Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (Α’ΠΠ) ήταν η πρώτη μεγάλη διεθνής σύρραξη του εικοστού αιώνα. Στις 28 Ιουνίου 1914 ένας Σερβοβόσνιος φοιτητής, ο Γαβρίλο Πρίντσιπ, δολοφόνησε στο Σεράγεβο τον διάδοχο του αυστρο-ουγγρικού θρόνου Φραγκίσκο Φερδινάνδο (Franz Ferdinand) και τη σύζυγό του Σοφία. Η ενέργειά του αυτή πυροδότησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που συμπαρέσυρε όλο τον κόσμο και κράτησε τέσσερα ολόκληρα χρόνια.

Εκατομμύρια οι νεκροί και οι τραυματίες, οι χήρες και τα ορφανά. Οι απίθανοι αριθμοί από αυτόν τον πόλεμο, μας παρέχουν μια μικρή ένδειξη για το μέγεθος και τη φρίκη του πολέμου αυτού –που στα Αγγλικά ονομάστηκε «The Great War»– από το 1914 μέχρι τις 11 Νοεμβρίου 1918.

Στις 11 Νοεμβρίου συμπληρώθηκαν ακριβώς 100 χρόνια από τη λήξη του και, δικαίως, μνημονεύεται ως ένα μεγάλο γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Μαθαίνουμε, όμως, κάτι από την Ιστορία; Φαίνεται ότι η απάντηση εδώ είναι αρνητική!

ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Η έλλειψη αξιόπιστων στατιστικών εργαλείων κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου καθιστά τα πράγματα πιο δύσκολα, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ιστορικών. Έτσι, ο αριθμός των θυμάτων από τη ρωσική και οθωμανική πλευρά παραμένει αδιευκρίνιστος.

Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία τα οποία παρέχουν, μάλλον, ευρέως, αποδεκτά στοιχεία που σχετίζονται με την όλη σύγκρουση, ενώ προχωρούν και σε εκτιμήσεις, αλλά σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές.

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

Κατά τις δεκαετίες της διδασκαλίας μου και από πολλές ιστορικές πηγές –κυρίως αγγλόφωνες– οι μαθητές μου και εγώ φτάσαμε στους παρακάτω φριχτούς αριθμούς του Α’ ΠΠ που μνημονεύοντάς τους δεν τους χωράει ο νους!

Σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου έλαβαν μέρος σε αυτόν. Μόνο περίπου 20 χώρες παρέμειναν ουδέτερες καθ’ όλη τη δια’ρκεια της σύγκρουσης, οι περισσότερες από αυτές στη Λατινική Αμερική και τη Βόρεια Ευρώπη.

Έλαβαν μέρος 70 εκατομμύρια στρατιώτες. Περίπου 20 εκατομμύρια άνδρες επιστρατεύθηκαν στην αρχή του πολέμου το 1914.

Σχεδόν οι μισοί από αυτούς που επιστρατεύθηκαν σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.

Αναλυτικά: 8 εκατομμύρια άνδρες επιστρατεύθηκαν στη Γαλλία, 13 εκατομμύρια στη Γερμανία, 9 εκατομμύρια στην Αυστρο-ουγγαρία, 9 εκατομμύρια στη Βρετανία και τη Βρετανική Αυτοκρατορία, 18 εκατομμύρια στη Ρωσία, 6 εκατομμύρια στην Ιταλία και 4 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες .

Οι ΗΠΑ είχαν 116.000 στρατιώτες νεκρούς, η Γαλλία 1,4 εκατομμύρια νεκρούς και 4,2 εκατ. τραυματίες, η Γερμανία 2 εκατομμύρια νεκρούς και 4,2 εκατ. τραυματίες, η Αυστρο-ουγγαρία 1,4 εκατομμύρια νεκρούς και 3,6 εκατ. τραυματίες, η Ρωσία 2 εκατομμύρια νεκρούς και πέντε εκατομμύρια τραυματίες, επίσης 61.000 νεκρούς είχε ο Καναδάς, 54.000 η Ινδία, η Ιταλία είχε 600.000 νεκρούς και ένα εκατομμύριο τραυματίες, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπολογίζεται ότι είχε 800.000 νεκρούς.

Η Σερβία υπέστη τις χειρότερες απώλειες αναλογικά με το μέγεθος του στρατού της, με 130.000 νεκρούς και 135.000 τραυματίες – τα τρία τέταρτα των δυνάμεών της. Βρετανία και οι χώρες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας είχαν 960.000 νεκρούς και δύο εκατομμύρια τραυματίες, εκ των οποίων 760.000 η Βρετανία και 62.000 η Αυστραλία.

ΗΤΑΝ ΣΚΕΤΗ ΤΡΕΛΑ!

Οι «περίφημες» μάχες της Βερντέν και του Σομ, το 1916, άφησαν 1,2 εκατομμύρια νεκρούς, και 770.000 τραυματίες και αγνοούμενους.

Οι περισσότερες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν στις πρώτες μέρες του πολέμου, με 27.000 Γάλλους στρατιώτες νεκρούς σε μια μέρα, στις 22 Αυγούστου 1914, την πιο θανατηφόρα μέρα στην ιστορία του γαλλικού στρατού.

Το 70% των νεκρών και των τραυματιών επλήγησαν από πυρά πυροβολικού. Μεταξύ πέντε και έξι εκατομμύρια ακρωτηριάστηκαν. Δηλητηριώδη αέρια, που χρησιμοποιήθηκαν στο πεδίο της μάχης για πρώτη φορά, πήραν 20.000 ζωές – σχετικά λίγες αν σκεφτεί κανείς το σύνολο των νεκρών.

Εκατομμύρια ήταν οι νεκροί άμαχοι. Εκτός από τις στρατιωτικές απώλειες, πολλά εκατομμύρια άμαχοι χάθηκαν στις μάχες. Ένα εκατομμύριο Αρμένιοι σφαγιάστηκαν από τις τουρκικές δυνάμεις, ενώ κάποιοι ιστορικοί πιστεύουν ότι μέχρι και πέντε εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και άλλες συγκρούσεις που συνέχισαν να σιγοβράζουν μετά το 1918 στην Ανατολική Ευρώπη και την Τουρκία.

Επίσης, μια επιδημία ισπανικής γρίπης που ξέσπασε στο τέλος του πολέμου, κόστισε τη ζωή 20 έως 40 εκατομμυρίων ανθρώπων σε πληθυσμούς που είχαν αποδυναμωθεί λόγω έλλειψης τροφής, νερού και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Είχαμε έξι εκατομμύρια αιχμαλώτους πολέμου.

Είκοσι εκατομμύρια έζησαν υπό κατοχή στο τέλος του 1915, οι περισσότεροι από αυτούς στο Βέλγιο, τη Γαλλία, την Πολωνία και τη Σερβία, υπό γερμανικό, αυστρο-ουγγρικό και βουλγαρικό ζυγό αντίστοιχα.

Είχαμε δέκα εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη, τους περισσότερους από αυτούς στη Ρωσία, τη Σερβία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Αρμενία.

Τέλος, είχαμε τρία εκατομμύρια χήρες θυμάτων του πολέμου και 6 εκατομμύρια ορφανά!

ΚΑΙ ΕΝΑ «ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ»!

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν από τους πλέον καταστροφικούς πολέμους στην παγκόσμια ιστορία. Στις 11:00πμ. της 11ης Νοεμβρίου 1918, τερματίστηκαν οι εχθροπραξίες στο Δυτικό Μέτωπο.

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» -«The Great War»- που τα βιβλία της Ιστορίας λένε ότι έγινε «για να τελειώσει όλους τους πολέμους!», είχε πλέον λήξει -πριν από 100 χρόνια- αλλά ο απόηχος και, περισσότερο, οι συνέπειές του σε όλες τις διεθνείς σχέσεις, την πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία παραμένουν αισθητές μέχρι και σήμερα!

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν, στις 11 Νοεμβρίου 2018 εκφώνησε λόγο στο Παρίσι, για την ειρήνη και τα διδάγματα που αποκομίζει η Ευρώπη από τις καταστροφικές συνέπειες του Α’ΠΠ. Στην ομιλία του για την εκατονταετηρίδα της ανακωχής, ο Γάλλος πρόεδρος τόνισε: «Ας αθροίσουμε τις ελπίδες μας αντί να αντιτάσσουμε τους φόβους μας», απευθυνόμενος στους 72 ηγέτες του κόσμου που τους κάλεσε να δώσουν τη «μάχη για την ειρήνη» αρνούμενοι «την αναδίπλωση, τη βία και την επιβολή».

Είναι όντως ένα μήνυμα ελπίδας!