Έλληνες περιβαλλοντολόγοι έχουν επινοήσει τον όρο «οικοκτονία», με την έννοια ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον του Πλανήτη μας.
Ο όρος αυτός στην ελληνική γλώσσα είναι νεολογισμός, καθότι δεν αναφέρεται σε μεγάλα ελληνικά λεξικά, όπως του Ε. Κριαρά και του Γ. Μπαμπινιώτη. Στην αγγλική γλώσσα ο αντίστοιχος όρος είναι ecocide.
Στο πλαίσιο του περιβάλλοντος ο όρος «οικοκτονία» σημαίνει τις αυθαίρετες ή παράνομες πράξεις που διαπράττονται, εν γνώσει της πιθανότητας να προκαλέσουν στο περιβάλλον σοβαρές και εκτεταμένες ή μόνιμες καταστροφές.
Παράγεται από το ουσιαστικο οίκος και από το ρήμα της αρχαίας ελληνικής κτείνω, το οποίο σημαίνει καταστρέφω, σκοτώνω. Για παράδειγμα στα αρχαία ελληνικά έχουμε το ουσιαστικό «πατροκτονία», που σημαίνει τη δολοφονία του πατέρα.
Ο διεθνής οργανισμός World Wildlife Fund (WWF) στην ετήσια έκθεσή του τον Οκτώβριο του 2018, αναφορικά με το οικολογικό ζήτημα, μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα:
«Είμαστε η πρώτη γενιά που γνωρίζει ότι καταστρέφουμε τον Πλανήτη μας, και η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι για αυτό. Η κατάρρευση του παγκόσμιου πληθυσμού της άγριας πανίδας είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι η φύση πεθαίνει. Όμως, αντί να βάλουμε τον Πλανήτη σε μαχητική υποστήριξη, του βάζουμε ένα τσιρότο» υπογράμμισε η Τάνια Στιλ, στέλεχος του οργανισμού WWF.
Ο οργανισμός WWF είχε συσταθεί το 1961, και στόχος του συνεχίζει να είναι η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, και η μείωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε αυτό. Πάνω από 100 χώρες συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του οργανισμού αυτού.
Σύμφωνα όμως με περιβαλλοντολόγους διεθνούς κύρους, οι προσπάθειες που καταβάλλονται για να σωθεί η φύση δεν αρκούν, και χρειάζεται μια παγκόσμια συμφωνία, κατά το πρότυπο της Συμφωνίας του Παρισιού τον Απρίλιο του 2016, προκειμένου να αποφευχθεί η οικολογική καταστροφή του Πλανήτη μας.
Η Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου, σε πρόσφατο δημοσίευμά της ανέφερε ότι ο πληθυσμός των θηλαστικών, των πτηνών, των ερπετών, των αμφίβιων και των ψαριών μειώθηκε κατά 60% από το 1970 ως το 2014.
Περιοχές της Λατινικής Αμερικής εμφανίζουν την χειρότερη εικόνα, με την εξαφάνιση του 89% του πληθυσμού των άγριων ζώων σε διάστημα 44 ετών. Η Βόρεια Αμερική είναι σε σχετικά καλύτερη κατάσταση, με το 23% των άγριων ζώων να έχουν χαθεί.
Περιοχές της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής καταγράφουν απώλειες άγριων ζώων σε ποσοστό γύρω στο 31%. Στην ανατολική Αυστραλία παρατηρείται μεγάλη καταστροφή κοραλλιών
Η πρώτη εξήγηση για τη δραματική μείωση των πληθυσμών των άγριων ζώων είναι οι εξορύξεις, η αστικοποίηση, καθώς και οι ενέργειες που ενισχύουν την αποψίλωση των δασών, αλλά και μολύνουν το έδαφος.
Σύμφωνα με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Κρίστοφ Χάινριχ, Διευθυντής του Γερμανικού Ιδρύματος για τη Διατήρηση της Φύσης, πρόσφατα έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Χάνουμε την ποικιλομορφία της ζωής στη Γη. Η εξαφάνιση των ζώων έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2016, το ίδρυμα αυτό κατέγραψε ποσοστό εξαφάνισης των ζώων 60% και μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα ήταν σχεδόν 70%. Αυτή η περίοδος ισοδυναμεί με μια στιγμή, σε σύγκριση με τα εκατομμύρια χρόνια που πολλά είδη έχουν ζήσει στον Πλανήτη μας».
Το περιοδικό «Your Magazine», στην έκδοση της 24ης Απριλίου 2019 φιλοξένησε άρθρο με τίτλο «Ένα εκατομμύριο είδη απειλούνται από τον άνθρωπο». Μεταξύ άλλων, στο εν λόγω άρθρο αναφέρονται και τα ακόλουθα:
«Δεν υπάρχει πιο άγριο θηρίο από τον άνθρωπο», έγραφε πριν από περίπου 2.500 χρόνια ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης. Στα χρόνια που πέρασαν από τότε μέχρι σήμερα, ο άνθρωπος αντί να ημερέψει, και να γίνει πραγματικά πολιτισμένος, εξακολουθεί να καταστρέφει μεθοδικά το περιβάλλον, απειλώντας με εξαφάνιση όχι μόνο την πανίδα και χλωρίδα της γης, αλλά και αυτόν τον Πλανήτη.
Όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, έως ένα εκατομμύριο πανίδας και χλωρίδας αναμένεται να απειληθούν με εξαφάνιση, πολλά από τα οποία μέσα στις προσεχείς δεκαετίες, σύμφωνα με σχέδιο του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα».
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
Στις 22 Απριλίου κάθε χρόνο γιορτάζεται η «Διεθνής Hμέρα Μητέρας Γης», η οποία είναι μια παγκόσμια ημερομηνία, κατά τη διάρκεια της οποίας διοργανώνονται εκδηλώσεις με στόχο την ευαισθητοποίηση της ανθρωπότητας αναφορικά με περιβαλλοντικά θέματα.
Πρόκειται για μια ημέρα περισυλλογής, που μας ενθαρρύνει να αναλάβουμε δράσεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Αναφορικά με την ημερομηνία αυτήν ο Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, εξέφρασε τις ακόλουθες απόψεις:
«Καθώς γιορτάζουμε τη «Διεθνή Ημέρα Μητέρας Γης», ο Πλανήτης μας βρίσκεται σε ένα σημείο αιχμής. Η ανθρωπότητα συνεχίζει να κακομεταχειρίζεται τον φυσικό κόσμο.
Λεηλατούμε απερίσκεπτα τους πόρους της Γης, εξαντλούμε την άγρια ζωή, και συμπεριφερόμαστε στον αέρα, στην στεριά και στις θάλασσες σαν να είναι σκουπιδότοποι.
Αυτή είναι μια αυτοκτονική συμπεριφορά. Πρέπει να σταματήσουμε τον πόλεμο στην φύση, και να την θεραπεύσουμε. Αυτό σημαίνει τολμηρή δράση για το κλίμα, προκειμένου να περιορίσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον ενάμιση βαθμό Κελσίου, και να προσαρμοστούμε στις αλλαγές που έρχονται. Σημαίνει επίσης τη μείωση της μόλυνσης, με τη δημιουργία κυκλικών οικονομιών που μειώνουν τα απορρίμματα.
Τα βήματα αυτά θα προστατεύσουν το μοναδικό μας σπίτι, και θα δημιουργήσουν εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίες. Η ανάκαμψη από την πανδημία του Covid 19 αποτελεί την ευκαιρία να θέσουμε τον κόσμο σε ένα καθαρότερο, πιο πράσινο και βιώσιμο δρόμο.
Στην «Διεθνή Ημέρα Μητέρας Γης», ας δεσμευτούμε όλοι να εργαστούμε σκληρά για την αποκατάσταση του Πλανήτη μας, και την συμφιλίωση με την φύση».
Τα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι ο Πλανήτης έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις, με συνεχή υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην επέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα.
Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, η οποία στην αρχή ήταν απλή, αλλά στη συνέχεια έγινε πιο σύνθετη, στηρίζεται ουσιαστικά στην εκμετάλλευση από τον άνθρωπο των πλουτοπαραγωγικών πηγών του φυσικού περιβάλλοντος.
Καταλυτική για τη σχέση ανθρώπου – περιβάλλοντος μπορεί να χαρακτηριστεί η εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία είναι συνυφασμένη με την τεχνολογική εξέλιξη, και τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής αγαθών.
Από τότε το περιβάλλον του Πλανήτη συνέχισε να υποβαθμίζεται, και ίσως δεν είναι μακριά η εποχή που θα φτάσουμε σε οριακά σημεία, αν και σε κάποιους τομείς μάλλον έχουμε ξεπεράσει τα όρια αυτά.
Οι βιομηχανικές και ενεργειακές πρώτες ύλες μειώνονται, ενώ η κακή διαχείριση έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση των εδαφών, και στην ερημοποίηση μεγάλων περιοχών.
Επίσης παρατηρείται μείωση, ή και εξαφάνιση, ειδών πανίδας και χλωρίδας. Μεγάλος αριθμός άγριων ζώων και φυτών εξαφανίζεται κάθε χρόνο λόγω των περιβαλλοντικών μεταβολών. Περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν ότι το 1/5 όλων των ειδών θα εξαφανιστεί στην επόμενη εικοσαετία, με ανεπανόρθωτες συνέπειες στη συντήρηση των οικοσυστημάτων, αν δεν ληφθούν έγκαιρα τα αναγκαία προληπτικά μέτρα.
Οι κύριες αιτίες της οικολογικής κρίσης συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την οργάνωση του παραγωγικού συστήματος, σε συνδυασμό με την τάση του σύγχρονου ανθρώπου για συνεχώς αυξανόμενες καταναλωτικές δραστηριότητες, πολλές από τις οποίες δεν είναι αναγκαίες για την επιβίωσή του.
Η Μεσόγειος Θάλασσα θεωρείται ότι είναι η πιο βεβαρημένη θάλασσα του Πλανήτη από πετρελαιοειδή, αφού, σύμφωνα με έγκυρες πηγές, καταλήγει σε αυτήν το ένα όγδοο της συνολικής ποσότητας που χύνεται στη θάλασσα. Υπολογίζεται ότι στα ελληνικά θαλάσσια ύδατα καταλήγουν κάθε χρόνο παραπάνω από 100.000 τόνοι πετρελαιοειδών.
Αν και ο άνθρωπος είναι σε θέση να αντιληφθεί, αλλά και να προβλέψει, τη δυσμενή κατάληξη που θα έχουν κάποιες επιλογές του, δυστυχώς επιμένει σε αυτές.
Συμπερασματικά, επιβάλλεται να δούμε τις αιτίες που μας οδήγησαν στα σημερινά οικολογικά αδιέξοδα, και να οικοδομήσουμε τις βάσεις για μια οικολογική αναβάθμιση, στα πλαίσια της «αειφόρου ανάπτυξης», η οποία λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του παρόντος, αλλά προβλέπει παράλληλα και τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών.
Με άλλα λόγια, απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του φυσικού μας περιβάλλοντος είναι η υιοθέτηση μιας «οικολογικής συνείδησης», η οποία θα ικανοποιεί τις βιωματικές ανάγκες της παρούσας γενιάς, χωρίς όμως να επηρεάζει αρνητικά την κάλυψη των βιωματικών αναγκών για τις επερχόμενες γενιές.
Συνεπώς, η περιβαλλοντική παιδεία πρέπει να διαδοθεί στα σχολεία και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, έτσι ώστε οι μελλοντικοί πολίτες και ιθύνοντες να είναι σε θέση να αποφασίζουν και να ενεργούν, χωρίς να αγνοούν τις περιβαλλοντικές διαστάσεις και επιπτώσεις των αποφάσεών τους.