Η Μεσογειακή δίαιτα είναι o παραδοσιακός τρόπος διατροφής των αγροτικών περιοχών της Μεσογείου πριν από τη δεκαετία του 1960 με πρότυπο την Ελληνική δίαιτα, ιδιαίτερα της Κρήτης.
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 από τον καθηγητή Καρδιολογίας Ancel Keys, ο οποίος ήταν επικεφαλής της επιδημιολογικής έρευνας των 7 χωρών (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ολλανδία) που έδειξε ότι η δίαιτα των χωρών της Μεσογείου είναι υγιεινή, πηγή μακροζωίας και προστατευτική εναντίον χρόνιων παθήσεων. Επισημοποιήθηκε την δεκαετία του 1990.
Τη δεκαετία του 2010 η Μεσογειακή δίαιτα έγινε αποδεκτή στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, χωρίς όμως καταγραφή της πρακτικής πλευράς αυτής της δίαιτας. Συγχρόνως, οι ιθύνοντες, παραδόξως και ανεξήγητα, επαναφέρουν έναν εγκαταλελειμμένο αρχαίο ορισμό της λέξης δίαιτα ως τρόπος ζωής αγνοώντας την επίσημη (αλλά επίσης αρχαία) ερμηνεία: τρόπος διατροφής τον οποίο ακολουθεί κανείς (νεοελληνικό λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη).
Τι λένε οι ειδικοί (ανάμεσα τους οι καθηγητές/τριες Αντωνία Τριχοπούλου, Μ. Α. Martinez-Gonzalez, Christopher Lam και Dariush Mozaffarian):
Ο όρος Μεσογειακή δίαιτα αναφέρεται στην πριν από την δεκαετία του 1960 δίαιτα της Ελλάδας (ιδιαίτερα της Κρήτης) και νότιας Ιταλίας.
– Πρόκειται για μια απλή, λιτή και εύκολη στην εφαρμογή δίαιτα που αναπτύχθηκε στο βάθος των αιώνων.
– Αποτελείται κυρίως από τοπικά φαγητά φυτικής προέλευσης (χορταρικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, φρούτα, ψωμί και άλλα δημητριακά) με πολύ αραιή και περιορισμένη χρήση φαγητών ζωικής προέλευσης (κρέας, ψάρι, αυγά και τυροκομικά).
ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Παρ’ όλα τα πλεονεκτήματα της Μεσογειακής Δίαιτας το πανίσχυρο μάρκετινγκ και η αδιαφορία τόσο των ιθυνόντων όσο και του κοινού, επιτάχυναν την εγκατάλειψή της.
Επί πλέον, η ανεξέλεγκτη προώθηση επεξεργασμένων και ζωικής προέλευσης φαγητών έφερε μια πληθώρα παραπoιημένων Μεσογειακών διατροφών που επιτάχυναν την εγκατάλειψη αυτού του Εθνικού θησαυρού ανεκτίμητης αξίας.
Με την σταδιακή έκλειψη των ενηλίκων (άνω των 70 χρόνων) που γεννήθηκαν και βίωσαν την παραδοσιακή διατροφή, σύντομα θα εκλείψει ακόμη και από την μνήμη. Από άριστη διατροφή, η Μεσογειακή δίαιτα περιορίστηκε σε μουσειακό, εκθεσιακό και λαογραφικό αντικείμενο.
ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΗ ΕΙΔΙΚΩΝ
1. Ο Ancel Keys, που θεωρείται ο πατέρας της Μεσογειακής δίαιτας, είναι πολύ σαφής:
“Δυστυχώς, οι πρόσφατες αλλαγές δίαιτας στις Μεσογειακές χώρες οδήγησαν στην καταστροφή των πλεονεκτημάτων υγείας που συναντήσαμε στην έρευνά μας την δεκαετία του 1950. Χρειάζονται προσπάθειες να αντιστραφούν αυτές οι αλλαγές”.
Δηλώνει, επίσης, ότι, ενώ “τα Ιταλικά εστιατόρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αγγλία καυχώνται για την υγιεινή τους Μεσογειακή διατροφή, σερβίρουν μια παρωδία αυτής της δίαιτας.”
2. Ο καρδιολόγος καθηγητής, Dariush Mozaffarian, δήλωσε: “Χρειάζεται μια παγκόσμια διαιτολογική αναγέννηση με επιστροφή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας και ενσωμάτωση της γνώσης μας για τα πολυάριθμα οφέλη υγείας από αυτή τη διατροφή.”
3. Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Γραφείου του WHO, Dr Joao Breda, αναφέρει με υπαινιγμό: “Δεν υπάρχει πλέον Μεσογειακή δίαιτα. Αυτοί που την ακολουθούν πλησιέστερα είναι τα παιδιά της Σουηδίας” – μια δήλωση που αντικατοπτρίζει τα αποτελέσματα μιας Ευρωπαϊκής έρευνας πού έδειξε ότι τα παιδιά της Σουηδίας είχαν την καλύτερη υγεία ενώ τα παιδιά της Ιταλίας, Ελλάδας και Κύπρου την χειρότερη.
4. Ο καθηγητής Harvey Levenstein, αναφέρει με ειρωνεία: “Ενώ οι Κρητικοί έχουν μια από τις μεγαλύτερες επιδόσεις παχυσαρκίας στην Ευρώπη, διεκδικούν η Μεσογειακή δίαιτα να μετονομαστεί Κρητική δίαιτα”.
5. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τμήματος Περιβάλλοντος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών:
– Η σημερινή εκτεταμένη κτηνοτροφία είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα; και
– Η σημαντική μείωση κατανάλωσης κρέατος στις αναπτυγμένες χώρες και ο έλεγχος αύξησης στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να λυθούν περιβαλλοντικά και κλιματολογικής αλλαγής προβλήματα.
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ
Μια έγκαιρη καταγραφή της παραδοσιακής δίαιτας, θα συμβάλει στην αναβίωση σημαντικών στοιχείων – με πολλαπλά και ζωτικής σημασίας οφέλη σε παγκόσμια κλίμακα.
Χρειάζεται να ξεπεράσουμε τα βιβλία μαγειρικής, την πρόσφατη έμφαση στα γιορτινά φαγητά, την καταγραφή της κουλτούρας και των συνταγών καθώς επίσης τη συλλογή φωτογραφιών, τα οποία, είναι μεν σημαντικά και χρήσιμα, δεν αντικαθιστούν όμως την επείγουσα ανάγκη καταγραφής της πρακτικής πλευράς αυτής της δίαιτας.
Οι ξένοι και οι νεότεροι Έλληνες χρειάζονται λεπτομέρειες εφαρμογής, όπως, τι φαγητά έτρωγαν, πώς, πόσο, πότε και με τι συνδυασμούς και συνήθειες τα έτρωγαν.
Οι κρατικές αρχές, σε συνεργασία με αρμόδιους ακαδημαϊκούς φορείς, καλούνται να ηγηθούν στην δημιουργία ενός πρακτικού οδηγού εφαρμογής της Μεσογειακής δίαιτας και να σταματήσουν να μπερδεύουν το κοινό με γλωσσικές παραποιήσεις.
Το οφείλουμε στις νεότερες και μελλοντικές γενιές, ιδιαίτερα στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό νεαρών που καταφεύγουν στην χορτοφαγία – χωρίς ένα έγκυρο πρότυπο διατροφής το οποίο θα βοηθήσει στην σωστή εφαρμογή αυτής της δίαιτας και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων υγείας, περιβάλλοντος και αυξημένου κόστους διατροφής.
Η αναβίωση αυτής της δίαιτας συμβαδίζει άλλωστε και με τους στόχους της UNESCO. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η αντιπρόσωπος της UNESCO, Sue Williams, “Όταν μια δίαιτα είναι στη λίστα άυλης κληρονομιάς σημαίνει ότι οι χώρες που συμμετέχουν πρέπει να την προωθήσουν και να την προστατεύσουν.”
Οι μάγειροι, με την σημερινή κυρίαρχη θέση που έχουν στο μοντέρνο διαιτολόγιο, μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση της Μεσογειακής δίαιτας αλλά μόνο όταν ενστερνιστούν τις βασικές της αρχές.
Το κεντρικό ερώτημα είναι: Τι απάντηση θα δοθεί στον ξένο ή ντόπιο επισκέπτη στις αντιπροσωπευτικές κοινότητες της Μεσογειακής δίαιτας Αγρού (Κύπρος) και Κορώνης (Ελλάδα) στο ερώτημα “πώς μπορώ να εφαρμόσω την γνήσια Μεσογειακή δίαιτα?”
#Σημείωση: Το κουτόχορτο της παραποιημένης μοντέρνας Μεσογειακής δίαιτας είναι μόνο για εσωτερική κατανάλωση.
Το Δεύτερο Μέρος”, με τίτλο “Παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα στην πράξη”, θα δημοσιευτεί στον ¨Νέο Κόσμο” της Δευτέρας, 25 Οκτωβρίου 2021.
*Ο Μάρκος Δυμιώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε με την παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα στον Αγρό Κύπρου. Δίδαξε για τα βασικά της στοιχεία σε Κολλέγιο της Μελβούρνης, αρθρογράφησε, έγραψε κείμενα αξιολογημένα από ομότιμους και έκανε παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια.