Ένας αιώνας και μια δεκαετία  έχουν περάσει από όταν το νησί της Λήμνου απελευθερώθηκε από τον αρχηγό του ελληνικού στόλου, υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη στις 8 Οκτωβρίου του 1912.

Τρεις μέρες πριν, στις 5 Οκτωβρίου είχε κηρυχτεί η έναρξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου. Αφορμή ήταν η άρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να ικανοποιήσει τα αιτήματα των κυβερνήσεων της Ελλάδας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, για ισότιμη μεταχείριση των χριστιανών και των μουσουλμάνων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκ μέρους των οθωμανικών αρχών.

«Η ΠΑΤΡΙΣ ΑΞΙΟΙ ΝΑ ΝΙΚΗΣΕΤΕ»

Την Παρασκευή, 5 Οκτωβρίου του 1912, στις 10.00 το πρωί ο Υπουργός Ναυτικών, Στράτος, ο Γενικός Επιθεωρητής Ναύαρχος Λ. Τώφνελ, ο Πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλος και ο Βασιλεύς Γεώργιος Α’ της Ελλάδος επιβιβάζονται στο σημαιοστολισμένο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ, στο οποίο τελείται θεία λειτουργία κι αγιασμός για το κατευόδιο του στόλου.

Είχε προηγηθεί η κήρυξη του πολέμου Ελλάδας-Τουρκίας.

Μετά τον αγιασμό, ανακοινώνεται η προαγωγή του Παύλου Κουντουριώτη σε Υποναύαρχο κι ο ορισμός του ως Αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου. Ακολούθησαν οι προσφωνήσεις των πολιτικών κι οι ευχές του Βασιλιά.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα πει απευθυνόμενος στον υποναύαρχο πλέον Παύλο Κουντουριώτη και στους 550 ναύτες του Αβέρωφ: «Η πατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να αποθάνητε υπέρ αυτής. Αυτό θα ήταν το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε».

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ

Στις 13:30 το μεσημέρι της 5ης Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στόλος ήταν έτοιμος να αποπλεύσει από το Φάληρο με προορισμό το Μούδρο της Λήμνου. Ο υποναύαρχος, Παύλος Κουντουριώτης, επέλεξε το συγκεκριμένο λιμάνι για να το χρησιμοποιήσει ως ναύσταθμο του ελληνικού στόλου εξαιτίας της καίριας θέσης του.

Αναχωρώντας από το Φάληρο, ο Παύλος Κουντουριώτης απέστειλε προς όλα τα πλοία του στόλου το ακόλουθο σήμα (ΗΩΠ: 051330/10/1912):«Η Α.Μ. ο Βασιλεύς στέλνει θερμάς ευχάς υπέρ της επιτυχίας του ιερού αγώνος μας. Αι δάφναι των ενδόξων πολέμων του Ελληνισμού πληρούσι πολλάς σελίδας της Ιστορίας και έχει ακράδαντον πεποίθησιν ότι ο ημέτερος στόλος σήμερον θα προσθέσει μίαν ένδοξον σελίδα εις την ιστορία του Ναυτικού».

Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ

Το Σάββατο, 6 Οκτωβρίου του 1912 το πρωί, ο ελληνικός στόλος πλέει έξω από τον Άγιο Ευστράτιο. Εκεί το αντιτορπιλικό «Βέλος», το οποίο, ως ανιχνευτικό, προπορευόταν του «Αβέρωφ» συνάντησε και συνέλαβε έναν Τούρκο χωροφύλακα (θεωρήθηκε ως ο πρώτος αιχμάλωτος των βαλκανικών πολέμων) που έπλεε μέσα σε μια βάρκα με προορισμό την Λήμνο.
Στις δυο το μεσημέρι το «Αβέρωφ» έφθασε στο Κάστρο της Λήμνου.

Ο Παύλος Κουντουριώτης διέταξε και ήρθε στο πλοίο ο Τούρκος καϊμακάμης (Διοικητής, τοποτηρητής). Όταν ο Κουντουριώτης του ζήτησε να παραδώσει το νησί της Λήμνου ο Τούρκος καϊμακάμης του απάντησε ότι αγνοούσε την κήρυξη του πολέμου και σε μια προσπάθεια να κερδίσει χρόνο, ευελπιστώντας σε τουρκική βοήθεια, ζητά 24 ώρες προθεσμία για να επικοινωνήσει με την Κωνσταντινούπολη. Το 24ωρο εξέπνευσε και η τελική του απάντηση ήταν ότι αρνείται να παραδώσει τη Λήμνο αμαχητί.

Ο Κουντουριώτης πήρε πληροφορίες ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονται για μάχη και έτσι ανέλαβε να προχωρήσει στην κατάληψη της Λήμνου την επόμενη μέρα.

Την Κυριακή, 7 Οκτωβρίου ο καιρός είναι βροχερός και δυσχεραίνει τις κινήσεις του ελληνικού στόλου. Ένα ραδιοτηλεγράφημα αναφέρει ότι το πολεμικό «Πηνειός» περιμένει στο ακρωτήρι Τηγάνι, για να συναντηθεί με το υπόλοιπο σώμα των αποβατικών. Τότε όλα τα πολεμικά πλοία πλέουν στο Μούδρο και ο Κουντουριώτης καθορίζει τη θέση απόβασης. Τελικά, η απόβαση αναβάλλεται για την επόμενη μέρα, επειδή οι στρατιώτες ήταν ταλαιπωρημένοι.

«ΉΡΤΑΝ ΓΟΙ ΈΛΛΗΝ’»

Τη Δευτέρα, στις 8 Οκτωβρίου 1912, το πρωί, αρχίζει η απόβαση, υπό την διοίκηση του Ταγματάρχη Ιουλιανού Κονταράτου, στη θέση Βουρλίδια κοντά στο Διαπόρι, στο χωριό Τσιμάνδρια.

Το αντιτορπιλικό «Δόξα» πλησιάζει πολύ κοντά για να προστατέψει τις βάρκες που μεταφέρουν το στρατό. Από τα γύρω χωριά μαζεύονται οι Λημνιοί που μόλις είδαν το στόλο έξω από το Κάστρο άρχισαν να φωνάζουν «Ήρταν γοι Έλλην’».

Βλέποντας τα πλοία με την ελληνική σημαία, μπήκαν σε βάρκες (μπήκαν και πολλοί έμποροι οι οποίοι έσπευσαν να πουλήσουν στους ναύτες τσιγάρα και καπνό) και έσπευσαν να υποδεχτούν το στόλο, ζητώντας να μάθουν για ποιο λόγο ο στόλος είχε έρθει στη Λήμνο. Αδυνατούσαν να πιστέψουν ότι μετά από τόσα χρόνια σκλαβιάς είχε φτάσει η ιερή ώρα της απελευθέρωσης του νησιού.

Στις 8 Οκτωβρίου 1912, μικρό άγημα ανδρών του ελληνικού στόλου, υπό την διοίκηση του Ταγματάρχη Ιουλιανού Κονταράτου, αποβιβάζεται στο νησί. Το αποβατικό σώμα κατευθύνεται προς τη Μύρινα μαζί με τους Λημνιούς και με επικεφαλής τον ιερέα παπά-Κώστα Αρετό από τον Κοντιά. Από το Πορτιανού άλλη μία ομάδα Λημνιών με αρχηγό το δάσκαλο, Εμμανουήλ Ιωαννίδη, ξεχύνεται στους δρόμους.

Γυναίκες και άντρες με όπλα, μαχαίρια και ελληνικές σημαίες στα χέρια, κατευθύνονται προς τη Μύρινα, αφού προηγουμένως αιχμαλώτισαν, χωρίς να δώσουν μάχη, μία ομάδα 50 Τούρκων χωροφυλάκων και 280 οπλισμένων Λεριανών, στη θέση Μεγάλα Βράχια κοντά στα Λέρα (σημερινός Άγιος Δημήτριος). Τελικά, όσοι Τούρκοι υπήρχαν στο νησί, μαζεύτηκαν στη Μύρινα, όπου παραδόθηκαν αμαχητί και χωρίς όρους.

Σύσσωμος ο Λημνιακός λαός συγκεντρώθηκε με σημαίες ελληνικές στα χέρια στο ναό της Αγίας Τριάδας, όπου έψαλλαν την πρώτη επίσημη παλλημνιακή δοξολογία μετά από 456 χρόνια σκλαβιάς. Στη δοξολογία παραβρέθηκε ο ίδιος ο Κουντουριώτης με τους επιτελείς του.

Την ίδια στιγμή, το θωρηκτό «Αβέρωφ» με τα άλλα ελληνικά πολεμικά πλοία, κατέφθανε στα γαλανά νερά του Ρωμαίικου γιαλού, προερχόμενο από τον κόλπο του Μούδρου.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΚΥΜΑΤΙΖΕΙ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ

Στις 9 Οκτωβρίου, υπό τους χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς των ελληνικών θωρηκτών, υψώνεται στο φρούριο η ελληνική σημαία. Μέχρι το βράδυ, δύο λόχοι του 20ού Συντάγματος έχουν ολοκληρώσει την κατάληψη της Λήμνου.

Ύστερα από σκληρή δουλειά των πληρωμάτων, ο Μούδρος μετατράπηκε, σε πολεμική βάση και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως μόνιμο ορμητήριο του ελληνικού στόλου.

«Η νήσος Λήμνος μ’ όλων των εν αυτή πόλεων, κωμών και συνοικισμών, μετά των λιμένων και ακτών αυτής κατελήφθη υφ’ ημών και διατελεί από τούδε εις την κατοχήν μας». Με αυτά τα λόγια ο Παύλος Κουντουριώτης χαιρέτησε τους Λημνιούς.
Ο Παύλος Κουντουριώτης για να ευχαριστήσει το Θεό, που τον αξίωσε να ελευθερώσει τη Λήμνο από τους Οθωμανούς, αφιέρωσε στο ναό της Ευαγγελίστριας στο Μούδρο έναν επιτάφιο, ο οποίος υπάρχει στο ναό μέχρι σήμερα.

Η Λήμνος ήταν πια υπό ελληνική κυριαρχία. Η τυπική, όμως, προσάρτησή της στο Ελληνικό Κράτος, έγινε μόνο την 1η Φεβρουαρίου του 1914, όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις, ύστερα από μακροχρόνιες διαβουλεύσεις, αποφάσισαν να αναγνωρίσουν την Ελληνική κυριότητα στα νησιά του Αιγαίου.