17 Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας, για να μην ξεχνάμε τους δύο εφιάλτες που απειλούν την ίδια τη ζωή μας. Έχουν λεχθεί και γραφτεί τόσα πολλά που πραγματικά δεν υπάρχει χώρος για κάτι καινούργιο.
Έτσι, αντί κάποιας νέας ανάλυσης, προτείνω να ρίξουμε μια ματιά στα εφιαλτικά στοιχεία που περιέχονται σε ένα από τα κείμενα που ακολούθησαν τη Σύνοδο των Μελών (COP15) των χωρών που υπέγραψαν τη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης από το 1994 με τίτλο «Η ξηρασία σε αριθμούς 2022». Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία αυτά, τα οποία οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα:
Από το 1970 έως το 2019 η ξηρασία ήταν η αιτία θανάτου περίπου 650.000 ανθρώπων, το 90% των οποίων προέρχεται από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Περίπου 55 εκατ. άνθρωποι κάθε χρόνο επηρεάζονται από την ξηρασία.
160 εκατ. μωρά θα μπουν σε σοβαρό κίνδυνο λόγω της ξηρασίας μέχρι το 2040. Οι γυναίκες και τα κορίτσια υφίστανται τα μεγαλύτερα προβλήματα που σχετίζονται με εκπαίδευση, διατροφή, υγεία, υγιεινή και ασφάλεια. Από το 1900 μέχρι το 2022 καταγράφηκαν τα παρακάτω:
* Περισσότερα από 10 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω της ξηρασίας προκαλώντας παράλληλα οικονομική ζημία εκατοντάδων δισεκατ. €.
* Τα μισά περίπου γεγονότα ξηρασίας συνέβησαν στην Αφρική. Στην Ευρώπη συνέβησαν 45 μεγάλα γεγονότα ξηρασίας που επηρέασαν εκατομμύρια ανθρώπους και προκάλεσαν 28 δισεκατ. € ζημία. Σήμερα στην Ευρώπη το 15% της γης και 17% των ανθρώπων επηρεάζονται από την ξηρασία.
* Από το 2000 έως το 2019, 1.5 περίπου δισεκατ. άνθρωποι επηρεάσθηκαν σημαντικά από την ξηρασία, κάνοντας την ξηρασία το δεύτερο μεγάλο κίνδυνο μετά τις πλημμύρες.
* Στην Αυστραλία λόγω της ξηρασίας του αιώνα η γεωργική παραγωγικότητα μειώθηκε κατά 20% περίπου την περίοδο 2002 έως 2010.
* Περίπου 12 εκατ. εκτάρια γης χάνονται κάθε χρόνο λόγω της ξηρασίας.
* Λόγω της ξηρασίας, η Γη μετατρέπεται από αποθήκη σε πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
* Η ικανότητα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα που εκτιμάται στο 1/3 περίπου των συνολικών εκπομπών, μειώνεται δραματικά από την ξηρασία.
* Η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της γης, η οποία ενισχύεται από την ξηρασία επιφέρει πολύ μεγάλη μείωση της βιοποικιλότητας. Υπολογίζεται ότι με τις μεγάλες πυρκαγιές στην Αυστραλία τα έτη 2019 και 2020, 3 δισεκατ. ζώα θανατώθηκαν.
* Υπολογίζεται ότι η φωτοσύνθεση των οικοσυστημάτων της Ευρώπης μειώθηκε κατά 30% κατά την ξηρασία του 2003, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 0.5 γιγατόνους.
Ποιες είναι οι προβλέψεις για το μέλλον:
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να αυξήσει τους κινδύνους της ξηρασίας, ιδιαίτερα σε περιοχές με ταχεία αύξηση του πληθυσμού.
Η παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050, 216 εκατ. άνθρωποι θα μεταναστεύσουν λόγω της ξηρασίας και της αύξησης της στάθμης της θάλασσας.
Εάν η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας φθάσει τους 3 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100, οι απώλειες λόγω της ξηρασίας θα πενταπλασιαστούν με τις μεγαλύτερες συνέπιες να καταγράφονται στις μεσογειακές χώρες, στις οποίες ανήκει και η Ελλάδα.
Στην Ευρώπη και την Αγγλία, οι απώλειες λόγω της ξηρασίας υπολογίζονται σε 9 δισεκατ. και προβλέπεται να αυξηθούν σε 65 δισεκατ. € τον χρόνο, εάν δεν αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Μέχρι το 2050 περί τα 5 δισεκατ. άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές με έλλειψη νερού τουλάχιστο για έναν μήνα τον χρόνο, από 3.6 δισεκατ. που είναι σήμερα.
Τι μέτρα λαμβάνονται για την αντιμετώπιση των εφιαλτικών σεναρίων ενόψει των οποίων βρίσκεται η ανθρωπότητα:
Από τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία, την Αφρική τις ΗΠΑ και την Αγγλία, μια σειρά προγραμμάτων βρίσκονται σε εξέλιξη που στοχεύουν βασικά στην ορθή διαχείριση του νερού και της γης. Τα προγράμματα μέσω των οποίων διατίθενται τεράστια ποσά, αφορούν την πρόβλεψη των μετεωρολογικών φαινομένων και της ευαισθησίας έναντι της ξηρασίας, προληπτικές παρεμβάσεις για την ξηρασία, αναπλήρωση των υπόγειων υδροφορέων, αποκατάσταση της γης, εκπαίδευση του γεωργικού πληθυσμού σε θέματα διαχείρισης εδάφους και των νερών. Μελέτες εκτιμούν ότι η ορθολογική διαχείριση της γης και του νερού θα αποδώσει περίπου 1.4 τρισεκατ. δολάρια παγκοσμίως.
Τα παραπάνω νομίζω ότι είναι παραπάνω από αρκετά για να σηματοδοτήσουν τη σημασία και τους κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα από την ξηρασία και την επερχόμενη ερημοποίηση.
Στην Ελλάδα όμως τι κάνουμε; Λόγω της τεράστιας σημασίας της ερημοποίησης, η Ελλάδα αποφάσισε να συμμετέχει στη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης του ΟΗΕ που ψηφίσθηκε το 1994 υπογράφοντας την το 1997 και αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις σχετικά με την παρακολούθηση του φαινομένου. Μία από τις δεσμεύσεις αυτές ήταν η σύσταση Εθνικής Επιτροπής για την καταπολέμηση της Ερημοποίησης (ΕΕΚΕ), η οποία δημιουργήθηκε το 2001 με βασική αποστολή την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης και τη σύνταξη Εθνικού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (ΕΣΚΕ), το οποίο συνέταξε και παρέδωσε έγκαιρα.
Το σχέδιο αυτό είναι ένα ολοκληρωμένο πόνημα με πολύ σοβαρή ανάλυση του φαινομένου της ερημοποίησης στην Ελλάδα και προτάσεις μέτρων για την αντιμετώπισή του. Μάλιστα ένα πιλοτικό πρόγραμμα προτείνεται να εφαρμοστεί στη Θεσσαλία. Τι κατάληξη είχε αυτή η προσπάθεια; Ύστερα από περισσότερα από 20 χρόνια, η ΕΕΚΕ σταδιακά αδρανοποιήθηκε και το ΕΣΚΕ είχε την τύχη των έργων εκτροπής του Αχελώου, παραμένοντας ένα ωραίο κείμενο σε κάποια γραφεία του ΥΠΑΑΤ. Πέρυσι μάλιστα με επικοινωνιακή υπερβολή, το Υπουργείο Γεωργίας, ύστερα από πιέσεις τοπικού βουλευτή, όρισε νέα ΕΕΚΕ, της οποίας η θητεία έχει ήδη λήξει, χωρίς να έχει δοθεί μέχρι στιγμής στη δημοσιότητα το πόρισμά της. Και το πιο εντυπωσιακό: Η Ελλάδα ενώ υπέγραψε και συμμετέχει στη Σύμβαση για την καταπολέμηση της Ερημοποίησης του ΟΗΕ, περισσότερα από 20 χρόνια μετά δεν φρόντισε καν να καταβάλει τις ετήσιες συνδρομές της (25.000 ευρώ/έτος), ενώδεν συμμετέχει στις σχετικές δραστηριότητες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απουσία της Χώρας από την τελευταία Συνέλευση COP15 που έγινε στις 9-20 Μαΐου 2022 στην Abidjanτης Ακτής του Ελεφαντοστού. Χρειάζονται περισσότερα για να καταδειχθεί το μέγεθος της απερίγραπτης ανευθυνότητας, αδιαφορίας, άγνοιας κινδύνου της Χώρας μας; Διαλέξτε.
Αναφορές: Τσαντήλας Χ. 2021. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η περίπτωση των ακραίων ξηρασιών. Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, σελ. 26.Klimatiki allagi-Xirasia_10022021.pdf
Aπό τον Χρίστο Τσαντήλα,
γεωπόνο – δρ Εδαφολογίας, πρ. διευθυντή του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ