*Συνέχεια από τα προηγούμενα Οδοιπορικά.
Ακριβώς πάνω από τη Μονή της Παναγίας της Προυσιώτισας (για την οποία είχα γράψει στο προηγούμενο σημείωμά μου) συνάντησα και την 85χρονη Γεωργία από τον Προυσό, που είχε ξεκινήσει από το χωριό πρωί-πρωί να μαζέψει αγριόχορτα που της αρέσουν, λίγα ανοιξιάτικα βλαστάρια από θάμνους για την γίδα και να προλάβει, πριν τελειώσει η λειτουργία, να κάνει ένα σταυρό μπρος στην εικόνα της θαυματουργής Προυσιώτισας, να της ανάψει ένα κεράκι, να γυρίσει στο σπίτι να μαγειρέψει και να ταΐσει τη γίδα. Προπαντός τη γίδα…
Η ΧΕΛΙΔΟΝΑ
Όταν πρωτοαντίκρυσα από μακρυά το πέρασμα της Χελιδόνας, νόμισα ότι η Χελιδόνα μας έφραξε τον δρόμο για να μην την επισκεφθούμε.
Άλλωστε, στα μέρη αυτά, χωρίς αιτία και αφορμή… ροβολάνε από τα βουνά τεράστιοι βράχοι, ορισμένοι από τους οποίους ανταγωνίζονται σε όγκο μικρά αυτοκίνητα.
Όταν έφτασα στην χαραμάδα του περάσματος σκέφτηκα ότι θα μπορούσε μόνος του ο Λεωνίδας να σταματήσει τον στρατό του Ξέρξη…
Μετά από πολλές δυσκολίες, λόγω κατολισθήσεων και εντελώς… ψιλοδιαλυμένων δρόμων, φτάσαμε μπρος στην γέφυρα της Χελιδόνας.
Σύμφωνα με τις γνώσεις μου από τα πολλά ταξίδια μου στις πιο ορεινές (αλλά και πιο όμορφες) περιοχές της πατρίδας μας, μπορώ να σας πω σχεδόν με βεβαιότητα ότι τη γέφυρα αυτή την έχει κατασκευάσει η θρυλική πια ΜΟΜΑ, μετά τον εμφύλιο.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής και του εμφυλίου, λόγω δολιοφθορών, αρκετές γέφυρες, αλλά και δρόμοι, είχαν καταστραφεί, οπότε ο στρατός ανέλαβε να επιδιορθώσει και να ασφαλτοστρώσει νέους δρόμους και γέφυρες…
Ιδιαίτερα στην Ήπειρο, σε όλα τα Τζουμέρκα (δηλαδή, ένα μεγάλο μέρος των νομών Ιωαννίνων, Άρτας και Τρικάλων) στα χωριά των Αγράφων, της Ευρυτανίας και των γύρω περιοχών, υπάρχουν ακόμα τέτοιες γέφυρες, να θυμίζουν έναν κόσμο που σιγά-σιγά παύει να υπάρχει.
Όπως σε λίγα χρόνια θα πάψει να υπάρχει και η Χελιδόνα…
Ο δρόμος από το διπόταμο μέχρι την Χελιδόνα είναι 8 δύσκολα χιλιόμετρα.
Κατά τη γνώμη μου, η διαδρομή είναι μια από τις πιο συνταρακτικές διαδρομές (αν όχι η καλύτερη) που έχω κάνει στην Ελλάδα.
Τα τελευταία 40 χρόνια, την Ευρυτανία την έχω επισκεφθεί τουλάχιστον άλλες τέσσερις-πέντε φορές, αλλά στην Χελιδόνα δεν είχα πάει.
Τώρα που πήγα κατάλαβα τι είχα χάσει, όπως έχω χάσει και άλλα χωριά.
Ένα από αυτά είναι και το Κρίκελο όπου δεν πρόλαβα να πάω, αλλά σχεδιάζω να το επισκεφθώ, αμέσως μετά το ταξίδι μου στην Κρήτη στις αρχές Μαΐου.
Άλλος, ξεχωριστός κόσμος η Κρήτη, που μαζί με την Ήπειρο, την Ευρυτανία, τα Τζουμέρκα και την ιδιαίτερη πατρίδα μου την Αρκαδία, είναι πάντα στις ταξιδιωτικές μου προτεραιότητες.
Λίγο πριν ανέβω στο… τέρας για να συνεχίσω, με έκπληξη είδα ένα άλλο αυτοκίνητο να σταματά και η κυρία που το οδηγούσε να με χαιρετά εγκάρδια.
Ήταν από τη Χελιδόνα και πήγαινε στο χωριό για ένα μνημόσυνο και να ανάψει τα καντίλια των δικών της ανθρώπων.
Όπως μου είπε, οι περισσότεροι που επισκέπτονται ακόμα το χωριό, μένουν στο Καρπενήσι, το Αγρίνιο και την Αθήνα και έρχονται εδώ μόνο για κάποιο μνημόσυνο ή κηδεία.
Ξένοι δεν το επισκέπτονται και εγώ ήμουν εξαίρεση.
Στο χωριό λίγοι κατοικούν πια και αυτοί οι λίγοι βλέπουν τους συγχωριανούς και τους δικούς τους ανθρώπους, σε μνημόσυνα ή κηδείες…
Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Χελιδόνα και στο δικό μου το χωριό (που είναι δίπλα στην Τρίπολη) αλλά στα περισσότερα ορεινά χωριά της χώρας. Τους περισσότερους συγχωριανούς μου μόνο στο νεκροταφείο τους βλέπω…
Χάρη των νεκρών, δηλαδή, βλεπόμαστε, όσο ακόμα θυμόμαστε…
Το χωριό της Χελιδόνας, όπως και πολλά άλλα χωριά της Ευρυτανίας, πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος στον αδελφοκτόνο εμφύλιο που διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Ένας από τους λόγους, που η Ευρυτανία πλήρωσε πολύ ακριβά τη “νύφη”, οφείλεται στο έδαφός της, στα πανέμορφα και άγρια βουνά της, ορισμένα, μάλιστα, από τα οποία είναι δύσβατα και απρόσιτα. Ο ιδανικός τόπος, δηλαδή, για να κρυφτούν οι σκληροτράχηλοι κλέφτες προκειμένου να γλιτώσουν από τους Οθωμανούς κατακτητές και τους αδίστακτους μισθοφόρους του Αλή Πασά.
Δεν είναι τυχαίο ότι στα βουνά αυτά έκαναν καριέρα και έδρεψαν δάφνες, οπλαρχηγοί σαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Καραϊσκάκη, τον Διάκο, τον Γκούρα (που δολοφόνησε τον Ανδρούτσο) και άλλοι.
Για τους ίδιους λόγους που επέλεξαν αυτοί και όλοι οι λήσταρχοι τα βουνά, τα επέλεξε 120 χρόνια αργότερα και ο Άρης Βελουχιώτης, το 1941. Γνώριζε και αυτός, ότι στα βουνά αυτά, που… παραθέριζε η κοινωνική αφρόκρεμα του υποκόσμου, θα μπορούσε να επιλέξει τους ικανότερους μεταξύ των αρίστων άνδρες. Ανθρώπους έμπειρους και αποφασιστικούς, που με το αζημίωτο μπορούσαν να σκοτώνουν, χωρίς αναστολές, γιατί και αν πρέπει…
Στα βουνά αυτά και στα αφιλόξενα, επίσης, βουνά των Τζουμέρκων, εύκολα μπορούσες να κρυφτείς και να μην αφήσεις ίχνη πίσω
σου για να σε βρουν οι διώκτες σου.
Άσε που μπορούσες να στρατολογήσεις με το καλό ή με τη βία διαλεγμένους άνδρες. Στο κάτω-κάτω της γραφής και το κράτος το ίδιο κάνει.
Αυτό το γνώριζαν καλά και ο Καραϊσκάκης και ο Άρης. Γι’ αυτό επέλεγαν τόπους σαν τα Τζουμέρκα και την Ευρυτανία να στήνουν τα στρατόπεδά τους και τα στρατηγεία τους.
Στη Χελιδόνα, λοιπόν, σε ένα από τα πιο αρχοντικά σπίτια εκείνης της εποχής, είχε στήσει το στρατηγείο του και ο καπετάν Γιώτης, που γνώριζε πολύ καλά τον Άρη και συνεργαζόταν μαζί του.
Αναφέρομαι στον Χαρίλαο Φλωράκη, που το 1972 ανέλαβε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, θέση που κράτησε μέχρι και το 1989.
Ο Φλωράκης, γεννήθηκε το 1914 στην Ραχούλα Καρδίτσας και στον εμφύλιο, ως διοικητής Ταξιαρχίας του Δημοκρατικού Στρατού, κατέλαβε, μαζί με τον καπετάν Διαμαντή, τον Ιανουάριο του 1949, το Καρπενήσι…
“Τα παιδιά της Χελιδόνας” είναι και ο τίτλος μιας ταινίας του Κώστα Βρεττάκου, που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, που αναφερόταν στον εμφύλιο.
Για την ταινία αυτή, που γυρίστηκε και προβλήθηκε το 1987, έχω ξαναγράψει άλλες δύο φορές στη στήλη “Στου ξυραφιού την κόψη”, που έγραφα μια φορά και έναν καιρό στον “Νέο Κόσμο”…
Θεωρώ την ταινία αυτή μακράν την καλύτερη για τον εμφύλιο και σαν τη μέρα μετη νύχτα καλύτερη από τις γλυκανάλατες και κλαψιάρικες ταινίες του Βούλγαρη.
Η ταινία του Κώστα Βρεττάκου (που ήταν γιος του μεγάλου ποιητή, Νικηφόρου Βρεττάκου), δεν είχε καλούς αριστερούς και κακούς δεξιούς, ούτε αντάρτες και ταγματασφαλίτες…
Αναφερόταν στην μετεμφυλιακή δύσκολη ζωή μιας οικογένειας, που είχε διχαστεί στον εμφύλιο, όπως πάρα πολλές ελληνικές οικογένειες.
Μέσω του, επίση αδελφοκτόνου εμφυλίου της οικογένειας, εξιστορούσε τις ανταγωνιστικές αντιζηλίες για το τίποτα, τις εξοντωτικές κόντρες για την κληρονομιά και πώς θα μοιραστεί και όλα αυτά τα “καθημερινά” που ακόμα βασανίζουν πολλές οικογένειες.
Μην την χάσετε, γιατί με τα χρόνια, γίνεται καλύτερη, όπως το καλό κρασί…
Ο ΑΧΕΛΩΟΣ
Δεν είναι τυχαίο που όλα τα ποτάμια έχουν ονόματα αρχαίων θεών. Και τα ομορφότερα και πιο μεγάλα από αυτά, ξεκινούν από τα χιονισμένα ψηλά βουνά… Και αφού σμιλεύουν τους βράχους των βουνών και δημιουργούν φιδίσια φαράγγια, που σου κόβει η γήινη ομορφιά τους την ανάσα… Συνεχίζουν να κατεβαίνουν στα πεδινά, να δροσίζουν την διψασμένη γη και καταλήγουν στην θάλασσα δίνοντας τροφή και στα ψαράκια. Πραγματικοί Θεοί…
Τιμή και δόξα, λοιπόν, στον πρωτομάστορα ποταμό που έφτιαξε όλο αυτόν τον τόπο και τη μεγάλη θεά φύση που τον τελειοποίησε, για να γλυκαίνει με την γαλήνη της, την όρασή μας…
