Θεωρήσαμε καλό να συνεχίσουμε με ένα δεύτερο… μάθημα για τις παροιμιακές μας φράσεις, γιατί 13 μόνο (του πρώτου μας σημειώματος της περασμένης εβδομάδας), δεν φτάνουν να δώσουν μία γενική εικόνα της δύναμης των φράσεων αυτών που είναι κοινό κτήμα όλων των μορφωμένων και πολιτισμένων λαών.

Σημειώσαμε την περασμένη φορά πως «Ολες αυτές δίνουν στο λόγο μας σφρίγος και ζωντάνια, αλλά και μία εικόνα γνώσης της καλλιεργημένης μας γλώσσας.» Και όντως αποτελούν ένα εξαιρετικό πνευματικό, γλωσσικό και διδακτικό εφόδιο για κάθε μαθητή μας. Για το λόγο αυτό συνεχίζουμε και σήμερα.

***

1) Mηδένα προ του τέλους μακάριζε: Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν αυτός τούς έδειξε με υπερηφάνεια. Σήμερα θα το λέγαμε: Μην καλοτυχίζεις κανέναν, πριν να δεις το τέλος του.

Διαβάστε: Ηρόδοτος Ι. 32. 7

2) Κύκνειο άσμα: Η φράση σημαίνει: το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. Λέγεται για την τελευταία πράξη, το τελευταίο έργο ή την τελευταία ενέργεια κάποιου.

Προέρχεται από τον Φαίδωνα 84,Ε, έργο του Πλάτωνα.

3) Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει.

Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Πηνελόπη ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. Οδύσσεια, τ,149. Βασική Σημείωση: Οι 24 ραψωδίες της Οδύσσειας σημειώνονται πάντα με τη μικρογράμματη γραφή: α,β,γ, και οι 24 της Ιλιάδας με κεφαλαία: Α,Β Γ,…Ω!

Διαβάστε την υπέροχη ραψωδία τ – μόνο 604 στίχοι – σε κομψή έντεχνη και λογοτεχνική απόδοση στη σημερινή μας γλώσσα από τον Αργύρη Εφταλιώτη.

4) Το Κουτί της Πανδώρας: Η φράση προέρχεται από τη Μυθολογία μας, που λέει πως ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές.΄Ετσι μόλις το άνοιξε η Πανδώρα βγήκαν έξω όλα τα κακά, εκτός από την ελπίδα.

5) Κομίζω γλαύκας εις Αθήνας: Η φράση λέγεται ειρωνικά, όταν κάποιος αναφέρει γνωστά πράγματα, γιατί στην Αθήνα η γλαύκα = η κουκουβάγια, ήταν πασίγνωστη, ως σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού.

Διαβάστε: Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301.

6)     Σύντομες αρχαίες φράσεις που λέγονται πολύ συχνά στο σημερινό μας προφορικό ή γραπτό λόγο: Α.)”μετά βδελυγμίας”= με αηδία, με αποστροφή, Β.) ”απευκταίον” = το δυσάρεστο, η συμφορά. Γ.) “εξ υπαρχής “= από την αρχή, Δ.) “αυτολεξεί”= με τις ίδιες ακριβώς λέξεις, Ε.) “ασυζητητί”= αδιαμφισβήτητα, ανεπιφύλακτα, Ζ.) “ατιμωρητί”= χωρίς τιμωρία, Η.) “αρχαϊστί”= στην αρχαία ελληνική γλώσσα, Θ.) Εξ ολοκλήρου = ολοκληρωτικά. Ι,) Εξ ου =από όπου, Κ.) Εξ όψεως =από την όψη.

7)  Από καθέδρας = με ύφος αυθεντικό και δογματικό. Π.χ «ομιλεί από καθέδρας». Ομιλεί με ύφος που δεν επιδέχεται αλλαγή. Στα Λατινικά έγινε ex cathedra.

8) Πνέει τα λοίσθια = ψυχορραγεί, βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου.

9) Εκ βαθέων = από τα βάθη της ψυχής μου. Στα Λατινικά λέγεται ως “de profundis”.

10) Πύρρειος νίκη = Νίκη που φέρνει και στον νικητή πολύ μεγάλη φθορά, που ισοδυναμεί με ήττα. Η φράση προήλθε από την αιματηρή νίκη του Πύρρου εναντίον των Ρωμαίων στην Ηράκλεια της Ιταλίας το 280 π.Χ.

11) Ειρήσθω εν παρόδω = ας ειπωθεί παρενθεντικά, παρεμπιπτόντως.

12) Νους υγιής εν σώματι υγιεί =Σημαίνει πως ένα υγιές πνεύμα προϋποθέτει υγιές σώμα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μόνο ένα υγιές σώμα μπορούσε να φιλοξενήσει ένα υγιές πνεύμα.

13) Πυξ λαξ. Σημαίνει με γροθιές και κλωτσιές. Τη φράση χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε την αποπομπή κάποιου με βίαιο τρόπο ή απότομα.

14)Γνώθι σαυτόν. Σημαίνει: Γνώριζε τον εαυτό σου, να έχεις αυτογνωσία, να καταλάβεις τον εαυτό σου! Επιγραφή στο Ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Αποδίδεται στον Χείλωνα το Λακεδαιμόνιο, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας.

15) « Μολών λαβέ». Σημαίνει «Έλα να τα πάρεις» (τα όπλα). Η φράση χρησιμοποιείται και σήμερα με την ίδια έννοια, δηλαδή αν τολμάς έλα να με αντιμετωπίσεις, δεν παραδίδομαι. Με αυτά τα λόγια απάντησε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες όταν ο Ξέρξης ζήτησε την παράδοση των όπλων των αμυνομένων Ελλήνων.

16) Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού. Η φράση αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα ποιητή Μένανδρο και σημαίνει ότι «δεν είναι έξυπνος αυτός που επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος και δεύτερη φορά!»

ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΑΣΕΩΝ

Το μάθημα μπορεί να γίνει πολύ ενδιαφέρον και ελκυστικό με την κατάλληλη προετοιμασία του δασκάλου/καθηγητή και με την περαιτέρω εξήγηση, αλλά και χρήση όλων αυτών των φράσεων με παραδείγματα από την καθημερινή μας εμπειρία.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΣΚΗΣΗ 1η Βάλτε τις φράσεις αυτές σε δικά σας προφορικά παραδείγματα. Να βρείτε άλλες ΔΕΚΑ από διάφορα βιβλία.

ΑΣΚΗΣΗ 2η Να γράψετε τρεις καλομελετημένες προτάσεις με τρεις εκφράσεις που θεωρείτε πολύ όμορφες και σας αρέσουν και επιπλέον λέτε πως θα μπουν στο προσωπικό σας λεξιλόγιο από σήμερα κιόλας.

ΑΣΚΗΣΗ 3η Χωριστείτε σε ζευγάρια και να κάνετε μία συζήτηση μεταξύ σας χρησιμοποιώντας όσο περισσότερες εκφράσεις που μάθατε σήμερα.

ΑΣΚΗΣΗ 4η Να φιλοτεχνήσετε μία όμορφη αφίσα σε μέγεθος Α4 με την πιο πετυχημένη φράση που αξίζει να την τοποθετήσετε δίπλα από τον πίνακα στην τάξη σας.(Όπως: ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ) !

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΣΑΣ:

Μαθητές και Αναγνώστες!