδεκα χρόνια όταν γίνονται ακόμα πιο ευαίσθητα.
Αν οι σχέσεις με τους γονείς δεν είναι τόσο καλές, μπορεί να τους πλησιάσει ένας θείος, ο παππούς τους, κάποιος ενήλικας που εμπιστεύονται και με τον οποίον μπορούν να εκφραστούν πιο άνετα.
Οι έφηβοι, κυρίως, κλείνονται στα δωμάτια τους και δεν θέλουν επαφές. Μιλούν με τους φίλους τους. Κάποιοι έχουν σταματήσει και αυτό. Πρέπει να είμαστε κοντά στα παιδιά. Όχι πάντα. Αλλά όταν βρίσκονται σε μια καλή στιγμή. Όταν θα έρθουν να φάνε μαζί μας, όταν είναι στις καλές τους, για να τους ακούσουμε».
5. Όταν βλέπουμε ανησυχητικές συμπεριφορές, π.χ. αυτοτραυματισμός, να τους μιλήσουμε χωρίς περιστροφές
«Πολλά παιδιά κλείνονται στον εαυτό τους όταν δεν μπορούν να διαχειριστούν τις αρνητικές τους σκέψεις και αποκόβονται απ’ όλους. Γιατί πονάει πάρα πολύ. Και όταν δεν εκδηλώνουν αυτά που αισθάνονται, η ψυχική τους κατάσταση χειροτερεύει.
Οπωσδήποτε πρέπει να συζητήσουμε το θέμα του αυτοτραυματισμού αν υποψιαστούμε ότι μπορεί να βλάψουν τον εαυτό τους. Δεν είναι ταμπού. Αλλά η συζήτηση πρέπει να γίνει όταν βρεθεί η κατάλληλη στιγμή για να ανοιχτεί και να μιλήσει πιο άνετα Να τα ρωτήσουμε τι αισθάνονται και πώς μπορούμε να τα βοηθήσουμε για να αισθανθούν καλύτερα, και κυρίως τι χρειάζονται από εμάς.
Τα παιδιά ξέρουν τι χρειάζονται. Φοβούνται για το μέλλον, για το τί θα γίνει, φοβούνται και για το σχολείο.
Μπορούμε να τους εξηγήσουμε ότι είναι και άλλα πολλά παιδιά που δυσκολεύονται να χειριστούν όλο αυτό, και γι’ αυτό είμαστε εμείς οι γονείς εδώ, για να τους βοηθήσουμε, γιατί τους καταλαβαίνουμε, και μπορούμε να τους δώσουμε ό,τι χρειάζονται.
Και ύστερα υπάρχουν και οι ειδικοί που μπορούν να βοηθήσουν. Επίσης, είναι αρκετές οι γραμμές υποστήριξης για την ψυχική υγεία, στις οποίες μπορούν να απευθυνθούν τα παιδιά και είναι σημαντικό να τους ενημερώσουμε γι’ αυτές τις υπηρεσίες και να τους ενθαρρύνουμε να απευθυνθούν εκεί αν θέλουν να συζητήσουν τα θέματά τους με κάποιον ειδικό, εκτός της οικογενείας».
6. Να είμαστε ειλικρινείς για αυτά που συμβαίνουν αλλά και αισιόδοξοι
«Σε όλη αυτή την αβεβαιότητα που ζούμε, είναι σημαντικό να διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας ότι θα βγούμε από αυτήν την κατάσταση. Η ανθρωπότητα έχει περάσει πολλές δύσκολες στιγμές, πολέμους και άλλες πανδημίες, αλλά πάντα το ξεπερνάμε, και προχωράμε προς το καλύτερο. Πρέπει να είμαστε ανθεκτικοί και αισιόδοξοι.
Οφείλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς στα παιδιά όταν ζητούν απαντήσεις, για να διατηρήσουμε την εμπιστοσύνη τους. Παραμένουμε όμως αισιόδοξοι και αν εμείς ως γονείς το αντιμετωπίζουμε σωστά και με ψυχραιμία, θα ακολουθήσουν το παράδειγμά μας και τα παιδιά. Να τους εξηγήσουμε,για παράδειγμα, ότι επειδή δεν έχει ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο μέχρι σήμερα, οι υπεύθυνοι δοκιμάζουν διάφορους τρόπους να το αντιμετωπίσουν, και έτσι κάπου θα βγούμε».
7. Μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση οι γονείς αν περνάνε αντίθετα μηνύματα απ’ αυτά που ακούνε τα παιδιά από τις υγειονομικές Αρχές και από το σχολείο τους
«Επίσης, να τονίσουμε ότι επηρεάζουμε την ψυχική υγεία των παιδιών μας όταν τους περνάμε τον φόβο μας και κάνουμε αντίθετες δηλώσεις από αυτές που ακούνε από τις υγειονομικές αρχές και το σχολείο. Αυτό προκαλεί μια σύγχυση, μπερδεύει τα παιδιά, εντείνει τον φόβο για το μέλλον, όταν άλλα ακούνε από το σχολείο και άλλα στο σπίτι».
8. Χρειάζεται ψυχραιμία από τους γονείς
«Όταν είναι πιο μικρά, τα παιδιά διαισθάνονται πολλά από τους γονείς τους. Έτσι είναι σημαντικό, οι γονείς να διαχειρίζονται την κατάσταση που ζούμε με ψυχραιμία.
Να πούμε εδώ ότι αρκετά παιδιά είναι εντάξει. Όταν οι γονείς δεν έχουν μεγάλα προβλήματα, και όταν υπάρχει μία σταθερότητα στο σπίτι, τα παιδιά αυτά δεν υποφέρουν.
Εκείνα που υποφέρουν πιο πολύ είναι συνήθως αυτά που αντιμετώπιζαν ήδη προβλήματα μέσα στο σπίτι. Είτε λόγω οικονομικών προβλημάτων, είτε εξαιτίας των σχέσεων που έχουν οι γονείς μεταξύ τους. Όταν υπάρχει η σταθερότητα στο σπίτι, και οι γονείς είναι εκεί όταν τους χρειάζονται, δεν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος γι’ αυτά τα παιδιά».
9. Να τους ενθαρρύνετε να μιλούν κάθε μέρα με τους φίλους τους
«Πλέον όλα γίνονται διαδικτυακά. Είναι σημαντικό τα παιδιά μας να συνεχίσουν να μιλούν με τους φίλους που είχαν στο σχολείο. Να μιλάνε συχνά, κάθε μέρα, έστω και από το τηλέφωνο ή ηλεκτρονικά. Και τα σχολεία το ενθαρρύνουν αυτό».
10. Να προσέχετε ότι τρώνε σωστά
«Επειδή μένουν τόσες ώρες στο σπίτι και μπορεί να βαριούνται στο μάθημα, έχουν την τάση να τρώνε περισσότερο αυτή την εποχή. Και εκεί πρέπει να τα προσέξουμε ότι τρώνε σωστά και θρεπτικά, και να μην το παρακάνουν».
Κλείνοντας, η κα Καλαμπούκα, προσθέτει ότι η πανδημία θα αφήσει κάποιες επιπτώσεις και μακροπρόθεσμα, και κάποια παιδιά θα χρειαστούν στήριξη και μετά την πανδημία
«Λέγεται ότι τουλάχιστον για τα επόμενα πέντε χρόνια τα παιδιά θα χρειαστούν κάποια στήριξη και τα σχολεία αναμένεται να εισάγουν ειδικά προγράμματα για την ευεξία και την ψυχική υγεία, καθώς με την πανδημία τα παιδιά έχουν μάθει κάποια πράγματα διαφορετικά, αντιμετώπισαν την αβεβαιότητα και την ανησυχία για το μέλλον και θα χρειαστεί να το ξεπεράσουν με λίγη βοήθεια.
Βέβαια πιστεύω ότι ο άνθρωπος κάνει θαύματα και τα περισσότερα θα το ξεπεράσουν.
Γι’ αυτό πρέπει να κάνουμε έκκληση να κάνουμε το εμβόλιο όλοι, για να βγούμε από αυτήν την κατάσταση, γιατί τα παιδιά μας υποφέρουν και όλα τα παιδιά είναι παιδιά μας. Όχι μόνο τα δικά μας».
*Επικοινωνήστε μαζί μας στη διεύθυνση iris@neoskosmos.com.au, αν ανησυχείτε για τα παιδιά σας -και όχι μόνο- (έστω και ανώνυμα) και μέσα από συζητήσεις με την ψυχολόγο κυρία Ελένη Καλαμπούκα, μπορούμε να αναδείξουμε και να βρούμε λύσεις για παρόμοια προβλήματα που βιώνουν τόσοι ομογενείς που έχουν αποκοπεί από την κοινωνία, εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας.
**Γραμμές στήριξης για παιδιά και γονείς.
Lifeline on 13 11 14
Kids Helpline on 1800 551 800
MensLine Australia on 1300 789 978
Suicide Call Back Service on 1300 659 467
Beyond Blue on 1300 22 46 36
Headspace on 1800 650 890
QLife on 1800 184 5