Η ΣΜΥΡΝΗ είναι μια πόλη γεμάτη τοπόσημα που γεννούν μνήμες, όπως το εμβληματικό ρολόι, που αποτελεί το κατ’ εξοχήν σύμβολό της. Είναι μια πόλη που τα μνημεία της προδίδουν το πολυ-πολιτισμικό παρελθόν της, καθώς υπήρξε χωνευτήρι πολιτισμών. Είναι μια πόλη-μύθος για πολλούς Έλληνες που είτε άκουσαν ιστορίες από τους προγόνους τους είτε διάβασαν για εκείνη. Τόπος πολυτραγουδισμένος, δεν είναι λίγες οι τοποθεσίες μέσα και γύρω από αυτήν που θα φέρουν στο μυαλό μας στίχους από πασίγνωστα τραγούδια: Αλάτσατα, Μπουρνόβας, Καρατάσι, Κορδελιό…
Η πρόσφατη μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία «Σμύρνη μου αγαπημένη», βασισμένη στο σενάριο της Μιμής Ντενίση, αλλά και η λίγο παλαιότερη ταινία «Ρόζα της Σμύρνης», βασισμένη στο βιβλιό «Ισμαήλ και Ρόζα» του Γιάννη Γιαννέλλη-Θεοδοσιάδη έδωσαν τη δυνατότητα και στις νεότερες γενιές να μάθουν περισσότερα για τα ιστορικά γεγονότα, ζωντανεύοντας με πλούσια ηθογραφικά στοιχεία εικόνες της παλιάς Σμύρνης, ενώ βιβλία που ανέτρεξαν στα χρόνια εκείνα, όπως οι «Μάγισσες της Σμύρνης» της Μάρας Μεϊμαρίδη που έγιναν στη συνέχεια τηλεοπτική σειρά, μας μετέφεραν με τρόπο μαγικό στους μαχαλάδες και τα αρχοντόσπιτα της πόλης την εποχή της ακμής του ελληνικού στοιχείου.
Όμως όποιος γνώρισε τη Σμύρνη από τις αφηγήσεις, τα τραγούδια, τα βιβλία και τη μικρή ή μεγάλη οθόνη, μάλλον θα εκπλαγεί από την εικόνα της σημερινής πόλης. Σαν φτάσει θα αντικρίσει μπροστά του μια άλλη, σύγχρονη μεγαλούπολη με ψηλά κτίρια, ανισόπεδους κόμβους, μεγάλα εμπορικά κέντρα, σύγχρονα μέσα μεταφοράς, πολλά αυτοκίνητα, μεγάλη κίνηση στους δρόμους και όλα τα στοιχεία κάθε μεγαλούπολης. Ανοικοδόμηση και αμέτρητα καταστήματα και εμπορικά κέντρα που καλύπτουν κάθε καταναλωτική ανάγκη, αλλά και μια πανέμορφη παραλιακή οδός με φοίνικες, γκαζόν, τραμ, πεζοδρομήσεις και ποδηλατοδρόμους, το κορντόν όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι καθώς εκτείνεται σαν ένα κορδόνι, το περίφημο “κε” (από το γαλλικό quay), η προκυμαία στην οποία αναφέρονταν συχνά οι παλιοί Σμυρνιοί καθώς εκεί έκαναν τις βόλτες τους, το Ελληνικό Προξενείο και το τελωνείο. Στο βάθος, πέρα από την προκυμαία, διακρίνεις το φημισμένο Κορδελιό, για το οποίο μιλούν με καμάρι οι ντόπιοι και σαν γυρίσεις το βλέμμα στην άλλη πλευρά, θα δεις να απλώνεται αμφιθεατρικά μια πιο γραφική πλευρά της πόλης, με τα σπίτια «σκαρφαλωμένα» στον λόφο.
Το μάτι του Έλληνα δεν θα μπορούσε παρά να αναζητά τα στοιχεία που θυμίζουν την παλιά Σμύρνη, μια πόλη άρρηκτα δεμένη με την ιστορική μας μνήμη, είτε ως τόπος όπου διέπρεψε ο Ελληνισμός είτε ως τόπος ξεριζωμού και συμφοράς. Αν και η φωτιά του 1922 κατέστρεψε ολοσχερώς πολλά από τα ίχνη του παλιού ελληνικού στοιχείου υπάρχουν μέρη που αποτελούν σημείο αναφοράς των Ρωμιών, οι οποίοι κρατούν ακόμα τα έθιμά τους με τρόπο που συγκινεί. Όπως το 2015, όταν για πρώτη φορά μετά από 93 χρόνια γιόρτασαν την Ανάσταση στον Άγιο Βουκόλο, πολιούχο της Σμύρνης και μοναδική ορθόδοξη εκκλησία που έμεινε όρθια μετά την καταστροφή.
Ο Άγιος Βουκόλος, βασιλική σταυρεπίστεγος μετά τρούλου στην παλιά λαϊκή συνοικία του Μπασμανέ, είναι ένας πανέμορφος ναός, δωρεά των κυριών της Σμύρνης, όπως γράφει και στην είσοδό του. Στον γυναικωνίτη, από όπου μπορεί κανείς επίσης να παρατηρήσει τις λεπτομέρειες στον πλούσιο διάκοσμο στο εσωτερικό του ναού, βρίσκεται ακόμη ο επιτάφιος μιας Μεγάλης Παρασκευής των τελευταίων χρόνων.
Ο ναός, δομημένος πάνω σε αρχαίο ναό στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, χρησιμοποιείται σήμερα κατά κύριο λόγο ως χώρος εκδηλώσεων. Το προδίδει, άλλωστε, και ένα πιάνο στο βάθος. Οι παραστάσεις Αγίων στους τοίχους έχουν υποστεί αισθητή αλλοίωση, ενώ παρά τις εκτεταμένες εργασίες αναστήλωσης που έχουν γίνει στο πέρασμα του χρόνου, σώζοντας τον ναό από την κατάρρευση, υπάρχουν αρκετά περιθώρια για καλύτερη συντήρηση ενός μνημείου μεγάλης αξίας όχι μόνο θρησκευτικής, αλλά και ευρύτερα ως πολύτιμο στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο ναός, όμως, στον οποίο γίνονται κατ’ εξοχήν οι λειτουργίες των Ορθοδόξων είναι η Αγία Φωτεινή, ένας ολλανδικός προτεσταντικός ναός ο οποίος ήρθε να καλύψει το κενό της καμένης στην καταστροφή της Σμύρνης Αγίας Φωτεινής.
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Δίπλα στον Άγιο Βουκόλο βρίσκεται ένα πολύ ενδιαφέρον μουσείο, το Μουσείο Τύπου της Ένωσης Δημοσιογράφων της Σμύρνης. Εκεί μπορεί κανείς να δει εκθέματα που μας ταξιδεύουν έως και τον 19ο αιώνα. Παλιές μηχανές τυπογραφείου, μια φωτογραφική μηχανή που πολλοί έχουμε δε μόνο σε ασπρόμαυρα φιλμ του βωβού κινηματογράφου, τα πρωτοσέλιδα των παλιών εφημερίδων της Σμύρνης, όπου ξεχωρίζουν οι ελληνικές εφημερίδες Εστία, Κόσμος, Αμάλθεια, Νέα Σμύρνη, προσωπικά αντικείμενα δημοσιογράφων, όπως του Αμπντί Ιπεκτσί, γραφομηχανές πολλών ειδών και τηλεοπτικός εξοπλισμός προηγούμενων δεκαετιών απαρτίζουν μια ενδιαφέρουσα συλλογή εκθεμάτων που αξίζει να επισκεφτεί κανείς.
ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Μια περιπλάνηση στους δρόμους της Σμύρνης σε κάνει να ανακαλύπτεις τις διαφορετικές όψεις της. Από τη μία το παζάρι, τα ανατολίτικα γλυκά, η φωνή του μουεζίνη σε κάνουν να συνειδητοποιείς ότι βρίσκεσαι στην εγγύς Ανατολή, ενώ τα ψηλά κτίρια, οι ανισόπεδοι κόμβοι, τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς και ο μεγάλος πεζόδρομος με το πλήθος μοντέρνων εμπορικών και άλλων καταστημάτων δείχνουν το σύγχρονο, δυναμικό πρόσωπό της. Όμως σαν κοιτάξεις στα γύρω στενά, θα ανακαλύψεις παλιά σπίτια-διαμαντάκια που, μαζί με διάφορα άλλα κτίρια πολλαπλών χρήσεων, προδίδουν το αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό παρελθόν της πόλης.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Η ψυχή μιας πόλης είναι όμως οι άνθρωποί της. Λόγω του εμπορίου, στο παζάρι έχεις την ευκαιρία να μιλήσεις με πολλούς. Μας καλοδέχονται εμάς τους Έλληνες και μας μιλάνε στη γλώσσα μας με ό,τι Ελληνικά γνωρίζουν. Όμως το χαμόγελο είναι πλατύ και από εκείνους με τους οποίους δεν έχεις τέτοιου είδους δοσοληψίες. Όπως η Αλέυνα που μας πλησίασε ενώ απολαμβάναμε τα υπέροχα γλυκά ενός μίνι ζαχαροπλαστείου εντός του παζαριού. Το χαμόγελο της Αλέυνα ήταν πιο γλυκό και από το υπέροχο προφιτερόλ που σέρβιρε το κατάστημα. Ήταν ένα νέο κορίτσι που μάθαινε Ελληνικά και έπινε τον καφέ της δίπλα μας. Ανταλλάξαμε τηλέφωνα και είπαμε να επικοινωνούμε μέχρι να ξαναβρεθούμε. Δεν είναι λίγοι οι Έλληνες της απέναντι πλευράς που διατηρούν φιλίες με ανθρώπους της Σμύρνης και άλλων περιοχών. Είναι διάχυτη η ανάγκη για επικοινωνία, καθώς στις σχέσεις αυτές νιώθεις πως τελικά αυτά που μας ενώνουν είναι πιο σημαντικά. Και παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, ξέρεις ότι κάτι θα σε φέρει πάλι πίσω. Είναι αυτή η ανεξάντλητη γοητεία που ασκεί η πόλη σε κάθε επισκέπτη.
*Η Κατερίνα Φίκαρη είναι δημοσιογράφος και σύμβουλος επικοινωνίας που ζει στη Λήμνο, με σπουδές στη Δημοσιογραφία, τις Κοινωνικές Επιστήμες και τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό.
