Τη μεγάλη αναδρομική έκθεση της σπουδαίας Ελληνίδας φωτογράφου Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998), της διακεκριμένης «Nelly’s», εγκαινίασε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου στο Μουσείο Μπενάκη.

Επρόκειτο για μια γυναίκα «που καταπιάστηκε με μια τέχνη, η οποία στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα θεωρείτο κατ’ εξοχήν ανδρική, και την υπηρέτησε με τόλμη και έμπνευση», ανέφερε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

«Συγχωνεύοντας γνώση και εμπειρία για να αποδώσει την εσωτερικότητα των μοντέλων της, μας έδωσε την περίφημη σειρά με τις γυμνές ή ημίγυμνες φωτογραφίες χορού που τράβηξε στην Ακρόπολη αποτυπώνοντας με έξοχο τρόπο την ελευθερία και την χάρη της κίνησης· τα πορτρέτα γνωστών Αθηναίων και ομογενών που φιλοτέχνησε εδώ και στην Αμερική, μέσα από τα οποία συγκροτείται ένα πολύ σημαντικό αρχείο της αθηναϊκής κοινωνίας και της ελληνικής Ομογένειας· τη σειρά ‘Παραλληλισμοί’, στην οποία επιχείρησε να συγκρίνει προσωπογραφικά βοσκούς και κοπέλες της ελληνικής υπαίθρου με αρχαία ελληνικά γλυπτά».

«Φωτογράφησε πρόσφυγες λίγο μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, ευαίσθητη στον πόνο τους, καθώς ήταν πρόσφυγας και η ίδια. Απεικόνισε με λυρική λιτότητα ταπεινές, λαϊκές συνοικίες της πρωτεύουσας, χωριά, νησιώτικους οικισμούς. Μας έδωσε ένα καταπληκτικό σύνολο από φωτογραφίες αρχαίων ναών, μνημείων και αρχαιολογικών τόπων, αντίγραφα των οποίων κοσμούν το Προεδρικό Μέγαρο. Σε αυτές το φως συνομιλεί με τους μαρμάρινους όγκους, αναδεικνύοντας την ελαφράδα τους μέσα στο ελληνικό τοπίο, αλλά και την επιβλητικότητα της παρουσίας τους ‘που μας σκεπάζει ολόκληρους’, για να χρησιμοποιήσω μια φράση του Γιώργου Σεφέρη από τον διάλογό του με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο. Η ικανότητά της να αποδίδει την ενέργεια και τη μοναδικότητα των χώρων, τους οποίους απαθανάτιζε με τον φακό της, είναι εξάλλου έκδηλη και στην ενότητα των αρχιτεκτονικών, όπως θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε, φωτογραφιών της από τη Νέα Υόρκη».

«Εκφράζοντας με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο μια ιδέα για την Ελληνικότητα κυρίαρχη κατά τη δεκαετία του 1930, την αξιοποίηση, δηλαδή, και την ανάδειξη των βαθύτερων και αναλλοίωτων στον χρόνο στοιχείων της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, η Nelly’s έθεσε με τον δικό της, απόλυτα αναγνωρίσιμο τρόπο, το ζήτημα της ισορροπίας νεωτερικότητας και παράδοσης. Στο έργο της, το παρελθόν χάνει την άκαμπτη στερεότητά του, καθώς ανανεώνεται, μετασχηματίζεται και αναδημιουργείται σε ένα παρόν το οποίο έχει πάντοτε την προτεραιότητα. Οι αναφορές της στην κλασική παράδοση είναι μεν σταθερές αλλά ποτέ στατικές. Γεφυρώνοντας τη διάσταση ιστορικού και αισθητικού στοιχείου, το ‘Ελληνοκεντρικό’ έργο της εκφράζει ταυτόχρονα την αιωνιότητα και την παροδικότητα, την ουσία και τον μετασχηματισμό. Αυτή νομίζω είναι και η σημασία της προσφοράς της, πέρα από την καλλιτεχνική και τεκμηριωτική αξία των εικόνων της: ότι άντλησε από την αρχετυπική μήτρα του ελληνισμού για να δημιουργήσει ένα ολοζώντανο, πολυσύνθετο, και εμφατικά ριζωμένο στο παρόν φωτογραφικό έργο».

«Θα ήθελα να συγχαρώ το μουσείο Μπενάκη που σήμερα, 25 χρόνια μετά τον θάνατο της Nelly’s, την επανασυστήνει στο σύγχρονο κοινό, παρακολουθώντας δημιουργικά την πλούσια, ελεύθερη και ανήσυχη καλλιτεχνική διαδρομή αυτής της κλασικής και ταυτόχρονα μοντέρνας Ελληνίδας και Ευρωπαίας φωτογράφου», τόνισε η κα Σακελλαροπούλου.

Η ΈΚΘΕΣΗ

Η αναδρομική έκθεση «Nelly’s», που παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2023 και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 23 Ιουλίου 2023.

Η παρουσίαση του πολυδιάστατου έργου της Νέλλης επιχειρείται με άξονες τις τρεις πόλεις στις οποίες διαμόρφωσε το φωτογραφικό της βλέμμα: Δρέσδη, Αθήνα, Νέα Υόρκη.

Με σχεδόν 350 φωτογραφίες φιλοτεχνημένες από την ίδια τη δημιουργό και επιλεγμένες από το ογκώδες αρχείο της καταβάλλεται προσπάθεια να εκπροσωπηθούν οι διαφορετικές αισθητικές τάσεις που υιοθέτησε κατά τη διάρκεια των σαράντα πέντε χρόνων ενασχόλησής της με το μέσο και οι πολυάριθμες τεχνικές ασπρόμαυρης αλλά και έγχρωμης φωτογραφίας με τις οποίες πειραματίστηκε.

Τα πρωτότυπα αυτά έργα συμπληρώνονται από 150 περίπου σύγχρονες ψηφιακές εκτυπώσεις που πραγματοποιήθηκαν από τα αρνητικά της ώστε να συμπληρώσουν τα αφηγηματικά κενά.

Ο φωτογραφικός εξοπλισμός που χρησιμοποίησε ως φοιτήτρια στη Δρέσδη αλλά κυρίως ως επαγγελματίας φωτογράφος στην Αθήνα την περίοδο του Μεσοπολέμου και στη Νέα Υόρκη μεταπολεμικά εκτίθεται με σκοπό να τεκμηριώσει τη βαθιά της γνώση γύρω από τη φωτογραφική τεχνολογία.

Προβάλλονται επίσης και δύο ταινίες ψηφιοποιημένες από το υλικό που φυλάσσεται στο αρχείο της ενδεικτικές των πρώτων πειραματισμών της με την κινηματογραφική λήψη. Τέλος, το αρχειακό υλικό που σταχυολογήθηκε, όπως εξώφυλλα περιοδικών της εποχής της, αφίσες και επιστολικά δελτάρια, συμβάλει στην κατανόηση της χρήσης των φωτογραφιών της στην εποχή της.

Η αφήγηση της έκθεσης έχει αφετηρία τις σπουδές της στη Δρέσδη (1920-1923) και παρουσιάζονται δείγματα από τις σπουδές στο πορτρέτο και τη φωτογραφία χορού και γυμνού. Ακολουθούν η άφιξή της στην Αθήνα και η δυναμική της παρουσία στα φωτογραφικά δρώμενα της πόλης από το 1924 έως το 1939.

Η κατανομή του έργου της σε ενότητες αποδίδει το πλούσιο εύρος των θεμάτων που απασχόλησαν τον φακό της κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Ελλάδα.

Εικόνες ήδη γνωστές από τις πολλαπλές δημοσιεύσεις τους στο παρελθόν συμπληρώνονται με νέες, άγνωστες έως σήμερα, προβάλλοντας τη διαφορετική οπτική που εισήγαγε στην εγχώρια φωτογραφική παραγωγή του Μεσοπολέμου και η οποία αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία θα εξελιχθεί η μεταπολεμική ελληνική φωτογραφία.

Η τρίτη και τελευταία ενότητα είναι αφιερωμένη στο έργο που φιλοτέχνησε στη Νέα Υόρκη από το 1939 έως το 1966. Πρόκειται για το λιγότερο γνωστό τμήμα της δουλειάς της, παρά το γεγονός ότι έζησε και εργάστηκε εκεί για είκοσι επτά χρόνια.

Τότε, στην ηλικία των σαράντα ετών, αποφάσισε να αφήσει την επιτυχημένη επιχείρησή της στην αθηναϊκή πρωτεύουσα και να δοκιμάσει τις δυνάμεις της στον άγνωστο, σε εκείνη, χώρο της αμερικανικής φωτογραφίας.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με μια μικρή παρουσίαση των ζωγραφικών της έργων σε πορσελάνη, μια δραστηριότητα που ανέπτυξε παράλληλα με τη φωτογραφική της καριέρα κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Αμερική. Τέλος, ο επισκέπτης της έκθεσης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις που παραχώρησε η Νέλλη στον σκηνοθέτη Γιώργο Σγουράκη το 1994 για την εκπομπή «ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ».

Η αναδρομική παρουσίαση του έργου της Νέλλης πραγματοποιήθηκε χάρη στη γενναιόδωρη συνεισφορά του Άρη Θεοδωρίδη, που πάντα στηρίζει ένθερμα τις δραστηριότητες του Μουσείου Μπενάκη, και στη συμβολή του John S. Fafalios Foundation, του Ανδρέα και της Αλεξάνδρας Βουρέκα-Πεταλά, του Αλέξανδρου Μαλασπίνα και της οικογένειάς του, της Μαρίας Γαϊτάνου Εμπειρίκου, του Σωματείου «Οι Φίλοι του Μουσείου Μπενάκη», του Ιδρύματος Γεωργίου & Αριστέας Μαμιδάκη και των Blue gr Hotels & Resorts, του Δημήτρη Τσίτουρα, καθώς και των σταθερών συνεργατών του Ιδρύματος.

Την επιμέλεια ανέλαβε η Αλίκη Τσίργιαλου, Υπεύθυνη των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, και τον σχεδιασμό της η Ναταλία Μπούρα, αρχιτέκτονας και Υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου.

Ο συνοδευτικός κατάλογος Nelly’s. Το έργο της φωτογράφου Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998), σε σχεδιασμό της Εριφύλης Αράπογλου-En Arte, κυκλοφορεί από το Μουσείο Μπενάκη χάρη στην αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ανακοινωθούν, καθώς και ημερίδα αφιερωμένη στη μεγάλη δημιουργό.

Η διοργάνωση της αναδρομικής έκθεσης της Νέλλης και η συνοδευτική έκδοση συμπίπτουν χρονικά με τα πενήντα χρόνια λειτουργίας των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και αφιερώνονται στην Αιμιλία Γερουλάνου και στον αείμνηστο Άγγελο Δεληβορριά.