ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ συχνά, τόσο από την πανεπιστημιακή κοινότητα στην Ελλάδα όσο και από την Πολιτεία, ότι η πατρίδα μας έχει χάσει (και εξακολουθεί να χάνει) μεγάλο ανθρώπινο κεφάλαιο προς το εξωτερικό – το λεγόμενο brain drain.

Αυτό συνήθως αποδίδεται τόσο στην πολύχρονη οικονομική κρίση, όσο και στην γενικότερη απουσία σχετικής βιομηχανίας στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να προσφέρει απασχόληση σε υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό.

Κατά καιρούς συζητιούνται διάφορες πρωτοβουλίες για την αντιστροφή του φαινομένου – για το λεγόμενο brain gain. Αυτές συνήθως αφορούν οικονομικά κίνητρα που ενδεχομένως θα μπορούσαν να δελεάσουν τους Έλληνες επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, και τη βιομηχανία στο εξωτερικό, προκειμένου να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Σε έναν κόσμο ολοένα και πιο διασυνδεδεμένο όμως, ίσως υπάρχει μια κατεύθυνση για την επίλυση αυτού του προβλήματος, ανεξάρτητη από τη γεωγραφία: η ενεργοποίηση μέσω της διασύνδεσης επιστημονικού δυναμικού όπου κι αν βρίσκεται – το λεγόμενο brain circulation στη βιβλιογραφία της διασποράς και της θεωρίας παγκόσμιων συστημάτων (world systems theory).

Η Ελλάδα έχει μια πολύ ενεργή επιστημονική και επιχειρηματική διασπορά σχεδόν σε όλες τις Ηπείρους. Η αξιοποίηση αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου για την παραγωγή υψηλής αξίας γνώσης, εφαρμοσμένης σε πραγματικά προβλήματα, και την επακόλουθη παραγωγή της αντίστοιχης υψηλής αξίας τεχνολογίας, είναι εφικτές, ανεξάρτητα από τον κυριολεκτικό επαναπατρισμό ή όχι των επιστημόνων της διασποράς μας.

Η ενίσχυση στοχευμένων συνεργειών με τη Διασπορά, και η έμπρακτη υποστήριξη αποτελεσματικών τρόπων ώστε να συσχετίζονται τα αποτελέσματα της έρευνας με την βιομηχανία, την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, είναι απαραίτητες, θεωρούμε, για την οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας μας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής – με προφανή θετικό αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας και των θεσμών.

Στο πνεύμα των μυθολογικών Αργοναυτών που ταξίδεψαν με τον Ιάσονα από την Αρχαία Ιωλκό αναζητώντας το Χρυσόμαλλο Δέρας, οι νέοι Αργοναύτες, ο ελληνισμός της διασποράς, οπλισμένοι με τις εμπειρίες και τις διασυνδέσεις τους δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα σε δύο χώρες — εντοπίζουν γρήγορα ευκαιρίες στην αγορά, κατάλληλους ξένους εταίρους και αμοιβαία επωφελείς διασυνοριακές επιχειρηματικές και ερευνητικές δραστηριότητες.

Σε αυτό το πνεύμα εντάσσεται και η πρόσφατη πρωτοβουλία τού Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (που, καθόλου τυχαία, εδρεύει στο Βόλο, τη σύγχρονη Ιωλκό), το οποίο ξεκινά συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο SmartSat CRC στην Αυστραλία.

Το SmartSat CRC, αριθμώντας περίπου 130 εταίρους, είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία της Αυστραλίας κοινοπραξία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και βιομηχανιών.

Η κύρια αποστολή του είναι η έρευνα και η ανάπτυξη τεχνολογίας για το διάστημα, αλλά τα ερευνητικά πεδία είναι, ως γνωστόν, συγκοινωνούντα δοχεία: πολλές εξειδικευμένες περιοχές έρευνας υποστηρίζουν την κεντρική δραστηριότητα του SmartSat CRC, και ταυτόχρονα πολλά παράγωγα αυτής της έρευνας μπορούν να αξιοποιηθούν σε πλείστες άλλες περιοχές εφαρμογών.

Έτσι, στοχευμένη ερευνητική δραστηριότητα του SmartSat CRC σε περιοχές όπως οι προηγμένες τηλεπικοινωνίες και τα δίκτυα υπολογιστών, τα προηγμένα δορυφορικά συστήματα, τα δίκτυα αισθητήρων, η τεχνητή νοημοσύνη, η συλλογή και αξιοποίηση μεγάλου όγκου δεδομένων παρατήρησης της γης από το διάστημα, θα συνδεθεί με το επιστημονικό δυναμικό και την ερευνητική δραστηριότητα του Τμήματος ΗΜΜΥ σε αντίστοιχες και συμπληρωματικές περιοχές, ώστε να ενισχυθεί η δημιουργία κρίσιμης μάζας γνώσης και τεχνολογίας και να παραχθούν εφαρμογές, τόσο ενδιαφέρουσες όσο και χρήσιμες για την εθνική, περιφερειακή αλλά και τοπική οικονομία.

Για παράδειγμα ένα από τα projects του SmartSat CRC αφορά τη δυνατότητα διαχείρισης γης και υδάτινων πόρων με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων, και πρόσφατη ερευνητική δραστηριότητα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (στα Τμήματα ΗΜΜΥ και Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας, συγκεκριμένα) αφορά την ευφυή διαχείριση της αγροτικής γης και της σοδειάς, τη λεγόμενη Γεωργία Ακριβείας.

Σε άλλο παράδειγμα, έρευνα στο ΗΜΜΥ σχετικά με την ευφυή διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης μπορεί να συνδεθεί με τη δραστηριότητα του SmartSat CRC σχετικά με την ανάπτυξη εύρωστων επικοινωνιών για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.

Οι πρόσφατες, τραγικής έκτασης, δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, τα εκτεταμένα πλημμυρικά φαινόμενα, και η πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα που άφησαν εκατοντάδες ανθρώπους άστεγους, είναι παραδείγματα περιπτώσεων όπου εκτενέστερη και αποτελεσματικότερη χρήση της τεχνολογίας θα μπορούσε να περιορίσει τις συνέπειές τους και να υποβοηθήσει επανορθωτικές ενέργειες.

Η εκκίνηση αυτής της υποσχόμενης συνεργασίας σηματοδοτείται με τη διοργάνωση μιας κοινής εκδήλωσης ενημέρωσης, που θα λάβει χώρα διαδικτυακά, στις 15 Δεκεμβρίου, με στόχο την ανταλλαγή απόψεων και την ενημέρωση όλων των πλευρών για τις δυνατότητες που υπάρχουν για κοινές δράσεις.

H Αυστραλία ως πολυπολιτισμική κοινωνία, έχει ρητά δεσμευτεί, στα πλαίσια της εξωτερικής πολιτικής της, στην ενεργητική επιδίωξη της δημιουργίας σχέσεων με τις χώρες προέλευσης των διασπορικών της κοινοτήτων, αξιοποιώντας τους υπάρχοντες ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς.

Οι ίδιες οι κοινότητες, και η ελληνική ομογένεια ανάμεσά τους, που μετρούν πολλές δεκαετίες στην Αυστραλία, συνδέοντάς την με άλλες χώρες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, επιθυμούν διαρκώς και διακαώς την διεύρυνση και εμβάθυνση των δεσμών με τις μητρικές πατρίδες.

Η ελληνική Διασπορά της Αυστραλίας είναι από τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά και πιο δραστήριες κοινότητες της χώρας με τη Μελβούρνη να διαθέτει τον μεγαλύτερο ελληνικό πληθυσμό εκτός Ελλάδας. Η σχέση με την πατρίδα παραμένει ζωντανή και σημαντική και έχει γνωρίσει μια αναγέννηση τα τελευταία χρόνια εν μέσω της κρίσης χρέους στην Ελλάδα κατά το διάστημα 2013-2015, όταν εμφανίστηκε ένα νέο κύμα μετανάστευσης.

Οι πρόσφατες δημόσιες τοποθετήσεις των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, Marise Payne και Νίκου Δένδια, στις οποίες επιβεβαίωσαν τους ιστορικούς δεσμούς στη βάση των κοινών αξιών τους και συνομολόγησαν το ρόλο που μπορεί να παίξει η ελληνική διασπορά ως γέφυρα μεταξύ Ελλάδας και Αυστραλίας, καθιστούν επίκαιρη και εφικτή την ενεργοποίηση της Ελληνο-αυστραλιανής προσέγγισης με τρόπο που να παράγει ορατά, αμοιβαία επωφελή αποτελέσματα.

Η απανταχού διασπορά μας μπορεί να «επαναπατριστεί» χωρίς να διαταράξει ριζικά τον εδώ και δεκαετίες εδραιωμένο τρόπο ζωής της, συνεισφέροντας με πολλούς τρόπους στην πρόοδο της πατρίδας, συνεργαζόμενη αποτελεσματικά με το ‘εντός των τειχών’ ανθρώπινο κεφάλαιο.

*H Ασπασία Δασκαλοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

**Ο Άντυ Κορονιός είναι γενικός διευθυντής και διευθύνων σύμβουλος του SmartSat CRC, και πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου South Australia της Αδελαΐδας.

***Ο Στέργιος Μπακάλης είναι πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Victoria της Μελβούρνης.