Η οικονομική πίεση αυξάνεται για τους δανειολήπτες κάθε φορά που η Κεντρική Τράπεζα (RBA) ανακοινώνει άνοδο του επιτοκίου, ενώ η αγωνία κορυφώνεται καθώς συχνά ο μηνιαίος προϋπολογισμός των νοικοκυριών «δε βγαίνει» με τις αυξημένες πλέον δόσεις και σε ένα περιβάλλον γενικευμένης ακρίβειας, είναι ορατός ο κίνδυνος ακόμη και της απώλειας των σπιτιών που απέκτησαν με τόσο κόπο.

Πολλοί ήταν αυτοί που θέλοντας να πραγματοποιήσουν επιτέλους το όνειρο τους, να αποκτήσουν μία κατοικία, έσπευσαν να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο τα τελευταία χρόνια. Τα επιτόκια της RBA ήταν στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 0,1% και ο διοικητής της Τράπεζας, Phillip Lowe, ανέφερε, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών μέχρι και πέρυσι τον Οκτώβριο τουλάχιστον, ότι δε θα αυξηθεί σύντομα, «δείχνοντας» έως το 2024.

Αλλά, έκτοτε ήρθαν τα «πάνω-κάτω». Προέκυψαν, μεταξύ άλλων, το… τσουνάμι της «Όμικρον», καταστροφικές πλημμύρες, που έθεσαν εκτός τροχιάς την αλυσίδα εφοδιασμού της χώρας και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ως συνέπεια, οι τιμές εκτοξεύτηκαν.

Καθώς η RBA προσπαθεί να ελέγξει τον πληθωρισμό (εντός στόχου 2%- 3% από 7% που προβλέπεται για φέτος), το επιτόκιο της από το 0,1% έχει φτάσει σε 0,85%, μέσα σε δύο συνεδριάσεις (+0,25% και +0,5%, αντίστοιχα). Ο Δρ Lowe προειδοποιεί μάλιστα ότι αύξησή του δε σταματά εδώ και μπορεί να φτάσει έως και το 2,5%.

Αυτό «μεταφράζεται» σε εκατοντάδες δολάρια επιπλέον κάθε μήνα για την αποπληρωμή δανείων. Ακόμη και αυτοί που «κλείδωσαν» σταθερό χαμηλό επιτόκιο -σχεδόν το 40% όσων έχουν στεγαστικά- βρίσκονται πλέον με την πλάτη στον τοίχο, καθώς βλέπουν ότι περνώντας σε κάποιους μήνες σε κυμαινόμενο, τους περιμένουν σημαντικές αυξήσεις στο κόστος εξόφλησης.

Ενδεικτική η περίπτωση της Sarah Ibrahim, της οποίας η περίοδος σταθερού επιτοκίου λήγει τον ερχόμενο Ιανουάριο. Όπως ανέφερε στο ABC, με το σύντροφό της πήραν στεγαστικό δάνειο στο Σίδνεϊ, πάνω από 1,5 εκατ.  δολ., με προκαταβολή (deposit) 10%. «Τακτοποιήσαμε το μεγαλύτερο μέρος του δανείου με σταθερό επιτόκιο για δύο χρόνια και υποθέσαμε ότι τα επόμενα λίγα χρόνια, δε θα έχει μεγάλη αύξηση», δήλωσε.

Για χρόνια αποταμίευαν για την προκαταβολή και εντέλει κατάφεραν να αποκτήσουν σπίτι στα τέλη του 2019. «Χρόνια σε δημοπρασίες, χρόνια σε επιθεωρήσεις, χρόνια αποταμιεύσεων … κάναμε θυσίες», είπε.

Για να πάρουν το δάνειο, όπως επεσήμανε η κα Ibrahim, στηρίχθηκαν στις επανειλημμένες ανακοινώσεις της RBA πως τα επιτόκια δε θα αυξηθούν έως το 2024. Για την ίδια και την οικογένειά της, αν το επιτόκιο φτάσει στο 2,5%, θα σημαίνει ότι θα πρέπει να καταβάλλει περί τα 20.000 δολ. περισσότερα κάθε χρόνο σε δόσεις.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με το άρθρο, οικονομικοί σύμβουλοι καταγράφουν μία αύξηση των τραπεζών που προσπαθούν να κατασχέσουν σπίτια επειδή δεν έχουν αποπληρωθεί οι υποθήκες. Ορισμένοι προειδοποιούν ότι δεν επηρεάζονται μόνο οι δανειολήπτες από τις εξελίξεις, αλλά όλος ο κύκλος της οικονομίας.

«Βλέπουμε πελάτες να έρχονται σε εμάς με ένα εύρος θεμάτων, νομικών, συναισθηματικών, οικονομικών, και καλούμε τις τράπεζες να έχουν μία πιο συμπονετική προσέγγιση σε αυτό το πραγματικό τσουνάμι ιδιοκτητών αντιμετωπίζουν πραγματικό κίνδυνο να μείνουν άστεγοι», δήλωσε στο ABC η Stephanie Tonkin, στέλεχος της Westjustice.

Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους, πρόσθεσε η ίδια, προσπαθούν να ορθοποδήσουν μετά το πλήγμα της πανδημίας και τόνισε πως οι τράπεζες θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η οικονομική πίεση οδηγεί συχνά σε οικογενειακή βία, τζόγο και προβλήματα ψυχικής υγείας.

Τα στοιχεία της αρμόδια Αρχής (Australian Prudential Regulation Authority – APRA), αναφέρουν ότι είχαν δοθεί και εκκρεμούσαν δάνεια συνολικής αξίας 2,2 τρισ. δολ. έως τον Μάρτιο του 2022. Από αυτά, για τα 9 δισ. δολ. οι δανειολήπτες είχαν καθυστερήσει τις πληρωμές από 30 έως 89 ημέρες. Το Δεκέμβριο του 2021, ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 8,4 δισ. δολ. Το ποσό τον Μάρτιο του 2019 είχε φτάσει πάντως τα 14 δισ. δολ.

Όσον αφορά στα δάνεια στο «κόκκινο» (μη εξυπηρετούμενα – με 90 και πλέον ημέρες καθυστέρηση ή αυτά που οι τράπεζες εκτιμούν ότι θα έχουν απώλειες) τον Μάρτιο του 2022 ήταν 10,5 δισ. δολ. μόνο για ιδιοκτήτες σπιτιών, αυξημένα από 9,6 δισ. δολ. τον Μάρτιο του 2019. Οι κατασχέσεις σπιτιών φέτος έφτασαν σε αξία περί τα 308 εκατ. δολ., μειωμένες από 705 εκατ. δολ. το 2019.

Οι μεγάλες τράπεζες σημειώνουν ότι σημαντικό ποσοστό των δανειοληπτών είναι «εμπρός» στις πληρωμές τους. Ωστόσο, οι οικονομικοί σύμβουλοι εκφράζουν ανησυχία ότι αυτό θα αλλάξει όταν λήξει η περίοδος των σταθερών επιτοκίων και θα είναι αντιμέτωποι με κυμαινόμενα πάνω από 5%. Προειδοποιούν για περισσότερα… κανόνια.

Μία… ανάσα είναι πως η APRA έθεσε πέρυσι πιο αυστηρά κριτήρια δανεισμού και αυτοί που έχουν πάρει από τις τράπεζες ποσά 6 φορές επάνω ή ακόμη περισσότερο από το εισόδημά τους μειώνονται. Τον Μάρτιο του 2022 ήταν το 23,1% των νέων δανείων (32,7 δισ. δολ.), από 24,3% (40,6 δισ. δολ.) τον Δεκέμβριο του 2021. Όμως παραμένουν υψηλά σε σχέση με τον Μάρτιο του 2019, που ήταν 11,4 δισ. δολ.

Επίσης, αρκετοί είχαν την ευκαιρία να αποταμιεύσουν κατά τα lockdowns, με τις καταθέσεις σε λογαριασμούς που είναι συνδεδεμένοι με πληρωμές (offset accounts) να αυξάνονται από 162 δισ. δολ. το 2019 σε 228 δισ. δολ. το 2022 (Μάρτιο).

Δεν μπόρεσαν όλοι όμως να δημιουργήσουν «μαξιλάρι ασφαλείας» και πολλοί θα πληγούν, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, χάνοντας ακόμη και το σπίτι τους, λένε οικονομολόγοι.

Ο Δρ Lowe απαντώντας στην κριτική ότι «παρέσυρε» πολλούς δηλώνοντας ότι τα επιτόκια δε θα αυξηθούν έως το 2024, ανέφερε ότι οι δηλώσεις του βασιζόταν στο χειρότερο δυνατό σενάριο, που δεν επαληθεύτηκε και δεν αποτελούσε σύσταση για τη λήψη δανείων.

Οι οικονομικοί σύμβουλοι λένε ότι η Κεντρική Τράπεζα θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτική στα μηνύματά της. Οπως επίσης η κα Ibrahim, που τόνισε ότι RBA, APRA και οι τράπεζες, έχουν υποχρέωση προς τους πολίτες να μη δημιουργούν ψευδείς ελπίδες.

Αν και το νοικοκυριό τους θεωρείται μεσαίας τάξης -εκείνη είναι δικηγόρος και ο σύζυγός της εργάζεται στην υπηρεσία παροχής συμβουλών- έχουν δύο κόρες, 5 και 9 ετών και δεδομένης της ακρίβειας που υπάρχει, χρειάστηκε να κάνουν περικοπές σε βασικά για να ανταπεξέλθουν στο συνεχώς αυξανόμενο κόστος ζωής.

Η κα Ibrahim δήλωσε στο ABC ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να διατηρήσουν το σπίτι τους, αλλά έχοντας τόσο υψηλές δόσεις να αποπληρώσουν, σκέφτηκαν ακόμη και να πουλήσουν. «Ήταν σαν ένα μεγάλο βάρος να έφυγε από πάνω μας όταν τελικά αγοράσαμε κατοικία στο Σίδνεϊ. Τώρα (το βάρος) είναι να μην το πουλήσουμε»*.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το πρόβλημα με τα επιτόκια της RBA δεν αφορά μόνο όσους πήραν στεγαστικό δάνειο, αλλά όλους τους δανειολήπτες και μπορεί να πλήξει όλον τον κύκλο της οικονομίας, επεσήμανε η The Age: Μία μεγάλη άνοδος τους μπορεί να «στοιχίσει» δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, επιβράδυνση της αύξησης μισθών, μείωση των επενδυτικών σχεδίων για επιχειρήσεις, αλλά και μεγάλες «τρύπες» δισεκατομμυρίων δολαρίων στους προϋπολογισμούς Πολιτειών.

Το άρθρο επικαλείται αναλύσεις από τα Υπουργεία Οικονομικών της Βικτώριας, της Νέας Νότιας Ουαλίας και της Δυτικής Αυστραλίας, που δείχνουν ότι αυτό το «βάρος» θα περάσει και στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, σε μία συγκυρία που το χρέος είναι ήδη σε επίπεδα ρεκόρ.

Ενδεικτικά, το Υπουργείο Οικονομικών της Βικτώριας εκτιμά ότι αν τα επιτόκια της RBA αυξηθούν 1% περισσότερο από το αναμενόμενο, θα έχει κόστος σε τόκους έως 300 εκατ. δολ. στον προϋπολογισμό του 2022-2023. Έως το 2025-2026 μπορεί να φτάσε τα 1,2 δισ. δολ. περισσότερα από το προβλεπόμενο, με αντίστοιχη την αύξηση του χρέους της Πολιτείας.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, σε μία περίοδο που η RBA έχει δεχθεί κριτική σε σχέση με τις δηλώσεις περί μη αύξησης των επιτοκίων έως το 2024 αλλά και αποφάσεις προ πανδημίας, σύμφωνα με την Australian Financial Review, o ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών, Jim Chalmers, προτίθεται να διορίσει μία επιτροπή, ανεξάρτητων ειδικών και από το εξωτερικό, για να επανεξετάσουν τη λειτουργία της Τράπεζας.

*Αν αντιμετωπίζετε οικονομικά προβλήματα μπορείτε να καλέσετε στο 1800 007 007 (National Debt Helpline).