ΠΡΙΝ δύο εβδομάδες, η Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δημοσίευσε έναν πίνακα με την κατανομή των 27 χωρών-μελών της ΕΕ με βάση το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Ο πίνακας αυτός δείχνει ότι στην κορυφή της κατάταξης βρίσκεται η Ιρλανδία και ότι η Ελλάδα έχει υποχωρήσει στην προτελευταία θέση.

Η εικόνα αυτή σόκαρε τον φίλο και συνάδελφο κ. Μπακάλη, στην μακρινή Αυστραλία. Η εκπληκτική οπισθοχώρηση της Ελλάδας του θύμισε κάποια δοκίμια που είχα γράψει το 2000 σχετικά με το θαύμα που γινόταν στην Ιρλανδία και είχαν δημοσιευθεί στο Κυριακάτικο «Βήμα».

Επικοινώνησε, λοιπόν, μαζί μου και αποφασίσαμε να επανέλθουμε και να κάνουμε έναν απολογισμό με την ελπίδα ότι θα βοηθήσει τους Ελλαδίτες Έλληνες να βρουν το δρόμο σε μια αξιοκρατική πολιτική και κοινωνική αναδιοργάνωση της Ελλάδας, η οποία να δικαιώνει τις φιλοδοξίες και την αγάπη μας γι’ αυτήν την πατρίδα.

Μερικά λόγια για το ιστορικό.

Τα τρία δοκίμια με τίτλο «Το παράδειγμα της Ιρλανδίας» δημοσιεύτηκαν στο Κυριακάτικο «Βήμα» στις ημερομηνίες 10-12-2000, 24-12-2000 και 7-1-2001. Εν συνεχεία, στο ίδιο θέμα επανήλθαν με παρεμβάσεις τους, ο Στέφανος Μάνος, ο Ιωάννης Μαρίνος, και πολλοί άλλοι, τα κείμενα των οποίων βρίσκονται στο διαδίκτυο.

https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/to-paradeigma-tis-irlandias-2/

Πολλά από αυτά τα κείμενα γράφτηκαν με σκοπό να σχολιάσουν κριτικά κατά κανόνα μια δήλωση που είχε κάνει ο τότε πρωθυπουργός κ. Κωνσταντίνος Σημίτης, σε συνέδριο του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ). Ειδικότερα, είχε δηλώσει «Ε, όχι να γίνουμε και Ιρλανδία».

https://www.dfa.ie/media/globalirish/Diaspora-Strategy-2020-English.pdf

Ήταν δε η δήλωσή του αυτή εξαιρετικά προκλητική, γιατί η Ιρλανδία από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 δεν ήταν πλέον η Ιρλανδία της φτώχειας και της μετανάστευσης όπως περιγράφεται στο βιβλίο του McCourt «Οι Στάχτες της Αγγέλας» («Angela’s Ashes»).

Εδώ, όπως προείπαμε, μας ενδιαφέρει ένας απολογισμός και τι μπορούμε να μάθουμε, ώστε να μπορέσουμε ως χώρα να αντιμετωπίσουμε τις μακροχρόνιες συνέπειες της αναπτυξιακής υστέρησης, της υπερχρέωσης, και των εθνικών κινδύνων που έχουν προκύψει εν τω μεταξύ στην περιοχή μας.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 όμως ξεκίνησε η περίοδος της «Κέλτικης Τίγρης», η οποία είναι γνωστή επίσης ως περίοδος του «Οικονομικού Θαύματος της Ιρλανδίας». Για ποιο ακριβώς θαύμα πρόκειται φαίνεται τώρα καθαρά στην παραπάνω εικόνα.

Μέσα σε λιγότερο από τέσσερις δεκαετίες, η Ιρλανδία μετατράπηκε από μια από τις φτωχότερες χώρες της ΕΕ σε μια από τις πλουσιότερες. Αντιθέτως, η Ελλάδα όχι μόνο πτώχευσε, αλλά έμεινε πίσω, πολύ πίσω, με μια τρομερή υπερχρέωση και συνάμα μεγάλους εθνικούς κινδύνους για τις προσεχείς δεκαετίες.

Πώς συνέβη αυτή η πρωτοφανής αλλαγή; Από την εκτεταμένη σχετική βιβλιογραφία οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι σ’ αυτήν συνέβαλαν τρεις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις.

Η πρώτη ήταν η «Συμφιλίωση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων» όπως και στην Αυστραλία υπο την πεφωτισμ΄΄ενη ηγεσια του αειμνηστου Bob Hawke. Αυτή η συμφιλίωση έγινε εφικτή με τη δέσμευση της κυβέρνησης και την αποδοχή από τα συνδικάτα των εργαζομένων ώστε η αύξηση των διαθέσιμων πραγματικών εισοδημάτων να γίνεται κατά κύριο λόγο μέσα από τη μείωση της φορολογίας.

Η δεύτερη ήταν η μείωση της φορολογίας των επιχειρηματικών κερδών σε 10%, με ταυτόχρονη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος. Και η τρίτη ήταν η απελευθέρωση των αγορών εργασίας και εμπορευμάτων, καθώς και η πλήρης ενσωμάτωση της Ιρλανδικής στην παγκόσμια οικονομία. Έκαναν δηλαδή ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που κάναμε εμείς.

Προς επιβεβαίωση αυτού του ισχυρισμού θα τελειώσουμε με δυο παραδείγματα.

Κάνοντας πράξη αυτό που καθιερώθηκε μεταπολεμικά ως αληθές, ότι δηλαδή ο δυναμικότερος παράγοντας ανάπτυξης είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο, η Ιρλανδία έδωσε μεγάλη προτεραιότητα στην εκπαίδευση. Απελευθέρωσε τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ενώ στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση υιοθέτησε την αποκεντρωμένη λήψη των αποφάσεων με ουσιαστική αυτοδιοίκηση των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.

Με τον τρόπο αυτό, προχώρησε στη δημιουργία μιας σειράς πλήρως εξοπλισμένων τεχνικών κολεγίων καθώς και δύο επιπλέον πανεπιστημίων, κτλ. Έτσι, όταν άρχισε η αναπτυξιακή διαδικασία, η χώρα διέθετε μια δεξαμενή άρτια εκπαιδευμένου προσωπικού. Δυστυχώς, το παράδειγμα της Ιρλανδίας δεν υιοθετήθηκε στην Ελλάδα.

Αντίθετα, εδώ έγινε αλόγιστη διασπορά ανά την επικράτεια πανεπιστημιακών τμημάτων, τα περισσότερα με ελάχιστους φοιτητές, ενώ και σήμερα ακόμη το Υπουργείο Παιδείας συνεχίζει να εφαρμόζει διαδικασίες κεντρικού προγραμματισμού, τακτική που αλλού άφησε μόνο συντρίμμια.

Δεύτερον, τό παράδειγμα της αξιοποίησης των μεταναστών στη χώρα μας που πρέπει και μπορούν να αποτελέσουν τους πυλώνες μιας αναπτυξιακής πορείας, όπως επίσης και ο σχεδιασμός μιας δημιουργικής και αποτελεσματικής στρατηγικής διασύνδεσης με την ελληνική Διασπορά.

Στον χώρο αυτό η ιρλανδική κυβέρνηση έκανε σημαντικά βήματα και τώρα επεξεργάζεται μια νέα πολιτική για τη Διασπορά, καθώς η χώρα επιδιώκει να επεκτείνει και να βελτιώσει το παγκόσμιο αποτύπωμα και την επιρροή της έως το 2025. Η κυβέρνηση αναζητά ιδέες από την παγκόσμια ιρλανδική οικογένεια για να εμπλουτίσει αυτή τη νέα πολιτική. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική διασπορική προσέγγιση παραμένει διαχρονικά ασαφής και αόριστη.

Συμπερασματικά, με σχεδόν 40 χρόνια καθυστέρηση σε σύγκριση με την Ιρλανδία, οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις εξακολουθούν να εκκρεμούν. Οι διεθνείς δείκτες για την λειτουργία της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, των δημόσιων υπηρεσιών, κλπ., είναι προβληματικά χαμηλοί.

Ο δείκτης της ανεργίας είναι υψηλός, ενώ εντελώς αντιφατικά ο δείκτης των ημερών απεργίας είναι από τους υψηλότερους. Η φορολογική επιβάρυνση και η εκκρεμότητα του τεράστιου δημόσιου χρέους αποθαρρύνουν τις εγχώριες και τις ξένες επενδύσεις. Η καθαρή μετανάστευση στελεχιακού δυναμικού αποψιλώνει το εργατικό δυναμικό από τους πλέον παραγωγικούς Έλληνες, κλπ. Σε όλα αυτά τα μέτωπα δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Κοινή λογική χρειάζεται. Γνωρίζουμε τι έκαναν η Ιρλανδία, η Αυστραλία, η Εσθονία, κλπ. Κάτι πρέπει να αλλάξει θεμελιακά και να αλλάξει γρήγορα.

*Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. E-mail: bitros@aueb.gr

**Ο Στέργιος Μπακάλης είναι τέως καθηγητής του Πανεπιστημίου Victoria στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. E-mail: steve.bakalis@gmail.com