Οι σχέσεις των Ελλήνων με την Παρευξείνιο Περιοχή ανάγονται στην μυθολογική περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Η καταγεγραμμένη, πάντως, εγκατάσταση ταυτίζεται με τον ελληνικό αποικισμό, όταν οι Μιλήσιοι ίδρυσαν την Ηράκλεια και τη Σινώπη, η οποία, με τη σειρά της, ίδρυσε την Τραπεζούντα, πρωτεύουσα του Μικρασιατικού Πόντου.

Ο ελληνικός πολιτισμός κυριαρχούσε και χαρακτήριζε το Βασίλειο του Πόντου, που δημιούργησε η δυναστεία των Μιθριδατών. Σημαντικότερος θα είναι ο τελευταίος βασιλιάς του Πόντου ο Μιθριδάτης Στ΄ο Ευπάτωρ, ο οποίος θα εκφράσει τις ύστατες- αλλά μάταιες- προσπάθειες του ελληνικού κόσμου να αντισταθεί στο ρωμαϊκό ιμπέριουμ.

Μετά τη διάλυση του ρωμαϊκού κράτους σε δυτικό και ανατολικό, ο Πόντος, όπως και ολόκληρα η Μικρά Ασία και η Βαλκανική, θα ενταχθεί στο ανατολικό τμήμα. Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε η πρωτεύουσα του εκχριστιανισμένου ελληνορωμαϊκού κόσμου.

Με την κατάλυση της Αυτοκρατορίας από τους Δυτικούς το 1204, οι Έλληνες θα ιδρύσουν τρία κράτη, ένα στα Βαλκάνια και δύο στη Μικρά Ασία (Ήπειρος, Βιθυνία και Πόντος). Μακροβιότερο από τα τρία αυτά κράτη υπήρξε η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η οποία θα επιζήσει 257 χρόνια. Οκτώ χρόνια μετά την Άλωση της Πόλης (1453) οι Οθωμανοί θα καταλάβουν και την Τραπεζούντα , ολοκληρώνοντας, έτσι, την κατάκτηση όλου του παλιού ελληνικού κόσμου.

Η ελληνική κοινωνία του Μικρασιατικού Πόντου, θα σημαδευτεί- όπως και κάθε άλλο μέρος του ελληνικού κόσμου, από την θρησκευτική βία, την οικονομική εκμετάλλευση και τους μαζικούς εξισλαμισμούς. Όμως, από τα τέλη του 17ου αιώνα θα ξεκινήσει η προσπάθεια αφύπνισης με μια σημαντική εκπαιδευτική κίνηση. Η Τραπεζούντα θα εξελιχθεί σε κέντρο των ελληνικών γραμμάτων.

Η μοιραία πολιτική δύναμη που θα αναλάβει βίαια την πολιτική διαχείρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θα είναι οι Νεότουρκοι, οι οποίοι θα καταλάβουν με πραξικόπημα την εξουσία το 1908.

Με την πράξη τους αυτή θέτουν ουσιαστικά τέλος σε μια μακραίωνη περίοδο οθωμανικής παράδοσης, που συγκροτούσε ένα πολυεθνικό μουσουλμανικό κράτος με κύρια έμφαση στην θρησκευτική επιλογή.

Εφεξής, για τους Τούρκους εθνικιστές το αίτημα θα είναι η κυριαρχία της εθνικιστικής τουρκικής εκδοχής, τόσο κατά των χριστιανικών κοινοτήτων (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασυροχαλδαίων και Αράβων) όσο και κατά των πολυεθνοτικών και πολύγλωσσων μουσουλμανικών μαζών. Στην περίπτωση αυτή, μια ομάδα φανατικών στρατιωτικών θα επιχειρήσει να εξοντώσει τα εκατομμύρια των χριστιανών με μια επίσημη απόφαση που θα λάβει το κόμμα τους τον Οκτώβριο του 1911.

Ο «ΑΤΑΤΟΥΡΚ» ΚΑΙ Ο ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ

Γενικά ο τουρκικός εθνικισμός θα φανεί ιδαίτερα επιτυχημένος στις επιλογές του, καταφέρνοντας σε μια φρενήρη ρατσιστική πορεία να εξοντώσει κοινότητες που θεωρούσε εν δυνάμει επικίνδυνες.

Η τελική πράξη του δράματος θα «παιχθεί» στη «γκιαούρ ιζμίρ» στην άπιστη Σμύρνη το Σεπτέμβριο του ΄22, όταν τα στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ Πασά – που οι Τούρκοι εθνικιστές θα του προσδώσουν τον χαρακτηρισμό Ατατούρκ δηλαδή «γεννήτορα των Τούρκων» θα εξοντώσουν με έναν απίστευτο τρόπο για την σύγχρονη ιστορία το Χριστιανικό πληθυσμό Έλληνες και Αρμενίους.

Τότε, κανείς δεν το πίστευε, κανείς δεν τον φανταζόταν πως θα ΄ταν δυνατόν να ξεμακρύνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι από τα σπίτια τους, από τη γη τους, χωρίς καμιά ελπίδα επιστροφής και επανόδου.

Έφυγαν. Και πίσω τους άφησαν με καημό μια γη ποτισμένη με δάκρυα και αίμα.

Μα ήταν η γή τους, η δική τους γη, που μαζί της τους είχε αιώνες τώρα η μοίρα δέσει. Ήταν ο Πόντος, ο ελληνικός Πόντος: 72 σχεδόν χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα έκταση γης, μιας ποικιλίας θαυμαστής από κάθε άποψη. Η πολυπόθητη θάλασσα στα βόρεια σύνορά της, τα υψηλά πολυύμνητα όρη, γεμάτα βλάστηση και δάση, κάλυπταν την μεσόγειο περιοχή της. Και πάνω στο έδαφος αυτό με τα βαθιά φαράγγια, με την άγρια ομορφιά, με τη δύσκολη και επικίνδυνη συγκοινωνία και επικοινωνία, ζούσε ο ελληνισμός του Πόντου.

Οι θρύλοι τον φέρνουν στην περιοχή αυτή 1.200 χρόνια πριν από τον Χριστό.

Η Ιστορία τον εγκαθιστά στον τόπο αυτό 700-800 χρόνια πριν από την δική μας χρονολόγηση. Μα από τότε, είτε 3,000 είτε 2.500 χρόνια, ο ελληνισμός έμεινε ακέραιος και αμιγής. Αντιμετώπισαν οι Έλληνες του Πόντου συνεχώς – εκτός από μικρές χρονικές περιόδους – εχθρούς και εχθρικό περιβάλλον. Κι όμως, έμειναν καθαροί Έλληνες στη σκέψη, στη γλώσσα, στον πολιτισμό.

Γιατί αυτοί, που ανάμεσα στους εχθρούς έμειναν Έλληνες, κάθε ώρα και κάθε στιγμή έπαιζαν πολλά, κι αυτήν ακόμα την ζωή τους.

Οπλίτες του αρχαίου πολιτισμού, σταυροφόροι στρατιώτες του χριστιανισμού, ακρίτες χωρίς συμβιβασμό του ελληνισμού, αιώνες ολόκληρους οι Έλληνες Πόντιοι πολέμησαν. Στη μακραίωνη τεθλασμένη της ιστορίας πολλές φορές πέρασαν δύσκολες στιγμές. Σχεδόν πάντα ο θάνατος ήταν σύντροφός τους. Μα κι αυτός, σε τούτη τη γεωγραφική περιοχή, δεν γνώρισε παρά μόνον όρθιες ψυχές και ακατάβλητη απόφαση.

Η ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΝ «ΧΑΡΟΝΤΑ»

Μα κάποτε έφτασε η στιγμή που κι ο ελληνικός Πόντος, ως άλλος Ακρίτας, έρεπε να παλέψει με τον Χάροντα και την καταστροφή. Στην πάλη εκείνη, την τόσο οδυνηρή, ο ελληνικός Πόντος, όπως και οι άλλες μικρασιατικές περιοχές, υπέκυψε.

Έχασε την κοιτίδα του και την γενέτειρά του γη.

Η μεγάλη απόγνωση, η ανείπωτη πίκρα, η βαθειά οδύνη για το χαμό της προγονικής γης ήταν ένα πολύ μικρό, ένα ελάχιστο κομμάτι από την τραγωδία, που πέρασε ο ελληνισμός του Πόντου στα τελευταία 10-15 χρόνια της ζωής του εκεί.

Στα χρόνια αυτά έζησε όλες τις ταλαιπωρίες, όλες τις δοκιμασίες, όλους τους θανάτους, που μπορεί να εφευρίσκει ο άνθρωπος στον συνάνθρωπο του. Χιλιάδες χιλιάδων πορευόταν στο δρόμο της εξορίας, μέσα στο κρύο, μέσα στο χιόνι, λεία κάθε στιγμή του βίαιου θάνατου.

Φόνοι και θανατώσεις χωρίς καμία δικαιολογία γινόταν σε πόλεις και χωριά. Κανείς από τον άρρενα πληθυσμό δεν ήταν ασφαλής για τη ζωή του. Μα κι απο τις γυναίκες, τα παιδιά και τους γέροντες κανένας δεν ήταν βέβαιος πως την επόμενη στιγμή δεν θα υπέφερε την ατίμωση, τους βασανισμούς και τη θανάτωση. Τα δικαστήρια, οι προκατασκευασμένες θανατικές αποφάσεις, οι κρεμάλες, όλα αυτά έγιναν τότε, στα χρόνια εκείνα.

Κι όμως, μες στην θανατερή εκείνη νύχτα, οι Έλληνες του Πόντου δεν συμβιβάστηκαν με τη βία, με την ταπείνωση, με τον εξευτελισμό. Οι λίγοι, που μπόρεσαν να ξεφύγουν, πήραν τα άρματα και πήγαν στα βουνά. Βγήκαν αντάρτες, παρ΄όλο που ήξεραν ότι το μόνο που μπορούσαν να κερδίσουν, ήταν ελεύθερος θάνατος. Μα αυτό επιζητούσαν.

ΟΙ ΜΝΗΜΕΣ…

Μνήμες ιστορικές, έργα και ηρωικές πράξεις των χρόνων εκείνων, ανθρώπους της εποχής εκείνης, αναπλάθουμε στη φαντασία μας ακούγοντας τα τραγούδια και τις διηγήσεις για τις θηριωδίες του Τόπαλ Οσμάν, τις σφαγές του Νεμπιέμ Οτκάγια, τις κρεμάλες της Αμάσειας. Μας ξαναφέρνουν στο θρήνο, στον πόνο και στην απόγνωση των εξόριστων, στην πικρή προσφυγιά στην πρώτη εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων στον ελλαδικό χώρο.

Ο Πόντος, η «βαθιά Ελλάδα» των μεσαιωνικών χρονικογράφων, όπως και η υπόλοιπη Μικρά Ασία και η Ανατολική Θράκη, θα μετατραπούν- εκτός από χαμένες πατρίδες – σε αλησμόνητες πατρίδες.

Οι μήνες και τα χρόνια διάβηκαν. Εκατό ολόκληρα χρόνια περάσαν από τότε, από το 1922 και οι εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές που είτε σφαγιάστηκαν, είτε εκδιώχθηκαν από τον τόπο τους ακόμα αιωρούνται περιμένοντας τη δικαίωση. Ελπίζουμε να μην αργήσει…