Η αριστουργηματική αισθητική και τα διαχρονικά διδάγματα της Αντιγόνης ζωντανεύουν για ακόμη μια φορά στο θεατρικό σανίδι. Όμως στην εκδοχή της ομάδας Western Edge, η αρχαία ελληνική τραγωδία πραγματεύεται ένα από τα πιο πολωτικά ζητήματα στη σημερινή αυστραλιανή πολιτική σκηνή.

Ο θεατής συναντά τη Θήβα ως σύγχρονο κράτος, τον Πολυνείκη ως νεαρό Αφρικανό ακτιβιστή που καταλήγει νεκρός από αστυνομικά πυρά, και τον πρόεδρο Κρέοντα με τον επικοινωνιακό του σύμβουλο Τειρεσία να επιστρατεύουν τη ρατσιστική στοχοποίηση στον ψηφοθηρικό τους αγώνα.

Τα γεγονότα εκτυλίσσονται εν μέσω μιας πολυτάραχης περιόδου, με την κυβέρνηση να αναζητά “κάποιον να ρίξει το φταίξιμο: ανθρώπους που δεν είναι εξολοκλήρου από τη Θήβα, ανθρώπους που δείχνουν διαφορετικοί, που μπορούν να ιδωθούν ως ο ‘άλλος’ ο ξένος”, απαγγέλει ο χορός στην αρχή της παράστασης.

Οι ομοιότητες με τη ρητορική αφρικανικών συμμοριών που αναζωπυρώθηκε στην Αυστραλία πριν από μερικούς μήνες, είναι εμφανείς.

“Είχα υπόψη μου τον εντεινόμενο διασυρμό ιδιαίτερα νεαρών Αφρικανών στα ΜΜΕ από πολιτικούς και δεν είμαι σίγουρος γιατί ήρθε στο μυαλό μου η Αντιγόνη, αλλά συνέβη, και όσο περισσότερο το αναλογιζόμουν τόσο καλύτερα ταίριαζε”, εξηγεί μιλώντας στον “Νέο Κόσμο” ο σκηνοθέτης του έργου Dave Kelman, σχετικά με τη γέννηση της ιδέας.

Το εγχείρημα υλοποιήθηκε από μια ομάδα ανερχόμενων καλλιτεχνών του Geelong, υπό την αιγίδα της Western Edge, μιας θεατρικής εταιρείας ανοιχτής σε όλους τους νέους της ευρύτερης κοινότητας, που επικεντρώνεται στην επιμόρφωση και στήριξη καλλιτεχνών διαφορετικών πολιτισμικά και γλωσσικά κοινοτήτων.

Τη χρηματοδότηση για το ανέβασμα του έργου παραχώρησε η πολιτειακή κυβέρνηση μέσω ενός προγράμματος για την καταπολέμηση του ρατσισμού.

Αξίζει να σημειωθεί πως το έργο πήρε σταδιακά μορφή με άμεση συμμετοχή από τους ηθοποιούς και το καλλιτεχνικό επιτελείο, ενώ καινούρια στοιχεία επροστίθεντο κατά τη διάρκεια της περιοδείας του

“Παρέχω το δραματουργικό πλαίσιο και έχω ενσωματώσει πολλά στοιχεία από τη δομή, τις ιδέες και τους χαρακτήρες του Σοφοκλή, όμως την ίδια στιγμή βλέπουμε έναν υψηλής αισθητικής και ευφυή ποιητικό λόγο να έχει δημιουργηθεί από τους νέους καλλιτέχνες”, λέει ο Kelman.

“Ήθελαν πολύ να το αναλάβουν γιατί ήταν κάτι καινούριο για αυτούς[…] η ανάπλαση ενός κλασικού κειμένου […] ήταν φρέσκο και διαφορετικό και πιστεύω ότι αυτά ήταν από τα στοιχεία που τους τράβηξαν.”

Η ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΤΑΦΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Ο Kelman ήταν μάλλον το καταλληλότερο πρόσωπο για τον ρόλο, λόγω της πολύχρονης εξοικείωσής του με τη Σοφόκλεια τραγωδία και της εμπειρίας του στο είδος της διδασκαλίας θεάτρου process drama που αντιστρέφει τους ρόλους μαθητή-δασκάλου.

“Έχω δουλέψει με την Αντιγόνη ως process drama πολλαπλές φορές σε σχολικά κυρίως περιβάλλοντα και κατόπιν το διαμόρφωσα σε νεανική παράσταση και το βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον κάθε φορά.

“Όποτε έχω χρησιμοποιήσει αυτό το υλικό, είδα μεγάλη ανταπόκριση από νέους”.
Εξυμνώντας τη διαχρονικότητα του έργου, ο Kelman αναφέρεται στο στοιχείο που κατέχει κεντρική θέση στην εκδοχή της Western Edge, την αλληγορία του άταφου σώματος του Πολυνείκη, αλληγορία που έπειτα από συζητήσεις με τους συμμετέχοντες συνειδητοποίησαν ότι εκτείνεται πέρα από τη στερεοτυπική αντιμετώπιση αφρικανικών κοινοτήτων.

“Στη διάρκεια των εργασιών, αναφερθήκαμε αρκετά σε γεγονότα της επικαιρότητας, όπως για παράδειγμα πολιτικούς που διαδίδουν ότι ο κόσμος φοβάται να πάει σε εστιατόρια. Όμως είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η κεντρική μεταφορά ενός άταφου σώματος παραπέμπει δυναμικά πιστεύω και στον τρόπο που οι αιτούντες άσυλο έχουν εγκαταλειφθεί στο Ναουρού, όπως με τη μεταφορά του άταφου σώματος που αφήνεται να σαπίσει και τον τρόπο που ορισμένα σύνολα ανθρώπων διασύρονται και περιθωριοποιούνται.”

“Το σώμα δηλαδή μου φάνηκε μια κατάλληλη αλληγορία για το ό,τι συμβαίνει -σε αυτή την περίσταση- με μαύρους νεαρούς αλλά και σε σχέση με ό,τι έχει γίνει από την αρχή του αποικισμού στην Αυστραλία απέναντι στους Αβορίγινες”.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΙ

Η καλλιτεχνική ομάδα ανέβασε το έργο σε σχολεία της περιοχής Geelong, δίνοντας περίπου 8 παραστάσεις για μαθητές των τάξεων Year 9 και Year 10.

“Από την πρώτη λέξη του έργου, είχαμε την απόλυτη προσοχή τους”, λέει ο Kelman αποδίδοντας την εντυπωσιακή απήχηση μεταξύ άλλων στην “ιδιοφυΐα του θεατρικού έργου” και τα διαδραστικά χαρακτηριστικά της διασκευασμένης παράστασης.

Εμφανής μετά το πέρας των παραστάσεων ήταν ο αντίκτυπος της εκπαιδευτικής θεατρικής εμπειρίας για τους μαθητές.

“Για παράδειγμα, μία ερώτηση που τους απευθύναμε σε έρευνα ήταν ‘νομίζετε ότι το έργο θα αλλάξει τη συμπεριφορά σας στο μέλλον σε σχέση με τον ρατσισμό;’.

Μια μεγάλη πλειοψηφία – 70-80% – απάντησαν ότι το έργο είχε μετατρέψει τις αντιλήψεις τους για τον ρατσισμό και ότι θα επηρεάσει τη συμπεριφορά τους. Προφανώς το τί σημαίνει αυτό στην ουσία είναι άλλο θέμα, αλλά αυτό που δείχνει είναι ένα υψηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης και θετική ανταπόκριση στα μηνύματα του έργου”.

Η τελευταία παράσταση του έργου δόθηκε στο Courthouse Youth Arts Centre του Geelong τον Οκτώβριο.

“Το σόου ήταν ιδιαίτερα εμπλουτισμένο σε αυτό το σημείο, είχαμε έντονα κινηματογραφικά στοιχεία, βίντεο animation, ζωντανή μουσική από έναν ταλαντούχο συνθέτη που δημιούργησε αυθεντικό soundtrack, πολύ τραγούδι υψηλής αισθητικής και μονόχρωμο σκηνικό που έδινε μια δυναμική όψη”.

Στην επιτυχία της παράστασης συνέβαλε όμως και η σύνθεση του κοινού.
“Υπήρχαν πολλοί νέοι άνθρωποι διαφορετικών καταγωγών, όπως επίσης και μεγαλύτερης ηλικίας λευκοί, οπότε είχες ένα υπέροχο πολιτισμικό μείγμα μαζί με πολλούς επίσης νέους Αφρικανούς, τους ανθρώπους δηλαδή που στοχοποιούνται […] Η επικοινωνία με το κοινό ήταν απίστευτη […]”.

Σε ερώτηση σχετικά με την εμπειρία των ηθοποιών, ο Kelman κάνει λόγο για την ικανοποίησή τους από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά και για τη συνειδητοποίηση ότι “είχαν πετύχει κάτι προσεγγίζοντας το κοινό και αλλάζοντας αντιλήψεις του κοινού”.

Για ορισμένους από τους συμμετέχοντες, το έργο υπήρξε αφορμή να προβληματιστούν για το πώς αντιμετωπίζουν θέματα ρατσισμού ως λευκοί Αυστραλοί, όμως για άλλους αυτό που προείχε ήταν η σύνδεση με πραγματικά βιώματά τους.

Ενδεικτικό παράδειγμα μια σκηνή που περιγράφει ο Kelman με τον Craig Gunguta να ενσαρκώνει τον Πολυνείκη.

“Κάποια στιγμή όταν τον πυροβολούν επειδή βάζει φωτιά σε μια σημαία, απαγγέλλει έναν ποιητικό μονόλογο που έγραψε ο ίδιος σχετικά με το πώς νιώθει ως νεαρός Αφρικανός και γιατί αισθάνεται πως έχει υπάρξει αντικείμενο διασυρμού και περιθωριοποίησης.

“Ήταν μια σκηνή απίστευτα όμορφη και έντονη και πιστεύω ότι ήταν εξαιρετικά γενναίο εκ μέρους του και πολύ σημαντικό για αυτόν, το γεγονός ότι είχε αυτή την πλατφόρμα να ακουστεί η φωνή του”.

Το έργο συγκέντρωσε θετικές κριτικές στην ευρύτερη κοινότητα, όμως αυτό που ο Kelman θεωρεί ότι είχε κατεξοχήν σημασία ήταν η εντύπωση που αποκόμισαν οι γονείς των νεαρών ηθοποιών αφρικανικής καταγωγής και οι εκπρόσωποι των αντίστοιχων κοινοτήτων.

“Το πολιτικό θέατρο φέρει μαζί του ρίσκο ως εγχείρημα, ήταν εξαιρετικά σημαντικό για εμένα να μην καταλήξουμε σε μια κατάσταση όπου οι δικές μου αντιλήψεις επιβάλλονται σε μια κοινότητα και οι κριτικές που ακούσαμε […] ήταν απίστευτα θετικές, που σημαίνει ότι τα μηνύματα που στείλαμε ήταν σωστά.

“Το πιο ουσιώδες, και κάτι που είναι συνάμα διόλου εύκολο, είναι να εξασφαλίσουμε ότι ένα καλλιτεχνικό έργο με πολιτικό χαρακτήρα εκπροσωπεί τους ανθρώπους που συμμετέχουν και κατ’ εξοχήν τους αφορά”.