Στις 21 Αυγούστου, στις 3.00μμ., η Παναρκαδική Ομοσπονδία Αυστραλίας, ο Παναρκαδικός Σύλλογος «Ο Κολοκοτρώνης» και ο Ελληνοαυστραλιανός Πολιτιστικός Σύνδεσμος, θα τιμήσουν την καταξιωμένη Αρκάδα ποιήτρια και συγγραφέα, Γιώτα Κριλή, με την παρουσίαση της τριλογίας της «Μονοπάτια της Ελευθερίας», στην αίθουσα δεξιώσεων του Παναρκαδικού Συλλόγου «Ο Κολοκοτρώνης», 570 Victoria st., North Melbourne. Η παρουσίαση θα γίνει από τον Δρα Χρήστο Φίφη.

Στο πλαίσιο αυτής της παρουσίασης απευθύναμε ορισμένες ερωτήσεις στον Δρα Φίφη, για μια συνέντευξη σχετικά με την τριλογία της συγγραφέα.

Τα βιβλία της Τριλογίας. Φώτος: Supplied

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

– Ποια είναι τα σπουδαιότερα σημεία που σας έκαναν την μεγαλύτερη εντύπωση στην Τριλογία της Γιώτας Κριλή;

Ευχαριστώ κυρία Αλεξοπούλου για την ευκαιρία αυτής της συζήτησης για την τριλογία της Γιώτας Κριλή «Μονοπάτια της Ελευθερίας». Υπάρχουν πολλά σημεία στα τρία αυτά μυθιστορήματα της Κριλή, με τους τίτλους «Καταβολές», «Κυπαρισσόμηλο» και «Κυκλάμινο», στα οποία μπορεί να αναφερθεί κανείς αλλά λόγω περιορισμένου χώρου θα αναφερθώ μόνο σε τρία. Ωστόσο, το κάθε σημείο παρουσιάζει άλλα επιμέρους σημεία που προσελκύουν την προσοχή του προσεκτικού αναγνώστη.

Ένα γενικότερο σημείο, που το έχει επισημάνει σε άρθρο της η Ελένη Νίκα (Αντίποδες, 2021), είναι η άνεση με την οποία η ποιήτρια και συγγραφέας Κριλή κινείται από την ποίηση στην πεζογραφία, από τα θέματα της θέσης των γυναικών στην κοινωνία, των Ιθαγενών και του πολυπολιτισμού στο ιστορικό μυθιστόρημα και την ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα. Η Κριλή είναι σπουδαία ποιήτρια και σπουδαία πεζογράφος και αυτό διαπιστώνεται, επίσης, από το γεγονός ότι στον ίδιο διαγωνισμό βιβλίου του Ελληνοαυστραλιανού Πολιτιστικού Συνδέσμου του 2019, και τα δυο της βιβλία, η ποιητική της συλλογή «Πεφταστέρια», τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης και το μυθιστόρημά της «Κυκλάμινο» με το Βραβείο Πεζογραφίας.

Τα μυθιστορήματα της τριλογίας της εκφράζουν το έπος της καθημερινότητας και μιας ολόκληρης εποχής, του ελληνικού 19ου αιώνα. Και όπως επισημαίνει σε άρθρο του και ο Βρασίδας Καραλής, «η Κριλή με την τριλογία της γίνεται μέλος μιας πολύ σημαντικής ομάδας πεζογράφων, κυρίως μάλιστα γυναικών, όπως η Πηνελόπη Δέλτα, η Έλλη Αλεξίου, η Λιλίκα Νάκου, η Διδώ Σωτηρίου και η Άλκη Ζέη, ακόμη ίσως και η Ρέα Γαλανάκη, που προσπάθησαν να συγκροτήσουν μια γυναικοκεντρική προοπτική στην ιστορία (της Ελληνικής Λογοτεχνίας)…» (ΒΚ, Αντίποδες, 2021, σ. 74)

Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο είναι η επιμονή της συγγραφέα στο θέμα της Ελευθερίας. Οι «Καταβολές» αρχίζουν με την έκφραση του πόθου του λαού ν’ αποτινάξει τα δεσμά της σκλαβιάς και ν’ αποκτήσει την ελευθερία του, με την οργάνωση στη Φιλική Εταιρεία, με τις ανταρσίες των νέων που «παίρνουν το δρόμο των κλεφτών», με τον συνεχή αιματηρό αγώνα μέχρι την εκδίωξη του Ιμπραήμ, την έλευση του Καποδίστρια, την έλευση του Όθωνα, την απόκτηση Συντάγματος το 1843. Το θέμα εξακολουθεί και επεκτείνεται και στα άλλα βιβλία, σ’ ολόκληρο τον 19ο αιώνα, κυριεύει τους πόθους και των επόμενων γενεών με τους ολοένα και νέους αγώνες, την έξωση του Όθωνα, τις Επαναστάσεις της Κρήτης, την Αρχή της Δεδηλωμένης του 1875, τον πόλεμο του 1897.

Η απεικόνιση της καθημερινότητας και των αγώνων του λαού γίνεται με τη δημιουργία πειστικών χαρακτήρων που συναστρέφονται φυσιολογικά με τις γνωστές ιστορικές προσωπικότητες. Η συγγραφέας μας δίνει το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, χωρίς διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας, χωρίς εξειδανικεύσεις, με την ρεαλιστική αναπαράσταση της ζωής των επώνυμων και των απλών ανθρώπων, με τους εμφύλιους πολέμους, τους ληστές και τις ληστείες, την τρομοκρατία και τις συχνές πολιτικές διαμάχες.

 

-Κατά τη γνώμη σας, η συγγραφέας βασίστηκε στους ιστορικούς πρωταγωνιστές για να γράφει τα μυθιστορήματα της Τριλογίας;

Η τριλογία της Κριλή αποτελείται από τρία ιστορικά μυθιστορήματα που εκτείνονται σ’ ολόκληρο τον 19ο αιώνα. Στην πλοκή τους υπάρχει ανάμιξη και συμπλοκή ιστορικών και φανταστικών χαρακτήρων, δηλαδή η Κριλή δημιουργεί επίσης φανταστικούς χαρακτήρες και πρωταγωνιστές. Να τονιστεί, όμως, ότι στα μυθιστορήματα αυτά υπάρχει ευδιάκριτος διαχωρισμός Ιστορίας και μυθοπλασίας. Η μυθοπλασία και οι δημιουργούμενοι χαρακτήρες δίνουν μια ρεαλιστική εικόνα της κοινωνίας χωρίς να παραποιούν την ακρίβεια των ιστορικών γεγονότων και προσωπικοτήτων.

-Έχουμε διαβάσει ότι οι Ελληνες παρ’ ότι έμειναν τετρακόσια χρόνια σκλαβωμένοι, διατήρησαν την γλώσσα και την θρησκεία τους. Πώς η συγγραφέας αναφέρεται σ’ αυτό;

Η Κριλή κάνει συχνές αναφορές στις παραδόσεις, στις θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια που αποτελούν μέρος της παλαιότερης αγροτικής καθημερινότητας, και πάνε πίσω αιώνες. «Πανηγύρια, γιορτές, γάμοι, γεννητούρια, και βαφτίσματα, απάλυναν τον σκληρό αγώνα της επιβίωσης». Δεν παραλείπει, επίσης, να παρουσιάζει και τη θρησκοληψία και τις δεισιδαιμονίες στις οποίες, όμως, αφήνει στον αναγνώστη την ευχέρεια να τις αντικρίσει κριτικά και να παρατηρήσει τις αρνητικές τους επιπτώσεις.

-Το «ρουσφέτι», πιστεύουμε, ήταν πολύ διαδεδομένο εκείνη την περίοδο. Έχετε να μας αναφέρετε μερικά γεγονότα η ζητήματα που έβλαψαν το Ελληνικό Έθνος;

Είναι μια από τις αρνητικές παραδόσεις της ελληνικής πολιτικής, με βαθιές ρίζες μέχρι σήμερα που δύσκολα αλλάζει. Δεν είναι μόνο το ρουσφέτι αλλά και ο νεποτισμός και η αυθαιρεσία. Υπάρχουν τέτοια παραδείγματα στην Τριλογία της Κριλή: Ο Κολοκοτρώνης που δίνει το τσιφλίκι του Αγά στο φίλο του καπετάνιο, ο Καποδίστριας που παίρνει από τον Δημήτρη Υψηλάντη την αρχηστρατηγία να τη δώσει στον αδελφό του Αυγουστίνο, Ο Θοδωράκης Γρίβας, που καταλαμβάνει το Παλαμίδι και σκοτώνει, εκβιάζει και ληστεύει ατιμώρητα τους κατοίκους του Ναυπλίου.

-Εκείνη την εποχή εκτελούνταν κρατικά έργα με δημοκρατικό τρόπο;

 

Ο δημοκρατικός τρόπος στην ελληνική πολιτική ζωή του 19ου αιώνα ήταν τρόπος του λέγειν. Υπήρχαν κοινοβουλευτικά κόμματα. Συνήθως το κόμμα του Τρικούπη επεδίωκε για την πρόοδο τα δημόσια έργα (σιδηρόδρομος, δρόμοι, ο ισθμός της Κορίνθου).

Υπήρχαν άγριοι κομματικοί ανταγωνισμοί και υπονομεύσεις. Η Κριλή παρουσιάζει τους χωρικούς να μαθαίνουν τα νέα από τις εφημερίδες και να τα συζητούν μεταξύ τους στα καφενεία. Τα έργα απαιτούσαν δάνεια και οι αντιξοότητες, όπως η πτώση στην τιμή της σταφίδας οδήγησαν τη χώρα, στη δεκαετία του 1890, στη χρεοκοπία.

Το 1892 Ο Τρικούπης προσπαθούσε να εξασφαλίσει δάνειο και ο ίδιος ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ τον υπονόμευσε ζητώντας του 48η προθεσμία να σκεφτεί αν θα το υπογράψει. Στο διάστημα αυτό ο Βασιλιάς τηλεγράφησε στο χρηματιστήριο του Λονδίνου να πωληθούν με κέρδος τα χρεώγραφα που διέθετε.

-Η συγγραφέας φαίνεται ότι έκανε προσπάθειες να διατηρήσει την τότε ελληνική τοπολαλιά και τη χρήση της, πράγμα δύσκολο. Έχετε να μας πείτε κάτι γι’ αυτό;

Η ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα είναι σε μέγιστο ποσοστό μια αγροτική κοινωνία, άνω του 85%. Τα μόνα σχετικά αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα και η Πάτρα, αρχίζουν να δημιουργούνται από τη σποραδική εγκατάσταση κατοίκων από τα χωριά των επαρχιών, όπως τα βαλτετσοχώρια των μυθιστορημάτων της Κριλή. Οι κάτοικοι αυτοί, είτε είναι στα χωριά είτε στην πόλη, μιλούν μεταξύ τους την παραδοσιακή τοπολαλιά τους, είναι οι άνθρωποι της περιόδου που η δημοτική ποίηση κυκλοφορούσε στο αίμα τους. Σε κάθε περίπτωση χαράς ή λύπης, η Κριλή παρουσιάζει τους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων αυτών να χρωματίζουν το λόγο τους με κάποιους στίχους ή μελωδίες δημοτικού τραγουδιού, με κάποια λαϊκή παροιμία και με το λεξιλόγιο της τοπικής κοινωνίας που μεγάλωσαν. Η Κριλή η ίδια μεγάλωσε στο Κεραστάρι Αρκαδίας, το Αηδονοχώρι των μυθιστορημάτων της, με τη γλώσσα του, τα ήθη και έθιμά του και τα τραγούδια των αηδονιών του.

 

-Ένα άλλο αξιόλογο χαρακτηριστικό που διακρίνει την Τριλογία είναι η αυθεντικότητα των χαρακτήρων εκείνης της περιόδου. Μπορείτε να επεκταθείτε σ’ αυτό;

Εκλαμβάνω τη λέξη «αυθεντικότητα» ως κάτι το γνήσια πρωτότυπο, χαρακτήρες οι οποίοι κινούνται εναρμονισμένοι με το χώρο τους, χαρακτήρες πειστικοί. Διακρίνω στα μυθιστορήματα της τριλογίας της Κριλή, δυο ειδών χαρακτήρες, τους ιστορικούς που μας είναι γνωστοί από την Ιστορία, όπως είναι ο Κολοκοτρώνης, ο Θοδωράκης Γρίβας, ο Καποδίστριας, ο Αυγουστίνος Καποδίστριας, o Όθωνας, ο Κωλέτης, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο καλόγερος Παπουλάκος, ο Γεώργιος Α’, ο Τρικούπης, ο Δηλιγιάννης και πλαστικούς χαρακτήρες όπως είναι ο καπετάν Δημητρός, η Κατερίνα, ο Αργύρης, ο καπετάν Αγγελής, οι Πεταλοχωρίτες, ο Παντελής με το χάνι του, οι Βουρλοχωρίτες, ο Ανδρέας, η Ανδρέαινα, ο Ιορδάνης, ο Καρακόλιας, η Φιλομήλα και πλήθος άλλοι, που πλάθονται, αναπνέουν και δρουν με την φαντασία και την τέχνη της συγγραφέα. Η Φιλομήλα είναι πλασμένη πάνω σε ακουσμένες πραγματικές και φανταστικές εμπειρίες της ζωής της γιαγιάς της συγγραφέα.

Στην τριλογία της η Κριλή παρουσιάζει τους χαρακτήρες της αυθεντικά, ερμηνεύει τους ιστορικούς χαρακτήρες αλλά τους παρουσιάζει να κινούνται και να ενεργούν όπως ήταν, και τους πλαστικούς χαρακτήρες όπως θα μπορούσαν να ήταν, μέσα στο χώρο και την ατμόσφαιρα του περιβάλλοντός τους. Ο τίτλος «Κυπαρισσόμηλο» παραπέμπει στη σκληρή και πικρή ζωή των κατοίκων και «Κυκλάμινο» στη λεβεντιά και ομορφιά αυτής της ζωής. Η Κριλή έχει κάνει ενδελεχή έρευνα, γνωρίζει καλά την Ιστορία, γνωρίζει την τέχνη του μυθιστορήματος και παρουσιάζει μια ιστορική εποχή με αυθεντικότητα και χωρίς ιστορικές παραποιήσεις.